Που οδεύει η κρίση χρέους της ΕΕ;


Του Kenneth Rogoff
καθηγητή του Harvard, και πρώην επικεφαλή οικονομολόγου του ΔΝΤ


Η Ευρώπη βρίσκεται σε πολιτική κρίση. Κανένας δεν φαίνεται να μπορεί να αντιμετωπίσει τη κρίση χρέους των περιφερειακών της χωρών. Αντί να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση των τεράστιων χρεών της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, και της Ελλάδας, οι πολιτικοί συνεχίζουν να επιμένουν στην εφαρμογή προγραμμάτων οικονομικής διάσωσης, επιβάλλοντας στις χώρες αυτές απραγματοποίητες και δυσβάστακτες συνθήκες λιτότητας.

Προς το παρόν, η κρίση είναι ακόμη διαχειρίσιμη. Η ανάπτυξη της ευρωζώνης είναι αξιοπρεπής, ενώ οι χώρες PIGs αντιστοιχούν μόλις στο 6% του ΑΕΠ της. Ισχυριζόμενοι όμως ότι το πρόβλημα των χωρών αυτών είναι πρόβλημα ρευστότητας, αντί να παραδεχθούν ότι είναι πρόβλημα χρεοκοπίας, οι Ευρωπαίοι αρμόδιοι ρισκάρουν.

Κάποιες μεγάλες οικονομίες της ευρωζώνης, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, έχουν κι αυτές σοβαρά προβλήματα χρέους, χαμηλής ανάπτυξης, και έλλειψης ανταγωνιστικότητας. Το μόνο που δεν χρειάζονται είναι η αναβολή των μεταρρυθμίσεων και της οικονομικής αναδιάρθρωσης.

Οι πολιτικοί της ΕΕ θεωρούν πως μια πρόωρη και προληπτική αναδιάρθρωση χρέους, θα ήταν καταστροφική. Σίγουρα, μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα μεταδίδονταν αμέσως. Θα σταματούσε μόνο όταν η Γερμανία θα δημιουργούσε κάποιο τείχος προστασίας γύρω από το ισπανικό και ιταλικό δημόσιο χρέος. Αυτή είναι η λύση που θα βλέπαμε αν η ΕΕ ήταν πραγματικά ολοκληρωμένη νομισματικά. Γιατί λοιπόν δεν το κάνουν;

Ίσως επειδή πιστεύουν πως δεν έχουν τα κατάλληλα εργαλεία και τους μηχανισμούς διακυβέρνησης, ώστε να πάρουν σκληρές αποφάσεις, και να επιλέξουν τους νικητές και τους χαμένους. Οι αδύναμοι θεσμοί της ΕΕ διαθέτουν λιγότερο από το 2% του ΑΕΠ της ευρωζώνης σε φορολογικά έσοδα. Οποιαδήποτε σημαντική απόφαση απαιτεί ομοφωνία. Όλοι για έναν και ο ένας για όλους, ασχέτως μεγέθους, χρέους, και λογοδοσίας. Δεν υπάρχει δηλαδή λόγος να προβλεφθεί εναλλακτικό σχέδιο εφόσον δεν υπάρχει κάποια αρχή με την εξουσία να το εφαρμόσει.

Υπάρχει περίπτωση η κρίση χρέους και η γενική δυσλειτουργία να εξαφανισθούν από μόνες τους; Όλα είναι πιθανά. Αν η ανάπτυξη της ευρωζώνης πάει καλά στα επόμενα χρόνια, οι τραπεζικοί ισολογισμοί θα ενισχυθούν, και οι τσέπες των Γερμανών φορολογουμένων θα γεμίσουν. Έτσι, με λίγη ανάπτυξη, οι περιφερειακές οικονομίες ίσως μπορέσουν να διατηρήσουν τη πολιτική λιτότητας.

Η σημερινή στρατηγική όμως, μάλλον θα οδηγήσει σε μια άτακτη αναδιάρθρωση. Γιατί θα πρέπει οι Έλληνες, οι Ιρλανδοί, και οι Πορτογάλοι να αποδεχθούν χρόνια λιτότητας και χαμηλής ανάπτυξης, μόνο και μόνο για να στηρίξουν το τραπεζικό σύστημα της Γαλλίας και της Γερμανίας; Σπάνια μπορούν τα κράτη να αντέξουν σε τόση λιτότητα περισσότερο από μερικά χρόνια. Κι όμως, η σημερινή στρατηγική της ΕΕ και του ΔΝΤ απαιτεί δεκαετίες λιτότητας.

Κόντρα σε κάθε ιστορική λογική, η Ευρώπη αποδέχεται την ηγεσία του ΔΝΤ, το οποίο αποδεικνύεται και εξαιρετικά γενναιόδωρο στα κράτη PIGs. Δυστυχώς όμως, ένα ήπιο ΔΝΤ είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται σήμερα η Ευρώπη. Με τη συνταγματική κρίση που πλήττει την ΕΕ, το ΔΝΤ είναι το μόνο που μπορεί να αναγκάσει την ευρωζώνη να πάρει σκληρά μέτρα, κάτι που δεν μπορεί να κάνει από μόνη της. Χρειάζονται προγράμματα που θα επαναφέρουν την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα, και θα μειώσουν τα χρέη, δίνοντας μια ελπίδα οικονομικής ανάπτυξης. Το ΔΝΤ θα πρέπει να αποτρέψει τη μετατροπή της ευρωπαϊκής πολιτικής παράλυσης σε χιονοστιβάδα που θα επηρεάσει τη παγκόσμια οικονομία.

Αν δεν είναι το ΔΝΤ, ο μόνος άλλος θεσμός που θα μπορούσε να αναλάβει δράση είναι μια ανεξάρτητη ΕΚΤ. Αν όμως η ΕΚΤ αναλάβει το ρόλο του «τελικού δανειστή», θα κινδυνέψει να χρεοκοπήσει και η ίδια. Κι αυτό δεν είναι μια καλή λύση για να σιγουρευτεί το μέλλον του ενιαίου νομίσματος και της ευρωζώνης.

Το που θα καταλήξει η κρίση του ευρώ είναι άγνωστο. Ίσως μια γενική κατάρρευση της ισοτιμίας του, να οδηγήσει σε αυξημένες εξαγωγές. Ίσως η ευρωπαϊκή οικονομία ανθίσει. Όμως είναι πολύ δύσκολο για την ευρωζώνη να επιβιώσει χωρίς μια αποφασιστική στροφή προς μια ισχυρότερη δημοσιονομική ένωση.

S.A.-Project Syndicate