Νταβούτογλου: Η παγκοσμιοποίηση θέλει μία δυνατή Τουρκία
Ομιλία του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, προς τους Κούρδους της Ανατολικής Τουρκίας (περιοχή Μαρτίν)
"Βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με ένα φαινόμενο που λέγεται παγκοσμιοποίηση καθώς και με τα προβλήματα που δημιουργεί… Και σκεπτόμαστε ότι μονάχα εμείς το ζούμε, πως δεν έχει προηγούμενο. Αυτό είναι άνευ προηγουμένου, λέμε. Ναι, ίσως στο πλαίσιο αυτό να μην έχει προηγούμενο. Αλλά, ίσως όχι στο ίδιο πλαίσιο, αλλά στο παρελθόν η ανθρωπότητα είχε σίγουρα κάποια παρόμοια εμπειρία. Αν αυτό το αντιληφθούμε σωστά, (τότε) μπορούμε να οικοδομήσουμε το μέλλον σωστά. Πώς δηλαδή; θα αναρωτηθείτε... Ρίξτε μια ματιά στους αιώνες μεταξύ του 5ου και 7ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται για μια περίοδο όπου μεγάλα ρεύματα, θρησκευτικά, ιδέες θρησκευτικές διαδόθηκαν στο σύνολο του πλανήτη. Η περίοδος αυτή προσφέρει θαρρείς ένα εργαστηριακό παράδειγμα για να τεθεί σωστά η σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη. Τάξη δεν μπορεί να δημιουργηθεί χωρίς την αλλαγή νοοτροπίας. Στην περίοδο εκείνη υπάρχουν τα σημάδια του ότι μια νέα τάξη μπορεί να δημιουργηθεί μόνο με μια νέα νοοτροπία. Τους αιώνες αυτούς σε διάφορες γωνιές της γης, σε διαφορετικές περιοχές όπου ανθούσαν πολιτισμοί παρουσιάστηκαν σημαντικά φιλοσοφικά ρεύματα, ηγετικές φυσιογνωμίες, θρησκευτικοί αρχηγοί. Λόγου χάρη στην περιοχή του ελληνικού πολιτισμού είχαμε τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη. Επί μερικές γενιές, τη μια μετά την άλλη. Την ίδια περίοδο και λίγο πριν, περίπου δύο αιώνες πριν, έζησαν ο Ζαρατούστρα στο Ιράν, ο Βούδας στην Ινδία, ο Κομφούκιος και το Ταό στην Κίνα. Και δύο τρεις αιώνες αργότερα, η διανοητική κινητικότητα που δημιούργησαν αυτά τα φιλοσοφικά ρεύματα, έγινε αιτία να αναδυθούν σημαντικά τοπικά καθεστώτα (τάξεις). Κι αυτά τα περιφερειακά καθεστώτα άρχισαν να διαχέοντα το ένα μέσα στο άλλο. Μαθητής του Αριστοτέλη ο Μέγας Αλέξανδρος, ό,τι πήρε από το δάσκαλό του, πολλαπλασιάζοντας το καθ΄οδόν -πέρασε έξω απ’ το Μάρντιν- το μετέφερε ως τις Ινδίες και την Αίγυπτο. Δημιουργήθηκαν πάμπολλες πόλεις με τ’ όνομα του (Αλεξάνδρειες) και αναδύθηκε μια τάξη.
Η Μεγάλη Περσική Αυτοκρατορία, που απόρροια της είναι μια από τις πιο ριζωμένες αρχαίες πόλεις, η Περσέπολις, ήρθε αντιμέτωπη (με τον Μεγαλέξαντρο) και αναδύθηκε η κινητικότητα το Ιράν.
Στις Ινδίες, μερικούς αιώνες μετά τον Βούδα εμφανίστηκαν οι αυτοκρατορίες του Ασόκα και των Μαούρια, στην Κίνα μερικούς αιώνες μετά τον Κομφούκιο εμφανίστηκε η Αυτοκρατορία των Μεγάλων Χάνων. Αυτές δημιούργησαν μεγάλα καθεστώτα. Τα καθεστώτα αυτά θα δημιουργούσαν αργότερα το Δρόμο του Μεταξιού με παρεπόμενα τις εμπορικές ανταλλαγές και τις πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις.
Δηλαδή, κάτι παρόμοιο με την παγκοσμιοποίηση που ζούμε σήμερα, βιώθηκε σε παλιότερες εποχές.
