Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ

1
Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ
ΚΑΤΑ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 17ου ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 18ου ΑΙ.

ΤΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΗΣ



Το έθνος εξακολουθεί ν’ αντιπαλαίη προς τις επίμονες απόπειρες του καθολικισμού (πού προστατεύεται κυρίως από την Γαλλία) να προσελκύση στους κόλπους του το χειμαζόμενο ορθόδοξο ποίμνιο. Κατά τις αρχές του 18ου αι. τα σπουδαιότερα ερείσματα των μισσιοναρίων στις ελληνικές χώρες ήταν η Κωνσταντινούπολη, η Σμύρνη, η Θεσσαλονίκη, η Χίος, η Νάξος και η Θήρα.

Οι καθολικοί στην Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θεσσαλονίκη.

1. Στην Κωνσταντινούπολη έχει περάσει βέβαια η εποχή των έντονων ανταγωνισμών των αντιπροσώπων των μεγάλων χριστιανικών δυνάμεων και των εκκλησιών τους για την προσέλκυση πιστών και των ορθοδόξων πατριαρχών προς το πλευρό τους, αλλά δεν παύουν οι προσπάθειες. Σημαντική από την άποψη αυτή, εκτός από την ανασύνδεση των γαλλοτουρκικών σχέσεων, υπήρξε η πρεσβεία του μαρκησίου Charles de Nointel στην Κωνσταντινούπολη στα 1670 (συνοδευόταν από τον νεαρό ανατολιστή Antoine Galland, ο οποίος μας άφησε ενδιαφέρουσες εντυπώσεις από την παραμονή του στην Τουρκία), καθώς και το δήθεν περιηγητικό του ταξίδι στα νησιά του Αιγαίου. Απώτερος σκοπός του ήταν να πείσουν τούς νησιώτες να παραδώσουν ομολογίες πίστεως και να προπαρασκευάσουν, αν ήταν δυνατόν, την ένωση των Εκκλησιών.

Η Γαλλία παρουσιάζεται γενικά ως πρόμαχος των τελευταίων λειψάνων του καθολικισμού στην Εγγύς Ανατολή και, επειδή φοβάται την αφομοίωσή τους, είναι κηρυγμένη— από το 1660 ως την γαλλική επανάσταση του 1789— κατά των μεικτών γάμων.
Η γαλλική κυβέρνηση ενισχύει κυρίως και προβάλλει το δικό της μοναχικό τάγμα, τούς καπουκίνους. Για να πω την αλήθεια, γράφει Γάλλος συγγραφέας, γνώστης των πραγμάτων της Ανατολής, δεν βρίσκω πρόσωπα πιο κατάλληλα από τούς καπουκίνους για τον προσηλυτισμό των απίστων: η ωραία εξωτερική τους εμφάνιση, η αυστηρή και θρησκευτική ζωή, η περιφρόνησή τους για τα πλούτη, η μόρφωση και ο ζωηρός αποστολικός τους ζήλος κερδίζουν τις ψυχές των απίστων, όπως πολλές φορές το έχουν δείξει. Επίσης ο Θεός τούς έχει επιλέξει εδώ και 50 περίπου χρόνια, για ν’ αναλάβουν την ευγενική αυτή αποστολή του προσηλυτισμού των ψυχών στις ξένες χώρες: έτσι τώρα έχουν αποστολές σε πολλές πόλεις και επαρχίες της Τουρκίας, Περσίας, Γεωργίας, Κογκό, Ανατολικών και Δυτικών Ινδιών, όπου τούς εκτιμούν υπερβολικά όλοι οι λαοί είτε είναι Τούρκοι, είτε ειδωλολάτρες, είτε σχισματικοί.

