Η παραχάραξη της ιστορίας
Δημοσιεύτηκε: 19 Αύγ 2009, 17:45
Η παραχάραξη της ιστορίας
Η παραχάραξη της ιστορίας
Γιάννης Χ. Μπαϊμπάκης
Κουστώ και Φαλκώ
Οι πρώτες επισκέψεις του Ζακ Υβ Κουστώ στην Ελλάδα έγιναν την δεκαετία του 1950. Σε μία από αυτές, και επί δύο μήνες περίπου, έκανε μια τομή που ξεκινούσε από το κεντρικό Αιγαίο και έφτανε μέχρι την Θεσσαλονίκη, για δειγματοληψία νερών και ιζημάτων. Στα 1955 έφτιαξε την πρώτη υποβρύχια κάμερα, την οποία δοκίμασε νότια της Πελοποννήσου, σε βάθος 4.000 μέτρων, και αργότερα γύρισε έναν ντοκιμαντέρ για τους Καλύμνιους σφουγγαράδες. Με το σκάφος του «Καλυψώ» επισκέφτηκε και πάλι την χώρα μας στις 11 Νοεμβρίου του 1975, προσκαλεσμένος από την Ελληνική κυβέρνηση για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αναζητώντας την Ατλαντίδα». Οι έρευνες του Κουστώ διήρκησαν ένα χρόνο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1976, και περιελάμβαναν ολόκληρο το Αιγαίο. Έγιναν κάτω από την εποπτεία αρχαιολόγων του υπουργείου πολιτισμού, το οποίο είχε δώσει και την σχετική άδεια, καθώς και δυτών του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών. Το σκάφος διέθετε υπερσύγχρονο εξοπλισμό, στον τύπο της εποχής γράφτηκε πως ορισμένα από τα μηχανήματα αποτελούσαν προσφορά της ΝΑΣΑ, μέσα στον οποίο περιλαμβανόταν και ένα σονάρ το οποίο έδινε την εικόνα του βυθού για μια λωρίδα πλάτους 500 μέτρων. Τον εξοπλισμό του «Καλυψώ» συμπλήρωνε ένα βαθυσκάφος, που αν και ήταν κατασκευής του 1958, διέθετε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Μέσα στον πρώτο ενάμιση μήνα περίπου, ερευνήθηκαν επίσημα πέντε θαλάσσιες περιοχές.
Η πρώτη περιοχή αφορούσε το στενό της Κέας, όπου εντοπίστηκε το ναυάγιο του «Βρετανικού» σε βάθος γύρω στα 100 μέτρα. Ο «Βρετανικός» ήταν το αδερφό πλοίο του «Τιτανικού», και μεγαλύτερος σε μέγεθος από τον τελευταίο. Είχε επιταχθεί και χρησιμοποιείτο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πλωτό νοσοκομείο. Οι απόψεις για τις αιτίες βύθισης του διίστανται. Λένε ότι χτυπήθηκε το 1916 από γερμανικό υποβρύχιο, ή ότι έπεσε σε νάρκη. Οι σύγχρονοι ερευνητές που καταδύθηκαν στο ναυάγιο αναφέρουν ότι η έκταση και το είδος της ζημιάς είναι τέτοια που πιθανό η έκρηξη να προήλθε από το εσωτερικό του πλοίου και κάνουν λόγο για ατύχημα ή σαμποτάζ. Όπως και να χει διάφοροι θρύλοι συνοδεύουν το ναυάγιο, όπως ότι μετέφερε κρυφά στρατό και πολεμικό εξοπλισμό ή ότι στα αμπάρια του υπήρχαν μεγάλες ποσότητες χρυσού.
Η επόμενη περιοχή που ερεύνησε ο Κουστώ ήταν αυτή του Αρτεμισίου της Εύβοιας. Εκεί αναζήτησε το ναυάγιο ενός αρχαίου πλοίου, από το οποίο θεωρήθηκε ότι προέρχονταν κάποια χάλκινα αγάλματα που βρέθηκαν στο ακρωτήρι στα 1925 με 1928. Ο καιρός δεν ευνοούσε την έρευνα, αναφέρθηκε όμως ότι ίσως εντοπίστηκε το ναυάγιο σε βάθος 42 μέτρων. Βρέθηκαν και μερικά αρχαία αντικείμενα.