Ο ισλαμικός πολιτισμός πάλι γεννήθηκε γύρω ‘από το δόγμα της μοναδικότητας του Θεού’ (το Κοράνι) στη Μεδίνα. Αλλά, έχτισε τη Γρανάδα, την Κόρδοβα. Το Μαρακές. Τη Βαγδάτη. Μετέφερε το πνεύμα αυτό στην Ισταμπούλ. Στη Μπουχάρα, το Ισφαχάν, την Μπάλχ. Αν δεν είχε βιώσει τη μεταμόρφωση της νοοτροπίας της ισότητας στον τόπο που γεννήθηκε, στη Μέκκα και τη Μεδίνα, δεν θα μπορούσε να παρουσιάσει μια τέτοια αντίληψη τάξης.
Αν θέλετε να κατανοήσετε, μετέπειτα, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πρέπει να έχετε καταλάβει την περιπέτεια των Σελτσουκιδών, την περιπέτεια του Αρτουκλού που προηγήθηκαν. Πρέπει να καταλάβετε το τόξο που εκτάθηκε απ’ την κεντρική Ασία ως την Ανατολία, το πώς αναμείχθηκαν με τους πολιτισμούς οι άνθρωποι που κινούνταν μες στο τόξο και τι είδους συνθέσεις δημιούργησε η ανάμειξη αυτή στην Ανατολία. Το πνεύμα της τάξης που λέμε οθωμανική δεν πρωτοπαρουσιάστηκε τον 16ο αιώνα. Αναδύθηκε από τη συνάντηση εκείνων των κινητικών ανθρώπινων στοιχείων και του σταθερού χώρου. Οι άνθρωποι κινήθηκαν από την κεντρική Ασία κατά μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, αλλά έχτισαν νέες τάξεις στα μέρη που συνάντησαν. …Προϊόν μιας τέτοιας σύνθεσης –της σύνθεσης Ιράν-Τουράν- είναι οι Σελτσουκίδες. Δάσκαλος ή βεζίρης του Μελικσάχ, γιού του Αλπασλάν, ήταν ο Νιζαμούλ-μουλκ. Σύνθεση δύο πολιτισμών από τους οποίους ο ένας ήταν πιο κινητικός ό άλλος πιο εγκατεστημένος.
Ύστερα, η κινητικότητα αυτή δημιούργησε μεγάλες συνθέσεις στην Ανατολία. Το Μάρντιν είναι μια από τις συνθέσεις αυτές, η Μεσοποταμία είναι μια άλλη. Οι κοινότητες που έφεραν μαζί τους την κινητικότητα ενώθηκαν με τις εγκατεστημένες, εκείνες δηλαδή που κατοικούσαν εκείνη την εποχή εδώ και μαζί δημιούργησαν μεγάλους και ισχυρούς πολιτισμούς. Βγάλτε μια από αυτές [τις κοινότητες] εκτός ιστορίας κι έχετε εξολοθρέψει και την άλλη. Σταθερή ήταν η Μεσοποταμία, η Ανατολία του Ρουμ της εποχής εκείνης. Γι’ αυτό και το όνομα του Μεβλανά ήταν Μεβλανά Τζελαλεντίν Ρουμί. Γεννήθηκε στη Μπαλχ και μέσω Ιράν ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Ανατολία. Επηρεάστηκε από τον πολιτισμό της Μεσοποταμίας. Και τις εποχές εκείνες οι άνθρωποι δεν χωρίζονταν σε τουρκομάνους, κούρδους, άραβες, ιρανούς, πέρσες. Δεν διαχωρίζονταν βάσει της εθνικότητάς τους. Ο τόσο ισχυρός πολιτισμός της Μεσοποταμίας αναδύθηκε μέσα από την ιστορική εμπειρία όλων των λαών που ζούσαν εδώ, των συροχαλδαίων, των γιελντανί, των κελντανί, των περσών και ίδρυσε μεγάλα κέντρα από την συνάντηση του με τα κινητικά και με βαθιές ρίζες τουρκικά και τουρανικά στοιχεία.