Εκεί ακόμη οι καπουκίνοι διατηρούν σχολεία για την μόρφωση των νέων, εννοώ τα παιδιά των αιρετικών. Στις εκκλησίες τους κάνουν κήρυγμα σε αραβική, τουρκική, αρμενική και ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με εντολές πού έχουν επιτύχει από την Υψηλή Πύλη με την μεσολάβηση των πρέσβεων του βασιλιά της Γαλλίας. Το ίδιο κάνουν ακόμη και στις εκκλησίες του τάματός τους, όταν τούς επιτρέπεται να έχουν δημόσιες εκκλησίες, πράγμα πού όμως δεν ισχύει για όλες τις χώρες. Σε κάθε αποστολή ο ένας από τούς δύο εκτελεί χρέη γιατρού, ακολουθώντας το παράδειγμα του Αγίου Λουκά, για να πετύχη μ’ αυτόν τον τρόπο να τούς ανοίξουν τις πόρτες τους οι ισχυροί του τόπου, ώστε να τούς προστατεύουν από τις προσβολές και τον κατατρεγμό των σχισματικών ιερωμένων και για να μπορούν ακόμη να βαπτίζουν περισσότερα ετοιμοθάνατα παιδιά Τούρκων και Αράβων με την πρόφαση ότι τούς δίνουν κοινά φάρμακα.

Αυτοί οι ίδιοι έσωσαν πλήθος φτωχών σκλάβων και αποστατών πού βρίσκονταν σε πλοία χριστιανών, πού επέστρεφαν στην Ευρώπη. Επίσης εκεί προσηλυτίζουν πάρα πολλούς σχισματικούς Έλληνες, Αρμενίους, Συρίους, Νεστοριανούς και Κόπτες. Αναλαμβάνουν αποστολή στις γαλέρες τού σουλτάνου, κυρίως στην Κύπρο και το Κάιρο και δίνουν την Θεία μετάληψη στους καταδίκους, πού είναι σχεδόν όλοι χριστιανοί.
Με τις προτροπές τους εμποδίζουν πολλούς ανθρώπους (πού κακοποιούνται και καταδιώκονται από τούς απίστους) ν’ απαρνηθούν την πίστη τους, και τούς συγκρατούν, όταν τούς βλέπουν έτοιμους να λυγίσουν. Τέλος προσπαθούν ν’ αλλάξουν την κακή εντύπωση πού έχουν οι Τούρκοι για την θρησκεία μας και μ’ επιδεξιότητα, γλυκύτατα τούς κάνουν ν’ αναγνωρίσουν, χωρίς να προσβληθούν, τις πλάνες τους, τις δεισιδαιμονίες και τις καταχρήσεις τους. Κι’ έτσι σιγά σιγά τούς προετοιμάζουν να δεχτούν την πίστη, την οποία θα δέχονταν πιο εύκολα, αν οι μισσιονάριοι μπορούσαν ελεύθερα να τούς κάνουν κήρυγμα και αν αυτοί πάλι μπορούσαν να την ομολογήσουν δημοσία.

Οι τελευταίες μηχανορραφίες των καθολικών ανάγονται στα 1671. Τότε— εποχή κατά την οποία ο σουλτάνος Μεχμέτ Δ’ (1648-1687) απαγόρευσε στον Πατριάρχη Μεθόδιο Γ’ (1668-1671), καθώς και σ’ όλους τούς κληρικούς, να φορούν τον συνηθισμένο πίλο τους, το σκιάδιο — με την συμπαράσταση ορισμένων ορθοδόξων μητροπολιτών γίνονται ζυμώσεις για την εκλογή ενός ενωτικού πατριάρχη. Σχετικά γράφει ο βάιλος Gi. Guarini προς την βενετική γερουσία τον Αύγουστο του 1671: «Βεβαίως ουδέποτε παρουσιάσθη ομοία περίστασις προς ένωσιν των Εκκλησιών. Ο Θεός έβαλε το χέρι του αυτήν την φοράν, ίνα τελειώση. Δι’ αυτό γίνεται έκκλησις προς τον Άγιον Πατέρα και το Ιερόν Σωματείον της Προπαγάνδας, ίνα εγκολπωθή το σοβαρόν τούτο ζήτημα, τόσον ωφέλιμον διά την Αγίαν Ρωμαϊκήν Εκκλησίαν και διά το δυστυχές εκείνο Έθνος, το οποίον εξ αιτίας της κακής διοικήσεως των Πατριαρχών, των Μητροπολιτών και των άλλων Εκκλησιαστικών αναπαύεται υπό τον βαθύν και δηλητηριώδη ύπνον του σχίσματος και της αιρέσεως. Εν τούτοις τώρα τίθεται υπό την αλάνθαστον κρίσιν της Αυτού Αγιότητος και του Ιερού Σωματείου της Προπαγάνδας». Τα πράγματα όμως δεν ακολουθούν την προβλεπόμενη πορεία. Πολλά χρόνια περνούν και η κατάσταση εξελίσσεται ηρεμώτερα. Έτσι στις 16 Σεπτεμβρίου 1702 άλλος βάιλος μπορεί να σημειώση: «Ο Καλλίνικος είναι ο μόνος πατριάρχης των τελευταίων 108 ετών πού αποθνήσκει επί του θρόνου».