Επόμενη στάση ήταν η περιοχή της Ελίκης. Υπήρχε η πίστη πως στον βυθό της βρισκόταν μια πόλη, η οποία βυθίστηκε το 373 π.Χ. Η πίστη αυτή στηριζόταν στο γεγονός ότι ο βυθός είχε κάποιες έντονες ανωμαλίες, οι οποίες τελικά αποδείχτηκαν φυσικές.
Στον κόλπο της Πύλου (Ναυαρίνο) ο Κουστώ χαρτογράφησε λεπτομερώς τον πυθμένα και εντόπισε αρκετά από τα ναυάγια της αρμάδας του Ιμπραήμ που βυθίστηκαν εκεί κατά την διάρκεια της Ναυμαχίας του 1827. Αναφέρθηκε πως διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση μισοβυθισμένα στην λάσπη. Ακόμη εντοπίστηκε στην είσοδο του όρμου ένα φορτίο αμφορείς καθώς και δύο μολύβδινες άγκυρες από ένα αρχαίο ναυάγιο, πιθανόν του 2ου π.Χ. αιώνος, καθώς και μεμονωμένα αρχαία ευρήματα.
Τέλος, ερευνήθηκε η θαλάσσια περιοχή της νήσου Σαπιέντζας της Μεθώνης, όπου κινηματογραφήθηκαν τρία γνωστά αρχαία ναυάγια που μετέφεραν μάρμαρα, κίονες, και σαρκοφάγους.
Γενικά ο Κουστώ έκανε έρευνες σε διάφορες περιοχές. Είχε καλέσει μάλιστα και έλληνες δύτες να τον επισκεφτούν και να παραμείνουν στο σκάφος του, τους ενημέρωσε για τον εξοπλισμό του πλοίου, και βούτηξαν μαζί του, ώστε να δουν τα διάφορα ευρήματα του βυθού. Αυτή ήταν μια τακτική που συνήθιζε να εφαρμόζει στις διάφορες χώρες που επισκεπτόταν για τις έρευνες του. Αναφερόμενος στους θησαυρούς που βρίσκονται διάσπαρτοι στις ελληνικές θάλασσες είπε χαρακτηριστικά ότι «για την εξερεύνηση τους θα χρειάζονταν δέκα «Καλυψώ» και δέκα χρόνια έρευνας».
Στις αρχές του 1976, με αφορμή την παρουσία του Κουστώ στην χώρα μας, ξεκίνησε μια συζήτηση για την ανάγκη εξοπλισμού του πολεμικού ναυτικού μας με ένα σκάφος τύπου «Καλυψώ». Έτσι θα μπορούσαμε να ερευνήσουμε συστηματικά όλα τα σημεία όπου γίνεται εκτεταμένη αρχαιοκαπηλία, κυρίως από ξένους, καθώς και άλλες περιοχές ενδιαφέροντος, όπως ο κόλπος της Σαλαμίνας, στον οποίο είχε βυθιστεί ολόκληρος ο Περσικός στόλος. Ειπώθηκε μάλιστα πως οι Πέρσες, εκτός από τους στρατιώτες, τα άρματα, και τα άλογα, μετέφεραν με τα πλοία τους μεγάλους θησαυρούς αποτελούμενους από χρυσό και πολύτιμες πέτρες, ώστε να στηριχτεί η νέα αυτοκρατορία του Δαρείου.
Τον Ιανουάριο του 1976 γίνεται η ανακάλυψη τεσσάρων αρχαίων ναυαγίων στο νησάκι Δίας, μερικών βενβετσιάνικων αγκυρών, καθώς και ενός αρχαίου λιμανιού. Επίσης στις νοτιοανατολικές ακτές της Κρήτης εντοπίστηκαν μινωικά αγγεία σε βάθος 30 μέτρων.
Το Φεβρουάριο του 1976 το «Καλυψώ» βρίσκεται για συντήρηση στην μαρίνα της Ζέας. Εκεί εφοδιάζεται με νέο τεχνολογικό εξοπλισμό.
Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1976 συνεχίζονται οι έρευνες στην θαλάσσια περιοχή του νησιού Δίας, κοντά στην Κρήτη, όπου εξερευνούνται τα αρχαία ναυάγια και γίνεται ανέλκυση εκατοντάδων αμφορέων, ασημένιων πιάτων, και άλλων αντικειμένων. Επίσης τον Μάιο του 1976 γίνεται έρευνα στα Αντικύθηρα, όπου ανακαλύφτηκε στο γνωστό ναυάγιο ο έφηβος των Αντικυθήρων και ο περίφημος μηχανισμός του αστρολάβου, και έγινε χαρτογράφηση του πυθμένα της περιοχής.
