Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (570 π.Χ. – 480 π.Χ.)

1
ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ











[Η ΖΩΗ ΤΟΥ]


Ο Ξενοφάνης γεννήθηκε στον Κολοφώνα της Ιωνίας περίπου το 570 π.Χ. και πέθανε στην περιοχή της Σικελίας ή της Κάτω Ιταλίας το 478 π.Χ. Ο Ξενοφάνης πρέπει να έφυγε από την πατρίδα του την εποχή που ο Κολοφώνας καταλήφθηκε από τους Μήδους το 546 π.Χ. Ο Διογένης Λαέρτιος , στο 9ο Βιβλίο του, μας παραδίδει, " Αυτός αφού εκδιώχτηκε από την πατρίδα του, ζούσε στη Ζάγκλη της Σικελίας και στην Κατάνη. Μερικοί λένε πως δεν είχε κανένα δάσκαλο, άλλοι λένε πως ήταν δάσκαλός του ο Βότων ο Αθηναίος και άλλοι ο Αρχέλαος. … Εγραψε ποιήματα για το χτίσιμο της Κολοφώνας και τον αποικισμό στην Ελέα της Ιταλίας που φτάνουν τους δύο χιλίαδες στίχους. … λένε πως έθαψε τους γιούς του με τα ίδια του τα χέρια, όπως ο Αναξαγόρας. Φαίνετε πως αγοράστηκε σαν δούλος και ελευθερώθηκε από τους Πυθαγόρειους Παρμενίσκο και Ορεστάδη, όπως λέει ο Φαβωρίνος στο πρώτο των "Απομνημονευμάτων". (2)








[Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ]


Ο Ξενοφάνης, αντίθετα με τους υπόλοιπους Ιωνες φιλοσόφους, έγραψε έμετρα. Ολη σχεδόν τη ζωή του την πέρασε περιοδεύοντας στην περιοχή της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας ασκώντας το επάγγελμα του ραψωδού. "Είναι τώρα εξήντα εφτά χρόνια που βολοδέρνει ο νούς μου στα χώματα της Ελλάδας" (1). Αναφέρετε πως υπήρξε δάσκαλος του Παρμενίδη, χωρίς όμως να είναι απόλυτα εξακριβωμένο. Μερικά από τα σωζόμενα αποσπάσματα του Ξενοφάνη είναι γραμμένα σε ελεγειακό μέτρο και μερικά σε εξάμετρο. Κάποια από τα ποιήματά του ονομάζονταν "σίλλοι", που σημαίνει αλληθωρισμοί ή σάτιρες. Ο Ξενοφάνης, άφησε , επίσης, ένα φιλοσοφικό έργο με τίτλο "Περι Φύσεως". Ο Ξενοφάνης θεωρείτε ο πρώτος σκεπτικιστής φιλόσοφος διότι αμφιβάλει για την απόλυτη ορθότητα κάθε λόγου, άκομα και του δικού του. Κανείς δεν γνωρίζει την αλήθεια. Μόνο υποκειμενικές εικασίες διατυπώνονται. Σέξτος, Προς Μαθηματικούς VII. (1)
"Κανείς άνθρωπος δεν ξέρει, ούτε θα μάθει ποτέ την αλήθεια για τους θεούς και για τα όσα λέω, γιατί ακόμα κι άν κατα τύχη κάποιος είπε πλήρη την αλήθεια, δεν το ξέρει. Για όλα τα πράγματα υπάρχουν μόνο γνώμες."(2)







[ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ]


Ο Ξενοφάνης είναι ο πρώτος φιλόσοφος που εισάγει την έννοια του ενός θεού αντιδρώντας στον ανθρωπομορφικό πολυθεϊσμό του Ομήρου. Ο Ξενοφάνης θεωρεί έναν και ακίνητο θεό που δεν έχει καμία σχέση με τους επαίσχυντους θεούς των ποιητών. "Ο Ομηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν στους θεούς όλα όσα είναι επαίσχυντα και αξιοκατάκριτα στους ανθρώπους: την κλοπή, τη μοιχεία και την απάτη μεταξύ τους."(1) Ο Ξενοφάνης διακρίνει πως κάθε ανθρώπινη φυλή δίνει τα δικά της χρακτηριστικά στις θεότητες που πιστεύει. Ακόμα και τα ζώα αν μπορούσαν να ζωγραφίσουν τους δικούς τους θεούς θα είχαν την μορφή ζώου. Ο Θεός είναι ακίνητος νούς που όποτε θέλει, μονο με την σκέψη του σείει τα πάντα."Βλέπει,σκέφτεται και ακούει oλόκληρος"(2)