Η οθωμανική αυτοκρατορία αναδύθηκε τον 12ο – 13ο αιώνα επειδή κατάφερε να αξιοποιήσει τη σύνθεση αυτή, επειδή την ανέμειξε, ή, αλλιώς, επειδή υπήρχε ένας τέτοιος πολιτισμός εκεί, από μέσα του βγήκε η Οθωμανική αυτοκρατορία. Και γι’ αυτό οι οθωμανοί χρησιμοποίησαν την έννοια "αρχαίο". Εννοούσαν τούτο: Εγώ μπορεί να μην ξέρω το χρώμα, τη φυλή, το δόγμα σας και ως κράτος δεν χρειάζεται καν να ξέρω. Όμως, όλοι σας, ως μέρος της ανθρωπότητας και ως προέκταση του αρχαίου είστε για μένα ιεροί. Γι’ αυτό ο σουλτάνος Μεχμέτ ο Πορθητής πλάι στο ‘σουλτάνος’ και το ‘χαγάνος’ –αργότερα προστίθεται το "χαλίφης"- χρησιμοποίησε χωρίς αναστολή τον τίτλο "καίσαρας των ρωμαίων". Καίσαρας των Ρωμαίων. Γιατί βρισκόντουσαν εκεί. Γιατί εκεί που ήταν υπήρχε το Ιράν κι όλες αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες. Με την αντίληψη αυτή, η έννοια "αρχαίος" χρησιμοποιήθηκε για να ορίσει την τάξη που ένωσε όλους τους προς τα πίσω πολιτισμούς. Κι αυτός [ο Πορθητής] που κοιτούσε με το ίδιο μέτρο το μέλλον, ακριβώς επειδή κατανοούσε το αρχαίο, ονόμασε το κράτος αιώνιο κράτος [devleti ebed müddet], ρήση που σημαίνει την αντίληψη για ένα κράτος που θα διαρκέσει αιώνια. Το αιώνιο κράτος έπρεπε να βασίζεται σε ένα ριζωμένο αρχαίο.
Οι κουλτούρες που αναμείχθηκαν στα χώματα αυτά, βοήθησαν η μια την άλλη σε δύσκολους καιρούς. Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν μιλάμε με τους ιρακινούς για την Κουτούλ-Αμάρα [σημερινή Ελ-Κουτ (160 χλμ από τη Βαγδάτη) που κατέλαβαν οι άγγλοι το 1915 και όπου ο οθωμανικός στρατός κατήγαγε ένδοξη μάχη εναντίον τους] συγκινούνται και αυτοί, συγκινούμαστε και εμείς. Διότι όταν τότε ο οθωμανικός στρατός πολεμούσε με τους άγγλους, στο στρατό εκείνο υπήρχαν όλοι -τούρκοι, κούρδοι, άραβες, συροχαλδαίοι, κελντανί, γιεζιντί. Αυτή είναι η ενότητα που αποτελεί το θεμέλιο της σημερινής τουρκο-ιρακινής φιλίας. Αυτή η ενότητα απέναντι στο πεπρωμένο.
Για το λόγο αυτό, σε ένα άλλο άρθρο μου, πάλι πριν να πάρω το σημερινό μου πόστο, είχα χρησιμοποιήσει μια έννοια πέρα από την έννοια της υπηκοότητας, την έννοια του "συμπατριωτισμού", μια έννοια που από νομική άποψη μας περιζώνει όλους και σημαίνει "αυτούς που έχουν μοιραστεί την ίδια ιστορία". Όποιοι δεν έχουν ζήσει μια κοινή ιστορία ακόμη κι αν είναι συμπατριώτες, όπως στη Γιουγκοσλαβία, δεν μπορούν να προσδώσουν νόημα στο "συμπατριωτισμό". Η υπηκοότητα δημιουργεί νομικούς δεσμούς, η έννοια "αυτού που έχει μοιραστεί την ίδια ιστορία" δημιουργεί κοινωνικούς δεσμούς, μείξεις. Για το λόγο αυτό η βάση της χώρας μας, της κοινωνίας μας, η μαγιά της, είναι πολύ ισχυρή. Με την ίδια λογική, με την ίδια προοπτική δημιουργήθηκε από την αρχή η Δημοκρατία μας.
Η Αλβανία στα Βαλκάνια σήμερα, ή, ας πούμε, το Αζερμπαϊτζάν στον Καύκοασο, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, το Ιράκ, η Συρία είναι διαφορετικά κράτη –οι λαοί του Καυκάσου, οι λαοί των Βαλκανίων, οι λαοί της Μέσης Ανατολής είναι χωρισμένοι κατά διαφορετικά κράτη. Στην Ισταμπούλ όμως ή σε οποιαδήποτε άλλη μεγάλη πόλη μας, αν μπείτε σε μια πολυκατοικία μπορεί να δείτε ότι σε ένα πάτωμα μένει ένας αλβανός, στο άλλο ένας βόσνιος, ένας τσετσένος, ένας αζέρος. Όλοι αυτοί, επειδή είναι προϊόντα αυτής της ανάμειξης, είναι κατ’ εμάς, ισότιμοι πολίτες της Τουρκικής Δημοκρατίας. Κι επειδή συνδέονται μεταξύ τους με τα δεσμά αυτά –του ‘συμπατριωτισμού-, θα συνεχίσει η δημοκρατία μας, ο λαός μας, το κράτος μας να ζει ενωμένο ως όλο.
