Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του Θουκυδίδη
Στη Φιλοσοφία - λέει ο Ενγκελς - όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, αναγκαζόμαστε κάθε τόσο να ξαναγυρνούμε "στις κατακτήσεις του μικρού αυτού λαού, που τα καθολικά του χαρίσματα και η δραστηριότητά του του εξασφάλισαν στην ιστορία της εξέλιξης της ανθρωπότητας μια θέση που κανείς άλλος λαός δε μπορεί να του τη διεκδικήσει... στις πολυποίκιλες μορφές της ελληνικής φιλοσοφίας υπάρχουν κιόλας, σε εμβρυακή κατάσταση, στην πορεία της ανάπτυξής τους, όλες σχεδόν οι απόψεις των κατοπινών θεωριών για τον κόσμο". (σσ. Φ. Ενγκελς, "Διαλεκτική της Φύσης").
Είναι αξιοσημείωτο ότι η στροφή στην ιστορία του δυτικού-ευρωπαϊκού πολιτισμού, αρχίζει με την εποχή της Αναγέννησης, δηλ. ακριβώς με την αναβίωση της ελληνικής αρχαιότητας. "Μέσω των χειρογράφων που σώθηκαν με την πτώση του Βυζαντίου, μέσω των αρχαίων αγαλμάτων που ξεθάφτηκαν απο τα ερείπια της Ρώμης, μπροστά στην άκθαμβη Δύση ορθώθηκε ένας νέος κόσμος - η ελληνική αρχαιότητα. Μπροστά στις φωτεινές μορφές της εξαφανίστηκαν οι οπτασίες του Μεσαίωνα" (σσ Φρ. Ενγκελς "Διαλεκτική της Φύσης").
Το ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ στη νέα του Σελίδα Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ φιλοδοξεί να δώσει την σωστή άποψη για την αρχαία Ελλάδα και τον Πολιτισμό της. Στο δεύτερο μέρος αυτού του αφιερώματος μιλάμε για τη ζωή και το έργο του Θουκυδίδη.
Σύγχρονος, αλλά πιο νέος από τον Ηρόδοτο (στον οποίο αναφερθήκαμε στο προηγούμενο σημείωμά μας) ήταν ο αθηναίος Θουκυδίδης, γιος του Ολόρου (έζησε περίπου στα χρόνια 460-395). Καταγόταν από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια της Θράκης. Το 424, στην περίοδο του πελοποννησιακού πολέμου, ο Θουκυδίδης εκλέχτηκε στρατηγός και στάλθηκε επικεφαλής μοίρας του στόλου, για να φρουρήσει τις θρακικές ακτές από τους Σπαρτιάτες. Όταν η Αμφίπολη δέχτηκε επίθεση, ο Θουκυδίδης δε μπόρεσε να τη βοηθήσει έγκαιρα και γι΄ αυτό κατηγορήθηκε για προδοσία και εξορίστηκε από την Αθήνα. Πέρασε στην εξορία είκοσι χρόνια και γύρισε στην Αθήνα μόνον όταν τελείωσε ο πόλεμος. Στα χρόνια της εξορίας του ο Θουκυδίδης άρχισε να δουλεύει το έργο του, για την ιστορία του πελοποννησιακού πολέμου. Πριν αρχίσει να γράφει, αφιέρωσε πολλά χρόνια στη συλλογή του υλικού. Το πιθανότερο είναι ότι ο Θουκυδίδης άρχισε να γράφει το έργο του ύστερα από την επιστροφή του στην Αθήνα και σκόπευε να εκθέσει την ιστορία όλου του πολέμου. Όμως ο θάνατος τον εμπόδισε να πραγματοποιήσει τη σκέψη του. Η έκθεσή του διακόπτεται στα 411 (εικοστό χρόνο από την έναρξη του πολέμου).
Το έργο του Θουκυδίδη διαιρείται σε οκτώ βιβλία. Το πρώτο είναι η εισαγωγή στην ιστορία του πελοποννησιακού πολέμου. Αρχίζει από την ιστορία των μακρινών χρόνων και οδηγεί τον αναγνώστη ως τα γεγονότα του πολέμου. Αυτή η διαίρεση, που έγινε ύστερα από το Θουκυδίδη, ανταποκρίνεται στην πορεία της έκθεσης και διατηρεί τη σημασία της μέχρι σήμερα. Ο Θουκυδίδης είναι νεότερος από τον Ηρόδοτο μόνο 25-30 χρόνια, αλλά από την άποψη της κοσμοαντίληψης, του ύφους, της στάσης απέναντι στο αντικείμενο της έκθεσής του, τα έργα τους είναι έργα διαφορετικών εποχών. Η ιστορία του Ηρόδοτου είναι ως ένα ορισμένο βαθμό λογοτεχνικό έργο: η φαντασία και η αλήθεια δεν ξεχωρίζουν πάντα αναμεταξύ τους. Το έργο του Θουκυδίδη είναι έργο ενός σοβαρού ιστορικού και στοχαστή που από τότε εφάρμοσε τις μέθοδες και τους τρόπους της σημερινής ιστοριογραφίας, πράγμα που αποτελεί μια τεράστια κατάκτηση του αρχαίου κόσμου. Τόσο η κοσμοαντίληψη, όσο και οι πολιτικές απόψεις του Θουκυδίδη, διαμορφώθηκαν στην Αθήνα τον αιώνα του Περικλή, που ο Θουκυδίδης παρέμεινε θαυμαστής του σ΄ όλη του τη ζωή. Ήταν η εποχή της άνθισης της σοφιστικής, και ο Θουκυδίδης βρισκόταν κάτω από την αναμφισβήτητη επίδραση των σοφιστών. Αυτή η επίδραση φαίνεται τόσο στη γενική ορθολογιστική στάση του απέναντι στην πραγματικότητα, στην άρνησή του να εξηγήσει τα ιστορικά γεγονότα με την επίδραση υπερφυσικών δυνάμεων, όσο και στις προσπάθειες γενίκευσης, στην αντιπαράθεση των μαρτυριών και στην αντίκρουση αυτής ή εκείνης της γενικής θέσης, ακόμα και στο ίδιο το ύφος με το οποίο είναι γραμμένη η "Ιστορία του πελοποννησιακού πολέμου".
Ο Θουκυδίδης του Ολόρου ο Αλιμούσιος (πιθ.455-399 π.Χ.)
1«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»