[Η ΦΥΣΗ]


Ο Ξενοφάνης, ως φυσικός φιλόσοφος, κάνει και αυτός τις παρατηρήσεις του πάνω στην φύση και στα στοιχεία που απαρτίζουν τον κόσμο. Στα πλαίσια των φιλοσόφων της Ιονικής σχολής δίνει και αυτός την ερμηνεία του σε σχέση με την προέλευση του κόσμου. "Ολοι μας προερχόμαστε απο γή και νερό". Στο έργο του διακρίνουμε αναφορές για τα ουράνια σώματα όπως και για την σχέση θάλασσας και γής. Αίσθηση προκαλεί η αντίληψη του Ξενοφάνη πως υπάρχουν άπειροι ήλιοι και φεγγάρια και πως τα πάντα είναι φτιαγμένα απο γη. Η θεωρία αυτή επιβεβαιώθηκε στον αιώνα μας απο την επιστήμη της αστρονομίας, αφού είναι πιά αποδεδηγμένο πως το σύμπαν μας αποτελείται απο εκατομμύρια γαλαξίες. Ο Ξενοφάνης παρατηρούσε προσεχτικά τα φυσικά φαινόμενα και πολλές φορες κατέληγε σε προχωρημένα συμπεράσματα και γενικότερες υποθέσεις, γεγονός που τον διακρίνει απο τους υπόλοιπους προσωκρατικούς φιλοσόφους, που απλώς διατύπωναν ότι παρατηρούσαν.
«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»

Re: ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ

2
[Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ]


Η επίδραση του Ξενοφάνη στην μετέπειτα φιλοσοφία είναι τεράστια. Ο μονοθεϊσμός που εισάγει στο έργο του άσκησε μεγάλη επιρροή στην μέχρι σήμερα θρησκευτική σκέψη. Ο Jaeger (Theology 52) γράφει για την "τεράστια επίδραση του στη μεταγενέστερη θρησκευτική εξέλιξη", ο Burnet υποστηρίζει πως "θα γέλαγε αν ήξερε πως κάποια μέρα θα τον θεωρούσαν θεολόγο". Οι αντιδράσες που διατυπώνει ο Ηράκλειτος σχετικά με την λατρεία των αγαλμάτων όπως και η θεία εξουσία που παρουσιάζει στις Ικέτιδες ο Αισχύλος είναι φανερό πως επιρρεάστηκαν απο τη φιλοσοφική σκέψη του Ξενοφάνη. (1)








ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ





[Ο ένας θεός]
Αποσπ. 23, Κλήμης, Στρωμ. V, 109. (1)
Ενας θεός, ο μέγιστος ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους, καθόλου όμοιος με τους θνητούς στο σώμα ή στο πνεύμα.
Κλήμης, Στρωμ V, Αποσπάσματα 14,15,16 (1)
"Οι θνητοί νομίζουν ότι οι θεοί γεννιούνται και ότι έχουν φορέματα και φωνή και σώμα σαν το δικό τους. Αλλα αν τα βόδια και τα άλογα ή τα λιοντάρια είχαν χέρια ή μπορούσαν να σχεδιάσουν με τα χέρια και να κάνουν έργα που κάνουν οι άνθρωποι, τα άλογα θα απεικόνιζαν τους θεούς σαν άλογα , τα βόδια σαν βόδια, και θα έκαναν το σώμα τους σαν το δικό τους. Οι Αιθίοπες λένε ότι οι θεοί τους είναι πλακουτσομήτιδες και μαύροι, οι Θράκες ότι οι δικοί τους θεοί είναι γαλανομάτηδες και κοκκινοτρίχηδες"