Επικαλούμενος την υπομονή σας, θα ήθελα να επισημάνω ακόμη μερικά σημεία κοιτώντας από αυτό το ιστορικό και φιλοσοφικό φόντο και λαμβάνοντας υπόψη τις αντανακλάσεις του φόντου αυτού στον οικουμενικό πολιτισμό.
Ναι, ο κόσμος χρειάζεται μια νέα τάξη.
Η νέα αυτή τάξη μπορεί να δημιουργηθεί με μια φιλοσοφική οπτική που θα φέρει εντός της τα στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως σχετικά με το Μάρντιν. Ποιες θα πρέπει να είναι οι αρχές αυτής της νέας τάξης και ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει στις αρχές αυτές η Τουρκία;
Πρώτον, η νέα αυτή τάξη πρέπει να είναι μια τάξη "δεκτική", όχι απορριπτική. Δεν πρέπει να απορρίπτει καμιά χώρα, καμιά ήπειρο, κανένα λαό, κανένα χρώμα. Πρέπει να βασίζεται σε ταυτότητες που ‘είναι δεκτικές’. Όχι στους άξονες Ανατολή-Δύση, Βορράς-Νότος. Αντιθέτως, πρέπει να προσφέρει στέγη, να καλύπτει όλες τις ταυτότητες, όλους τους άξονες.
Τότε μόνο μπορεί να δημιουργηθεί μια τάξη που να ερίζει πως είναι οικουμενική. Προϋπόθεση μιας "δεκτικής" τάξης είναι η δημιουργία μιας ενοποιητικής ταυτότητας.
Υπάρχουν σήμερα σε πάμπολλα μέρη του κόσμου μας με συγκρούσεις ταυτότητας και απορριπτικές συμπεριφορές –οι απορριπτικές αυτές συμπεριφορές, μιας ομάδας λόγου χάρη, φέρουν μαζί και μέσα τους στην πραγματικότητα μια τάξη όπου δεν υπάρχει καμιά ισότητα.
Τώρα είμαστε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Το σύστημα των ΗΕ πρέπει να είναι ‘δεκτικό’. Όλοι να αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται εκεί. Κανένας δεν πρέπει να απορρίπτεται.
Η Τουρκία ίσως να αποτελεί το πιο χτυπητό παράδειγμα αυτής της αρχής. Τίθενται διάφορες ερωτήσεις. Λένε λόγου χάρη για την Τουρκία ότι είναι γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, έτσι δεν είναι; Είναι, λένε επίσης, ρυθμιστικός παράγοντας ανάμεσα σε Βορρά και Νότο.
Απ’ τη μια μεριά, η Τουρκία υπερασπιστής της ανάμειξης Ανατολής-Δύσης και των διαφόρων πολιτισμών στο πρόγραμμα του Συνασπισμού των Πολιτισμών, απ’ την άλλη η Τουρκία άμεσος ανακλαστήρας των οικονομικών ανισοτήτων ανάμεσα σε Βορρά-Νότο ως μέλος των G-20.
Τι ακριβώς εκπροσωπούμε εμείς, δηλαδή;
Το ερώτημα αυτό μου έθεσε, σε μια συνάντηση που είχαμε, ένας πρώην γενικός γραμματέας του Υπουργείου μας. Θα ήθελα τώρα να το εκφράσω πιο καθαρά. Εμείς τους εκπροσωπούμε όλους. Γιατί ο αρχαίος πλούτος που έχουμε μας κάνει να συναντιόμαστε με όλους τους πολιτισμούς της Ανατολής, έχουμε πάρει κάτι από όλες αυτές τις κουλτούρες, ταυτόχρονα όμως, με την έννοια της πολιτικής κουλτούρας βρισκόμαστε στο κέντρο της Δύσης. Η υποψηφιότητά μας να γίνουμε μέλος της ΕΕ, οι επαφές μας στην Ασία, οι δεσμοί μας στη Μέση Ανατολή δεν είναι, με την έννοια αυτή, αντικρουόμενοι, αλλά δημιουργούν μια ολότητα. Γι’ αυτό όσο ‘γίνουμε δεκτικοί’ σε όλα αυτά, όσο πιο δραστικά κινούμαστε σ’ αυτά τα επίπεδα, τόσο πιο ενεργητικό ρόλο θα έχει η Τουρκία στην αναζήτηση της οικουμενικής τάξης.
Για ένα πράγμα να είστε βέβαιοι! Απ’ την σκοπιά αυτής της αρχής –της δεκτικότητας-, καμιά χώρα στον κόσμο δεν έχει την ιδιαιτερότητα της Τουρκίας να αντιπροσωπεύει την εμπειρία της ανθρωπότητας. Εμείς είμαστε σίγουροι γι’ αυτό και προχωρούμε στην εξωτερική μας πολιτική με αυτή την αυτοπεποίθηση.