Τον Ιούνιο του 1976 γίνεται εξερεύνηση της Καλντέρας στην Σαντορίνη, του υποθαλάσσιου ηφαιστείου, καθώς και των γύρω ακτών. Τον Σεπτέμβριο του 1976 ο Κουστώ επιστρέφει στο Ναυάγιο του «Βρετανικού», όπου και γίνεται η εξερεύνηση του, και τον Νοέμβρη του 1976 επιστρέφει στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, όπου και ανελκύει αγάλματα, αμφορείς, χρυσά κοσμήματα, και διάφορα άλλα τιμαλφή.
Τελικά τον Δεκέμβριο του 1976 το «Καλυψώ» ολοκλήρωσε την αποστολή του και επέστρεψε στην βάση του στο Μονακό, ενώ ο τύπος στην χώρα μας έπλεκε το εγκώμιο του Κουστώ. Είχαν ερευνηθεί περισσότερα από 13.000.000 τετραγωνικά μέτρα βυθού, και κινηματογραφήθηκαν πάνω από 200 χιλιόμετρα ταινίας.
Ο Ζακ Υβ Κουστώ (1910–1997), σπούδασε στην Γαλλική Ναυτική Ακαδημία και υπηρέτησε ως υποπλοίαρχος στην ναυτική βάση της Τουλόν. Στα 1943, με την βοήθεια ενός μηχανικού, κατασκεύασε το αυτόνομο σκάφανδρο με πεπεισμένο αέρα, γνωστό ως Scuba. Αρχικά χρησιμοποίησε αυτή την εφεύρεση για να κατασκοπεύει τους εχθρούς της Γαλλίας στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και έπειτα για τις υποβρύχιες έρευνες του. Έγινε παγκόσμια γνωστός για την δράση του, και βραβεύτηκε πολλές φορές για την συνεισφορά του στην γνώση και την οικολογική του ευαισθησία. Στα 1956 το ντοκιμαντέρ του ο «κόσμος της σιωπής» βραβεύτηκε στις Κάνες με τον χρυσό φοίνικα, και πήρε Όσκαρ στα 1957. Στα 1960 μπαίνει στο πρωτοσέλιδο του «Time», και χιλιάδες άρθρα σε όλο τον κόσμο γράφτηκαν γι αυτόν. Στα 1961 το National Geographic του απένειμε το χρυσό μετάλλιο.
Ωστόσο ο Κουστώ είχε και την σκοτεινή πλευρά του. Ο συμπατριώτης και βιογράφος του, Μπερνάρ Βιολέ, υποστήριξε πως ο Κουστώ δεν είχε τις οικολογικές ευαισθησίες που πίστευαν όλοι, αλλά συχνά κακομεταχειριζόταν τα ζώα για τις ανάγκες των ντοκιμαντέρ του. Ανέφερε επίσης πως δούλευε για το Γαλλικό Ναυτικό και πως παρείχε καταδυτικό εξοπλισμό στους κομάντος που ανατίναξαν το πλοίο της Greenpeace στη Νέα Ζηλανδία, με θύμα τον φωτογράφο Φερνάντο Περέιρα. Ακόμη έκανε λόγο για την επιλογή του Κουστώ να προβάλει το πρώτο του ντοκιμαντέρ, «σε 18 μέτρα βάθος», στα 1943, σε μια αίθουσα γεμάτη από αξιωματικούς του Τρίτου Ράιχ, και παρ’ όλα αυτά η Γαλλική κυβέρνηση τον τίμησε αργότερα για την αντιστασιακή του δράση.
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1998 ο Αλμπέρ Φαλκώ, που υπήρξε επί 37 χρόνια συνεργάτης του Κουστώ, ξεκίνησε έρευνες στις ελληνικές θάλασσες, οι οποίες κράτησαν 22 μέρες, για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο «η μνήμη και το μέλλον της Μεσογείου». Ο Φαλκώ είχε συμμετάσχει σε όλες τις αποστολές του Κουστώ που είχαν γίνει παλαιότερα στην χώρα μας. Για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, είχαν γυρίσει ακόμη οχτώ με τον Κουστώ, επισκέφτηκε διάφορες θαλάσσιες περιοχές όπως της Ζακύνθου, τις Στροφάδες, την Κάλυμνο, και τις Σποράδες.