[Η Φύση και τα ουράνια σώματα]
Αποσπ 28, Αχιλλεύς, Εισαγ. 4. (1)
Της γής η πάνω άκρη είναι αυτή που βλέπουμε στα πόδια μας και που αγγίζει τον αέρα, ενώ η κάτω άκρη της φτάνει ώς το άπειρο.
Αποσπ 29, Σιμπλίκιος , εις Φυσικά 189. (1)
Οσα πράγματα γεννιούνται και αναπτύσσονται είναι γή και νερό.
Αποσπ 37, Ηρωδιανός, Περί μονήρους λέξεως 30. (1)
Και σε μερικές σπηλιές στάζει νερό.
Ιππόλυτος, Ελ. Ι, 14, 3. (1)
Ο ήλιος δημιουργείται κάθε μέρα απο μικρές φωτίτσες που συνθροίζονται, ενώ η γή είναι άπειρη και δεν περιέχεται ούτε απο τον αέρα ούτε απο τον ουρανό. Υπάρχουν άπειροι ήλιοι και φεγγάρια και τα πάντα είναι φτιαγμένα απο γή.
Αέτιος, ΙΙ, 20,3. (1)
Ο Ξενοφάνης λει ότι ο ήλιος αποτελείται απο διάπυρα σύννεφα. (σύγκέντρωση διάπειρων σωματειδίων που σαν φαινόμενο ονομάζεται "φώς των Διόσκουρων")
Αέτιος, ΙΙ, 24,9. (1)
Ο ήλιος προχωρεί αδιάκοπα, αλλά φαίνεται ότι κινείται κυκλικά εξαιτίας της απόστασης.


[Η γή ξαναγίνεται θάλασσα]
Ιππόλυτος, Ελ. Ι, 45. (1)
Ο Ξενοφάνης θεωρεί πως γίνεται ένα μίγμα της γής με τη θάλασσα και ότι με τον καιρό η γή διαλύεται απο το υγρό στοιχείο. Λέει ότι τέτοιου είδους αποδείξεις είναι ότι στην ενδοχώρα και στα βουνά βρίσκει κανείς κοχύλια και στα λατομία των Συρακουσών λέει πως βρέθηκε το αποτύπωμα ενός ψαριού και φυκιών, ενος στη Πάρο βρέθηκε το αποτύπωμα ενός φύλλου δάφνης και στη Μάλτα πλάκες με όλων των ειδών θαλάσσιους οργανισμούς.
Η ανθρωπότητα αφανίζεται όποτε η γή μεταφέρεται στη θάλασσα και γίνεται λάσπη, κατόπιν η διαδικασία της γέννησης ξαναρχίζει και αυτήν την καταβολή έχουν όλοι οι κόσμοι.

[Η ανθρώπινη γνώση]
Αποσπ. 34, Σέξτος, Προς Μαθηματικούς. (1)
Κανένας άνθρωπος δεν ξέρει, ούτε θα μάθει ποτέ, την αλήθεια για τους θεούς και για τα όσα λέω, γιατί ακόμα κι αν κατά τύχη κάποιος είπε την πλήρη αλήθεια, δεν το ξέρει. Για όλα τα πράγματα υπάρχουν μόνο γνώμες.
Αποσπ. 18, Στοβαίος, Ανθολόγιο Ι, 8, 2. (1)
Οι θεοί δεν τα φανέρωσαν όλα εξαρχής στους ανθρώπους, αλλά ψάχνοντας οι άνθρωποι βρίσκουν με τον καιρό το καλύτερο.
Αποσπ. 38, Ηρωδιανός, Περί μονήρους λέξεως 41, 5. (1)
Αν ο θεός δεν είχε φτιάξει το κεχριμπαρένιο μέλι, οι άνθρωποι θα θεωρούσαν τα σύκα πολύ πιό γλυκά.
«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»
Απάντηση

Επιστροφή στο “Αρχαίοι Ελληνες που άφησαν εποχή”

cron