Δεύτερο, αυτή η νέα τάξη πρέπει να είναι "συμμετοχική".
Δηλαδή, αυτοί που πρόκειται να αποτελέσουν στοιχεία αυτής της τάξης πρέπει να λειτουργούν ίδια όπως η πόλη του Μάρντιν, όπου διαφορετικά στοιχεία έζησαν μαζί σε αλληλεπίδραση –το παγκόσμιο σύστημα μπορεί να επιβιώσει αποκλειστικά και μόνο αν είναι συμμετοχικό. Το σύστημα των ΗΕ, δεν είναι αρκετό να βασίζει τη λειτουργία του στα πέντε μόνιμα μέλη. Οι δομές που στηρίζονται στις πολιτικές εξισώσεις που δημιουργήθηκαν μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χάνουν πλέον σιγά σιγά την βαρύτητα, την εγκυρότητά τους. Χρειάζεται να επιδειχτεί μια πιο συμμετοχική προσέγγιση. Είμαστε υποχρεωμένοι να αντιληφθούμε σωστά την αλλαγή της ευρω-κεντρικής δομής του 19ου αιώνα.
Θα ήθελα να αναφερθώ για άλλη μια φορά στο σημείο αυτό, στη σχέση ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και το μοντερνισμό που ανέφερα πριν από λίγο. Όπως στους αρχαίους πολιτισμούς υπήρχε σχέση ανάμεσα στη νοοτροπία και την τάξη, ακριβώς το ίδιο συνέβη και την ώρα που αναδυόταν ο μοντερνισμός, από τον 14ο ως τον 18ο αιώνα, η μεταρρύθμιση, η αναγέννηση, οι μεγάλες διανοητικές επαναστάσεις, οι μεγάλες αλλαγές στη φυσική όπως η μηχανική του Νεύτωνα. Ως αντανάκλασή αυτών ο 19ος αιώνας έγινε ένας ευρω-κεντρικός αιώνας. Ο 20ος είναι ένας αιώνας με κέντρο τον Ατλαντικό.
Αλλά με την εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης, ιδού, οι άνοδοι στην Ασία, οι νέες αναζητήσεις στη Λατινική Αμερική, οι αναδεύσεις στην Αφρική, μας δείχνουν ότι στον αιώνα που διανύουμε, αν καταστεί δυνατόν να δημιουργηθεί μια συμμετοχική τάξη, τότε μόνο θα εξασφαλιστεί μια παγκόσμια τάξη και όποιοι συντελεστές μπορέσουν να συνεισφέρουν στη συμμετοχική αυτή τάξη, αυτοί θα βγουν στο προσκήνιο ως σημαντικοί συντελεστές.
Εμείς ορίσαμε με την έννοια αυτή την ΕΕ ως στρατηγικό στόχο. Αλλά ποτέ δεν θα παραμελήσουμε τους δεσμούς μας στην Ασία, τις επαφές μας στη Μέση Ανατολή, τις ρίζες μας στα Βαλκάνια, ούτε τον Καύκασο και την Αφρική.
Γιατί όσο πιο συμμετοχικά μπορέσουμε να τους εκπροσωπήσουμε, στον ίδιο βαθμό θα μπορέσουμε να έχουμε λόγο στην παγκόσμια τάξη.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα.
Πέρυσι, πριν από την συνάντηση των G-20, ήμασταν με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Τανζανία. Ο Πρόεδρος της Τανζανίας ζήτησε μια χάρη από τον Πρόεδρο μας: ‘Η Αφρική δεν εκπροσωπείται όπως θα της άξιζε στους G-20, σας παρακαλούμε γίνετε εσείς εκπρόσωπός μας, εκπρόσωπος δηλαδή της Αφρικής στους G-20’.
Εκείνοι που δεν μπορούν να συμμετάσχουν στο παγκόσμιο σύστημα, εκείνοι που παραπονούνται για την ανισότητα του παγκόσμιου συστήματος, εκείνοι που περιμένουν μια φωνή να τους στηρίξει, στρέφουν το βλέμμα τους στην Τουρκία.