Η παραχάραξη της ιστορίας
Γιάννης Χ. Μπαϊμπάκης
Κουστώ και Φαλκώ
Οι πρώτες επισκέψεις του Ζακ Υβ Κουστώ στην Ελλάδα έγιναν την δεκαετία του 1950. Σε μία από αυτές, και επί δύο μήνες περίπου, έκανε μια τομή που ξεκινούσε από το κεντρικό Αιγαίο και έφτανε μέχρι την Θεσσαλονίκη, για δειγματοληψία νερών και ιζημάτων. Στα 1955 έφτιαξε την πρώτη υποβρύχια κάμερα, την οποία δοκίμασε νότια της Πελοποννήσου, σε βάθος 4.000 μέτρων, και αργότερα γύρισε έναν ντοκιμαντέρ για τους Καλύμνιους σφουγγαράδες. Με το σκάφος του «Καλυψώ» επισκέφτηκε και πάλι την χώρα μας στις 11 Νοεμβρίου του 1975, προσκαλεσμένος από την Ελληνική κυβέρνηση για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Αναζητώντας την Ατλαντίδα». Οι έρευνες του Κουστώ διήρκησαν ένα χρόνο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1976, και περιελάμβαναν ολόκληρο το Αιγαίο. Έγιναν κάτω από την εποπτεία αρχαιολόγων του υπουργείου πολιτισμού, το οποίο είχε δώσει και την σχετική άδεια, καθώς και δυτών του Ινστιτούτου Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών. Το σκάφος διέθετε υπερσύγχρονο εξοπλισμό, στον τύπο της εποχής γράφτηκε πως ορισμένα από τα μηχανήματα αποτελούσαν προσφορά της ΝΑΣΑ, μέσα στον οποίο περιλαμβανόταν και ένα σονάρ το οποίο έδινε την εικόνα του βυθού για μια λωρίδα πλάτους 500 μέτρων. Τον εξοπλισμό του «Καλυψώ» συμπλήρωνε ένα βαθυσκάφος, που αν και ήταν κατασκευής του 1958, διέθετε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Μέσα στον πρώτο ενάμιση μήνα περίπου, ερευνήθηκαν επίσημα πέντε θαλάσσιες περιοχές.
Η πρώτη περιοχή αφορούσε το στενό της Κέας, όπου εντοπίστηκε το ναυάγιο του «Βρετανικού» σε βάθος γύρω στα 100 μέτρα. Ο «Βρετανικός» ήταν το αδερφό πλοίο του «Τιτανικού», και μεγαλύτερος σε μέγεθος από τον τελευταίο. Είχε επιταχθεί και χρησιμοποιείτο κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πλωτό νοσοκομείο. Οι απόψεις για τις αιτίες βύθισης του διίστανται. Λένε ότι χτυπήθηκε το 1916 από γερμανικό υποβρύχιο, ή ότι έπεσε σε νάρκη. Οι σύγχρονοι ερευνητές που καταδύθηκαν στο ναυάγιο αναφέρουν ότι η έκταση και το είδος της ζημιάς είναι τέτοια που πιθανό η έκρηξη να προήλθε από το εσωτερικό του πλοίου και κάνουν λόγο για ατύχημα ή σαμποτάζ. Όπως και να χει διάφοροι θρύλοι συνοδεύουν το ναυάγιο, όπως ότι μετέφερε κρυφά στρατό και πολεμικό εξοπλισμό ή ότι στα αμπάρια του υπήρχαν μεγάλες ποσότητες χρυσού.
Η επόμενη περιοχή που ερεύνησε ο Κουστώ ήταν αυτή του Αρτεμισίου της Εύβοιας. Εκεί αναζήτησε το ναυάγιο ενός αρχαίου πλοίου, από το οποίο θεωρήθηκε ότι προέρχονταν κάποια χάλκινα αγάλματα που βρέθηκαν στο ακρωτήρι στα 1925 με 1928. Ο καιρός δεν ευνοούσε την έρευνα, αναφέρθηκε όμως ότι ίσως εντοπίστηκε το ναυάγιο σε βάθος 42 μέτρων. Βρέθηκαν και μερικά αρχαία αντικείμενα.
Επόμενη στάση ήταν η περιοχή της Ελίκης. Υπήρχε η πίστη πως στον βυθό της βρισκόταν μια πόλη, η οποία βυθίστηκε το 373 π.Χ. Η πίστη αυτή στηριζόταν στο γεγονός ότι ο βυθός είχε κάποιες έντονες ανωμαλίες, οι οποίες τελικά αποδείχτηκαν φυσικές.