Μολαταύτα, θερμές εξακολουθούν να είναι οι συστάσεις πού δίδονται στους διαδόχους του Nointel, στον Gabriel de Guilleragues στα 1679, Pierre Girardin στα 1685 και Charles de Ferriol στα 1699, καθώς και στους μεταγενέστερους , τόσο για την υποστήριξη των ιεραποστόλων, όσο και για την κατοχή ορισμένων ιερών τόπων.
Οι μισσιονάριοι όμως, παρά τον ζήλο και τις προσπάθειές τους, δεν έχουν επιτυχίες ανάμεσα στις 200.000 Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως και κυρίως ανάμεσα στις εξέχουσες οικογένειες του Φαναρίου, τούς εκκλησιαστικούς και κοσμικούς κύκλους του. Έτσι οι σχέσεις τους με αυτούς είναι τυπικά ευγενείς. Κύριο εμπόδιο η έμμονή των Κωνσταντινουπολιτών στην παράδοση και στα «περασμένα μεγαλεία». Αποκαλυπτικά πραγματικά για την νοοτροπία τους είναι όσα γράφει ο Pere Tarillon: «Η όψη των υπολειμμάτων του αρχαίου τους μεγαλείου, αν και θλιβερή και ταπεινωτική, τούς γεμίζει το κεφάλι με δεν ξέρω ποιες υπεροπτικές ιδέες, πού τούς κάνουν απείθαρχους και ματαιόδοξους. Θα έλεγε κανείς ότι όλη αυτή η μεγάλη πόλη και όλη η δύναμη πού κρύβει είναι ακόμη δική τους».

Η δραστηριότητα λοιπόν των μισσιοναρίων περιορίζεται στην εξυπηρέτηση των πνευματικών αναγκών των 12.000 καθολικών και των σκλάβων το Μεγάλου και Μικρού Μπάνιου.
Πιο άνετα και καλύτερα αισθάνονται οι μισσιονάριοι έξω από την πρωτεύουσα την γεμάτη από τις αναμνήσεις της ορθοδοξίας και από τα φαντάσματα του παλαιού βυζαντινού κόσμου, πού εξακολουθούσαν να τριγυρίζουν μέσα στα ερείπια. Έτσι π.χ. στην Σμύρνη, στο μεγάλο διεθνές εμπορικό κέντρο, με την πολυμελή καθολική κοινότητα, η ελευθερία κινήσεων και προπαγάνδας ανάμεσα στους 20.000 Έλληνες είναι μεγαλύτερη. Πολλά παιδιά φοιτούν στα σχολεία των ιησουιτών και πολλοί παρακολουθούν την θεία λειτουργία στην εκκλησία τους. Τα καθήκοντα των μισσιονάριων εκτείνονται και στα πληρώματα των καθολικών σκλάβων των 4 τουρκικών γαλερών, πού είναι προσορμισμένες στο λιμάνι.

2. Επίσης και στην Θεσσαλονίκη υπάρχουν κάποια καλά στηρίγματα για την εξάπλωση του καθολικού δόγματος: είναι οι ευρωπαίοι έμποροι, οι οποίοι ως τις αρχές του 18ου αι. δεν είχαν δική τους εκκλησία και αναγκάζονταν να εκκλησιάζωνται στο σπίτι του προξένου με ιησουίτες λειτουργούς. Λίγο αργότερα οι Ιησουίτες, για να εξαπλώσουν την δραστηριότητά τους ανάμεσα στους ορθοδόξους, κτίζουν ένα παρεκκλήσι, ανοίγουν σχολείο μέσα στην κατοικία τους, στην συνοικία του Αγίου Αθανασίου, και διδάσκουν δωρεάν τα ελληνόπουλα, πού προσέρχονται πρόθυμα για να φωτιστούν. Επίσης κατορθώνουν να κτίσουν νέο παρεκκλήσιο στο όνομα του Αγίου Λουδοβίκου (1706), πού γίνεται ο πυρήνας της καθολικής εκκλησίας στον φραγκομαχαλά.