Για αυτό το λόγο η παρέμβαση του Πρωθυπουργού μας πέρσι για το θέμα της Παλαιστίνης, η δίκαιη κραυγή του, βρήκε ανταπόκριση όχι μόνο στη Μέση Ανατολή αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Για το λόγο αυτό το νέο όραμα που θέλουμε να εγκαθιδρύσουμε στη Μέση Ανατολή βρίσκει απήχηση σε κάθε γωνιά του κόσμου. Την ώρα που η Μέση Ανατολή διαμελίζεται, εμείς με το όραμα που έχουμε διακηρύξει, που διαμορφώνεται με την ισχυρή πολιτική βούληση που εκφράζει ο Πρωθυπουργός μας, γινόμαστε οι εκφραστές ενός διαφορετικού οράματος. Η Τουρκία προχωρεί στη διαμόρφωση σχέσεων ‘ενοποίησης’ με τους γείτονές της. Κι αυτό είναι ένα θέμα που σας αφορά πολύ.
Υπογράψαμε, όπως γνωρίζετε, τον περασμένο μήνα 51 συμφωνίες με τη Συρία. 48 συμφωνίες με το Ιράκ. Ποιος είναι ο στόχος μας; Ο στόχος μας είναι ο ακόλουθος: να πάψουν το Μάρντιν, η Ούρφα, το Γκαζιαντέπ να είναι χωμένα σε μια γωνιά σαν πόλεις συνοριακές. Να συναντηθεί το Άντεπ με το Χαλέπι, το Μάρντιν με τη Μοσούλη, το Χαλέπι με την Λατάκεια και ακόμα πιο μακριά. Αυτή είναι η προσδοκία της τουρκικής κοινωνίας, αυτός είναι ο ορίζοντας της Τουρκίας.
Καθώς θα προχωράει η "ενοποίηση" θα δούμε ότι αυτά που φαίνονται ως πολύ μεγάλες διαφορές, στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο μεγάλες διαφορές. Μοιραζόμαστε την ίδια κουλτούρα. Κοιτώντας από οποιοδήποτε σπίτι του Μάρντιν προς τη Μεσοποταμία είναι αδύνατο να δείτε πού αρχίζει το σύνορο ανάμεσα στην Τουρκία και τη Συρία. Η πεδιάδα αυτή απλώνεται και πάει, η πεδιάδα αυτή ήταν ενωμένη στη διάρκεια της ιστορίας, και έτσι θα είναι και στο εξής. Κανείς να μη σκέφτεται πως επειδή κάποιος σχεδίασε εκεί ένα σύνορο, ότι τα σύνορα θα είναι μόνιμα.
Και φυσικά θα σεβόμαστε τα σύνορα αλλά στα πλαίσια της φιλίας, ακριβώς όπως έγινε στην Ευρώπη, στην πορεία της δημιουργίας της ΕΕ, θα νοηματοδοτήσουμε αυτά τα σύνορα στο πλαίσιο της φιλίας. Θα φροντίσουμε ώστε να πάψουν τα σύνορα να είναι ‘τείχη’, θα τα μετατρέψουμε σε αληθινές ‘πύλες’ με την έννοια των συνοριακών πυλών. Η πύλη είναι για να εισέρχεται κανείς, η πύλη μένει ανοιχτή. Το τείχος δεν μπορείτε να το ανοίξετε. Έτσι ήταν ως τώρα το σύνορο Τουρκίας-Συρίας. Σαν να μην έφτανε που ήταν τείχος, είχε κιόλας ναρκοθετηθεί -για να προστατεύεται το τείχος. Λες και αυτοί που ζουν εκατέρωθεν αυτού του συνόρου θα ήθελαν να ζουν για πάντα χωριστά. Τώρα, οι νάρκες καθαρίζονται, άρχισαν να καθαρίζονται στο Νουσάϊμπιν (Νισυβύη). Το τείχος γκρεμίστηκε. Η Συρία και η Τουρκία αναμειγνύονται.
Όταν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Μπεσάρ Άσαντ στην Τουρκία και μετά τη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό μας, ανακοινώσαμε μαζί με τον Βελίντ Μουαλίμ την είδηση ότι ‘καταργήθηκε η βίζα’, πιστέψτε με το τηλέφωνό μου δεν σταμάτησε να χτυπάει. Λάβαμε συγχαρητήρια απ’ όλη τη Μέση Ανατολή και ιδίως από τις συνοριακές περιοχές των δύο χωρών. Η είδηση εορτάστηκε σαν να ήταν γιορτή. Το τι συνέβαινε πριν από δέκα χρόνια, το ξέρει καλά ο Χουλουσί μπέης, Γενικός Πρόξενος μας στο Χαλέπι την εποχή εκείνη, πώς κατά μήκος των συνόρων πετούσαν ο ένας απ’ τη μια κι ο άλλος απ’ την άλλη τα δώρα τους μέσα σε τσουβάλια –αίσχος. Αταίριαστη εικόνα για κοινωνία του εικοστού αιώνα… εικόνα αταίριαστη με το πολιτισμό μας που αίρει τις καταβολές του από τους αρχαίους χρόνους. Σήμερα οι εικόνες εκείνες δεν υπάρχουν πια. Πολλά άλλα θα πάψουν να υπάρχουν. Εμείς, δεν θέλουμε πολέμους στην περιοχή μας, δεν θέλουμε εντάσεις. Θέλουμε αδελφοσύνη και ειρήνη. Θέλουμε η χώρα μας και οι σχέσεις μας να γίνουν ένα όμορφο μοντέλο που θα διαδοθεί στη Μέση Ανατολή.