Στον κόλπο της Πύλου (Ναυαρίνο) ο Κουστώ χαρτογράφησε λεπτομερώς τον πυθμένα και εντόπισε αρκετά από τα ναυάγια της αρμάδας του Ιμπραήμ που βυθίστηκαν εκεί κατά την διάρκεια της Ναυμαχίας του 1827. Αναφέρθηκε πως διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση μισοβυθισμένα στην λάσπη. Ακόμη εντοπίστηκε στην είσοδο του όρμου ένα φορτίο αμφορείς καθώς και δύο μολύβδινες άγκυρες από ένα αρχαίο ναυάγιο, πιθανόν του 2ου π.Χ. αιώνος, καθώς και μεμονωμένα αρχαία ευρήματα.
Τέλος, ερευνήθηκε η θαλάσσια περιοχή της νήσου Σαπιέντζας της Μεθώνης, όπου κινηματογραφήθηκαν τρία γνωστά αρχαία ναυάγια που μετέφεραν μάρμαρα, κίονες, και σαρκοφάγους.
Γενικά ο Κουστώ έκανε έρευνες σε διάφορες περιοχές. Είχε καλέσει μάλιστα και έλληνες δύτες να τον επισκεφτούν και να παραμείνουν στο σκάφος του, τους ενημέρωσε για τον εξοπλισμό του πλοίου, και βούτηξαν μαζί του, ώστε να δουν τα διάφορα ευρήματα του βυθού. Αυτή ήταν μια τακτική που συνήθιζε να εφαρμόζει στις διάφορες χώρες που επισκεπτόταν για τις έρευνες του. Αναφερόμενος στους θησαυρούς που βρίσκονται διάσπαρτοι στις ελληνικές θάλασσες είπε χαρακτηριστικά ότι «για την εξερεύνηση τους θα χρειάζονταν δέκα «Καλυψώ» και δέκα χρόνια έρευνας».
Στις αρχές του 1976, με αφορμή την παρουσία του Κουστώ στην χώρα μας, ξεκίνησε μια συζήτηση για την ανάγκη εξοπλισμού του πολεμικού ναυτικού μας με ένα σκάφος τύπου «Καλυψώ». Έτσι θα μπορούσαμε να ερευνήσουμε συστηματικά όλα τα σημεία όπου γίνεται εκτεταμένη αρχαιοκαπηλία, κυρίως από ξένους, καθώς και άλλες περιοχές ενδιαφέροντος, όπως ο κόλπος της Σαλαμίνας, στον οποίο είχε βυθιστεί ολόκληρος ο Περσικός στόλος. Ειπώθηκε μάλιστα πως οι Πέρσες, εκτός από τους στρατιώτες, τα άρματα, και τα άλογα, μετέφεραν με τα πλοία τους μεγάλους θησαυρούς αποτελούμενους από χρυσό και πολύτιμες πέτρες, ώστε να στηριχτεί η νέα αυτοκρατορία του Δαρείου.
Τον Ιανουάριο του 1976 γίνεται η ανακάλυψη τεσσάρων αρχαίων ναυαγίων στο νησάκι Δίας, μερικών βενβετσιάνικων αγκυρών, καθώς και ενός αρχαίου λιμανιού. Επίσης στις νοτιοανατολικές ακτές της Κρήτης εντοπίστηκαν μινωικά αγγεία σε βάθος 30 μέτρων.
Το Φεβρουάριο του 1976 το «Καλυψώ» βρίσκεται για συντήρηση στην μαρίνα της Ζέας. Εκεί εφοδιάζεται με νέο τεχνολογικό εξοπλισμό.
Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1976 συνεχίζονται οι έρευνες στην θαλάσσια περιοχή του νησιού Δίας, κοντά στην Κρήτη, όπου εξερευνούνται τα αρχαία ναυάγια και γίνεται ανέλκυση εκατοντάδων αμφορέων, ασημένιων πιάτων, και άλλων αντικειμένων. Επίσης τον Μάιο του 1976 γίνεται έρευνα στα Αντικύθηρα, όπου ανακαλύφτηκε στο γνωστό ναυάγιο ο έφηβος των Αντικυθήρων και ο περίφημος μηχανισμός του αστρολάβου, και έγινε χαρτογράφηση του πυθμένα της περιοχής.