Ο ιησουίτες της Θεσσαλονίκης ενδιαφέρονταν πολύ και για την εξαγορά σκλάβων (είχαν μάλιστα ιδρύσει για τον σκοπό αυτό και ιδιαίτερο ταμείο), καθώς και για την περίθαλψη των Βενετών στρατιωτών, πού διαρκώς λιποτακτούσαν. Γι’ αυτό τον λόγο εισέπρατταν 5 πιάστρα από κάθε βενετικό καράβι. Μέσα στην πόλη συχνά γίνονται συζητήσεις μεταξύ ορθοδόξων και ιησουιτών, κάποτε οξείες, πού αντικείμενο έχουν τις διαφορές των δύο δογμάτων, και ο ιδρυτής της καθολικής εκκλησίας Θεσσαλονίκης (1706) Ιησουίτης Braconnier (ο οποίος και αργότερα ως επικεφαλής των αποστολών της Ανατολής είχε την θερμή υποστήριξη των εμπόρων της Μασσαλίας). Παρά την δραστηριότητά του, δεν κατορθώνει να δημιουργήση ούτε εκεί ούτε και στα περίχωρα αξιόλογες εστίες καθολικής λατρείας.
Μολαταύτα ορισμένοι ιησουίτες αποτολμούν περιοδείες και προς απρόσιτες περιοχές. Έτσι π.χ. ο πατήρ Ματθαίος Piperi (Πιπέρης;) επισκέπτεται τούς ελληνικούς οικισμούς του Ολύμπου, καθώς και των περιοχών του Πηλίου και της Όσσας, και διαπιστώνει ότι οι άνθρωποι των τόπων εκείνων είχαν τρόπους γλυκείς, αλλά ως προς την θρησκεία ήταν αληθινοί αγριάνθρωποι.

Πάντως ο σουλτάνος, ύστερ’ από καταγγελίες των ορθοδόξων, με το φερμάνι της 25 Ιουλίου 1702 καλεί τούς ιεροδίκες «της αριστεράς πλευράς της Ρούμελης», δηλαδή των ελληνικών χωρών, να εμποδίσουν την προπαγάνδα με απειλή φυλακίσεως. Σ’ αυτό αναφέρει ότι οι ιησουίτες είχαν κατορθώσει να προσηλυτίσουν πολλούς Έλληνες, Αρμενίους, Χαλδαίους και παραγγέλλει να διατάξουν αυτούς πού παραπλανήθηκαν να ξαναγυρίσουν στο παλαιό τους δόγμα.
Ο αμέσως επόμενος σταθμός ιησουιτών προς Ν. είναι η Χαλκίδα, όπου 2 μοναχοί διδάσκουν τούς νέους στο οίκημα, όπου στεγάζονται. Οι αναμνήσεις της βενετοκρατίας είναι ακόμη διάχυτες μέσα στην πόλη, στους στενούς και σκοτεινούς δρόμους και στα πολλά «ζοφερά» σπίτια. Επάνω από την πόρτα των πιο σημαντικών διακρίνονταν τα οικόσημα των παλαιών ιδιοκτητών - μιά εικόνα πού έμεινε ως τις παραμονές της Επαναστάσεως του 1821.


Πηγή: Απόστολος Βακαλόπουλος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού –Δ’ τόμος, Θεσσαλονίκη 1973.


http://www.egolpio.com/HISTORY/katholik ... smurnh.htm
Caer está permitido, levantarse es obligatorio....."Επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται να σηκωθείς"
Xαμένη μάχη,είναι αυτή που φοβήθηκες να δώσεις
Πριν γράψεις σκέψου! Πριν κατακρίνεις περίμενε! Πριν προσευχηθείς συγχώρα! Πριν παραιτηθείς προσπάθησε!
Καλό είναι το να υπάρχεις …μα το να ζεις εν Χριστώ είναι άλλο πράγμα !
Απάντηση

Επιστροφή στο “Ιστορικά θέματα για την Εκκλησία”