Όχι μόνο με τη Συρία και το Ιράκ, καταργήσαμε τη βίζα και με την Ιορδανία. Με το Ιράκ, Θεού θέλοντος, θα κάνουμε ακόμη πιο προωθημένα βήματα μετά τις εκεί εκλογές. Όταν είχα πάει στη Μοσούλη, πρώτος τούρκος υπουργός εξωτερικών που πήγαινε στην πόλη αυτή, με είχε υποδεχτεί ο νομάρχης Μοσούλης κι είχαμε ζήσει πολύ συγκινητικές στιγμές. Η Μοσούλη, η Αρμπίλ, το Κιρκούκ ως πέρα τη Βασόρα είναι μέρη όπου εξακολουθούμε να μοιραζόμαστε μυρωδιές και χρώματα. Ένας κάτοικος της Βασόρας θα μπορεί να σηκωθεί ένα πρωί και να φτάσει χωρίς καμιά δυσκολία ως την Εντίρνε [Αδριανούπολη]–σας το εγγυώμαι αυτό.
Ή πάλι, από την Υεμένη, που σήμερα θεωρείται ότι είναι μέσα σε κρίση, θα μπορεί να ξεκινάει κάποιος και να έρχεται μέσω Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας και Συρίας. Η Υεμένη δεν είναι για μας χώρα μακρινή. Ξέρουμε τα τραγούδια της και την ιστορία της. Είναι ένας τόπος όπου είχαν πάει οι προπάπποι μας ένα αιώνα πριν. Ο πόνος της είναι δικός μας πόνος. Πείτε μου τώρα, είναι δυνατόν να κοιμάται ήσυχος ένας τούρκος υπουργός εξωτερικών όταν στην Υεμένη γίνονται αυτές οι συγκρούσεις;
Ό,τι αισθανόμαστε για την Υεμένη, το αισθανόμαστε και για τη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Το ίδιο αισθανόμαστε για τα βάθη της κεντρικής Ασίας. Δεν ξεχωρίζουμε τα μέρη αυτά. Χωρίς να μας νοιάζουν οι εθνοτικές καταβολές, θεωρούμε μέσα στα πλαίσια των ενδιαφερόντων μας κάθε κοινότητα που ‘έχει μοιραστεί μαζί μας την ίδια ιστορία’. Αυτό σημαίνει η αρχή της ‘συμμετοχικότητας’ που ανέφερα προηγουμένως. Δεν σκοπεύουμε να διαφεντέψουμε πάνω σε κανένα και δεν επιτρέπουμε να μας διαφεντεύει κανείς. Όμως, θα δώσουμε βαρύτητα και προσοχή ώστε η τάξη που θα δημιουργήσουμε να είναι μια τάξη όπου όλοι θα μετέχουν ισότιμα, όλοι τα συμβάλουν. Κι επιθυμούμε η οικουμενική τάξη να υιοθετήσει αυτή την αρχή της "συμμετοχικότητας".
Τρίτη αρχή. Είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε "συνθετικοί". Οι μονοδιάστατες, μονόχρωμες τάξεις δεν έχουν πιθανότητα επιβίωσης. Εξάλλου, αυτό που λέμε τάξη έχει νόημα μόνο αν συνδυάζει τα χρώματα. Σκεφτείτε ένα πίνακα που να έχει ζωγραφιστεί με ένα μοναδικό χρώμα. Ή βάλτε με το νου σας μια αρχιτεκτονική που να βασίζεται σε ένα απαράλλαχτο μοτίβο. Ένα κιλίμι που να μην περιέχει στο σχέδιο του παρά ένα μοναδικό στοιχείο. Τάξη θα πει διαφορετικότητες. Οτιδήποτε μονοδιάστατο μπορεί μετά από λίγο να γίνει αιτία σύγκρουσης.