Τον Ιούνιο του 1976 γίνεται εξερεύνηση της Καλντέρας στην Σαντορίνη, του υποθαλάσσιου ηφαιστείου, καθώς και των γύρω ακτών. Τον Σεπτέμβριο του 1976 ο Κουστώ επιστρέφει στο Ναυάγιο του «Βρετανικού», όπου και γίνεται η εξερεύνηση του, και τον Νοέμβρη του 1976 επιστρέφει στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, όπου και ανελκύει αγάλματα, αμφορείς, χρυσά κοσμήματα, και διάφορα άλλα τιμαλφή.
Τελικά τον Δεκέμβριο του 1976 το «Καλυψώ» ολοκλήρωσε την αποστολή του και επέστρεψε στην βάση του στο Μονακό, ενώ ο τύπος στην χώρα μας έπλεκε το εγκώμιο του Κουστώ. Είχαν ερευνηθεί περισσότερα από 13.000.000 τετραγωνικά μέτρα βυθού, και κινηματογραφήθηκαν πάνω από 200 χιλιόμετρα ταινίας.
Ο Ζακ Υβ Κουστώ (1910–1997), σπούδασε στην Γαλλική Ναυτική Ακαδημία και υπηρέτησε ως υποπλοίαρχος στην ναυτική βάση της Τουλόν. Στα 1943, με την βοήθεια ενός μηχανικού, κατασκεύασε το αυτόνομο σκάφανδρο με πεπεισμένο αέρα, γνωστό ως Scuba. Αρχικά χρησιμοποίησε αυτή την εφεύρεση για να κατασκοπεύει τους εχθρούς της Γαλλίας στην διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και έπειτα για τις υποβρύχιες έρευνες του. Έγινε παγκόσμια γνωστός για την δράση του, και βραβεύτηκε πολλές φορές για την συνεισφορά του στην γνώση και την οικολογική του ευαισθησία. Στα 1956 το ντοκιμαντέρ του ο «κόσμος της σιωπής» βραβεύτηκε στις Κάνες με τον χρυσό φοίνικα, και πήρε Όσκαρ στα 1957. Στα 1960 μπαίνει στο πρωτοσέλιδο του «Time», και χιλιάδες άρθρα σε όλο τον κόσμο γράφτηκαν γι αυτόν. Στα 1961 το National Geographic του απένειμε το χρυσό μετάλλιο.
Ωστόσο ο Κουστώ είχε και την σκοτεινή πλευρά του. Ο συμπατριώτης και βιογράφος του, Μπερνάρ Βιολέ, υποστήριξε πως ο Κουστώ δεν είχε τις οικολογικές ευαισθησίες που πίστευαν όλοι, αλλά συχνά κακομεταχειριζόταν τα ζώα για τις ανάγκες των ντοκιμαντέρ του. Ανέφερε επίσης πως δούλευε για το Γαλλικό Ναυτικό και πως παρείχε καταδυτικό εξοπλισμό στους κομάντος που ανατίναξαν το πλοίο της Greenpeace στη Νέα Ζηλανδία, με θύμα τον φωτογράφο Φερνάντο Περέιρα. Ακόμη έκανε λόγο για την επιλογή του Κουστώ να προβάλει το πρώτο του ντοκιμαντέρ, «σε 18 μέτρα βάθος», στα 1943, σε μια αίθουσα γεμάτη από αξιωματικούς του Τρίτου Ράιχ, και παρ’ όλα αυτά η Γαλλική κυβέρνηση τον τίμησε αργότερα για την αντιστασιακή του δράση.
Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1998 ο Αλμπέρ Φαλκώ, που υπήρξε επί 37 χρόνια συνεργάτης του Κουστώ, ξεκίνησε έρευνες στις ελληνικές θάλασσες, οι οποίες κράτησαν 22 μέρες, για τις ανάγκες ενός ντοκιμαντέρ με τίτλο «η μνήμη και το μέλλον της Μεσογείου». Ο Φαλκώ είχε συμμετάσχει σε όλες τις αποστολές του Κουστώ που είχαν γίνει παλαιότερα στην χώρα μας. Για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, είχαν γυρίσει ακόμη οχτώ με τον Κουστώ, επισκέφτηκε διάφορες θαλάσσιες περιοχές όπως της Ζακύνθου, τις Στροφάδες, την Κάλυμνο, και τις Σποράδες.