Δικός μας στόχος είναι να γίνουμε εκφραστές κι εκπρόσωποι μιας φιλοσοφικής αντίληψης που συνδυάζει διαφορετικές εμπειρίες της ανθρωπότητας, που τις βλέπει ως μια σύνθεση και να αντικατοπτρίσουμε τη φιλοσοφική αυτή αντίληψη στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα πάω στην Κροατία. Θα πραγματοποιήσουμε την τριμερή συνάντηση Τουρκίας-Κροατίας Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Την άλλη μέρα θα πάω στο Βελιγράδι, όπου θα πραγματοποιήσουμε την συνάντηση Τουρκίας-Σερβίας-Βοσνίας Ερζεγοβίνης.
Γιατί γνωρίζουμε ότι αν θέλουμε να εγκαθιδρυθεί μιας καινούρια τάξη στα Βαλκάνια, πρέπει πρώτα να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις ‘συνθέσεις’. Να υιοθετήσουμε μια προσέγγιση όχι βασισμένη στις προκαταλήψεις, στις αναμνήσεις των πόνων του παρελθόντος, αλλά μια προσέγγιση που να κοιτάει προς το μέλλον, που να διαμορφώνει έναν ορίζοντα και να φέρνει κοντά τα διαφορετικά στοιχεία.
Τέλος, ένα άλλο μάθημα που η οικουμενική τάξη πρέπει να πάρει από τον αρχαίο πολιτισμό, είναι η υιοθέτηση από τον άνθρωπο μιας προσέγγισης που να βασίζεται στην ισότητα. Όχι στις διαφορές, όχι στις πολώσεις και τα ιεραρχικά καθεστώτα, αλλά ένα μέλλον όπου ο καθένας θα έχει την αξία του απλά γιατί είναι άνθρωπος, και καθένας θα κατευθύνει το μέλλον του στο πλαίσιο της αλληλεπίδρασης χωρίς τη χρήση οποιουδήποτε μέσου ισχύος. Δηλαδή, έχουμε την ανάγκη μιας συμμετοχικής, συνθετικής και βασισμένης στην ισότητα διεθνούς τάξης. Τα σημάδια μιας τέτοιας τάξης μπορούμε να τα βρούμε μόνο στα βάθη της ιστορίας της ανθρωπότητας. Είναι ευτυχές το γεγονός ότι ζούμε σε μια χώρα που εμπεριέχει τα κάθε είδους παρελθόντα της ιστορίας της ανθρωπότητας. Έχουμε μια εκπληκτική πείρα που βασίζεται από τον ελληνικό πολιτισμό ως την Μεσοποταμία, από τον ιρανικό πολιτισμό ως τις επιρροές από την Αίγυπτο, από το χαρμάνι που δημιούργησαν οι τεράστιες μετακινήσεις από τις Ινδίες και την Κίνα, από την γεμάτη δυναμισμό εμπειρία που έχει έρθει από τα Βαλκάνια και τον Καύκασο. Εκείνο που τώρα μας χρειάζεται κι εκείνο που θα αποτελέσει άξονα για την εξωτερική μας πολιτική, που θα αποτελέσει κίνητρο, καταφύγιο και εστιακό σημείο της ψυχολογίας μας είναι το αίσθημα της αυτοπεποίθησης.
Πιστεύουμε στην ιστορία από την οποία προερχόμαστε. Εμείς, ενστερνιζόμαστε την ταυτότητά μας με όλα τα στοιχεία που την αποτελούν και την δομούν.
Και έχουμε εμπιστοσύνη σε εσάς, εμπιστευόμαστε τη δυνατή φωνή που φτάνει ως εμάς από όλα τα μέρη της Ανατολής, όλα τα μέρη της Βαλκανικής, τη φωνή που έρχεται από τα βάθη της ιστορίας, τη φωνή που θα στείλει μήνυμα στην ανθρωπότητα, γιατί εμπιστευόμαστε το Μάρντιν. Πιστεύουμε στο πνεύμα και την ψυχή του Μάρντιν. Το πνεύμα του Μάρντιν είναι το πνεύμα της Τουρκίας. Και το πνεύμα της Τουρκίας αποτελεί το κέντρο του πνεύματος που στο μέλλον πρόκειται να αποτελέσει το πνεύμα της παγκόσμιας τάξης. Με την αυτοπεποίθηση αυτή προσπαθούμε να ασκήσουμε την εξωτερική μας πολιτική. Σας ευχαριστούμε ξανά που μας φιλοξενήσατε. Και θέλω για άλλη μια φορά να τονίσω ότι όλο το Υπουργείο Εξωτερικών θα εξακολουθήσει να είναι στην υπηρεσία όλων των Μαρντινλίδων και ολόκληρου του λαού μας".
kostasxan.blogspot.com
Νταβούτογλου: Η παγκοσμιοποίηση θέλει μία δυνατή Τουρκία
1«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»
