Σελίδα 1 από 1

ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Δημοσιεύτηκε: 20 Ιουν 2011, 01:24
από evaggelia
Για τη λέξη “εσωτερικότητα”


ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ



"Είναι όμοια αλαζονικό και φανταστικό να παραδεχόμαστε πως η ύλη είναι η φυσική γεννήτρια της ψυχής, πως οι πίθηκοι γεννούν τον άνθρωπο, και πως από ένα αρμονικό κράμα πείνας, έρωτα και θέληση για δύναμη, γεννήθηκε η Κριτική του Καθαρού Λόγου του Καντ... Υπερεκτιμούμε τις υλικές αιτίες και φανταζόμαστε πως από τώρα βρήκαμε τη λύση του αινίγματος, γιατί μας λικνίζει η αυταπάτη πως γνωρίζουμε καλύτερα την ύλη από το "μεταφυσικό" πνεύμα. Αλλά η ύλη μας είναι τόσο άγνωστη όσο και το πνεύμα."


C. G. Jung









Πρέπει να παραδεχτούμε ότι υπάρχουν φαινόμενα ή και πράγματα, τα οποία δεν είναι “αποσαφηνισμένα” και καθαρά οριοθετημένα από την ίδια την πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να τα ορίσουμε όλα με την ακρίβεια που μας επιτρέπει η παρατήρηση με τα μάτια μας. Έχουμε “εσωτερική” ζωή (ή ύπαρξη) και αυτό δεν μπορεί να καθοριστεί με μαθηματική ακρίβεια. Όταν, λοιπόν, μεταχειρίζομαι αυτή τη λέξη για το άμεσο Σύμπαν, πρέπει να υποψιαζόμαστε, την ύπαρξη κάποιου ψυχισμού ή κάποιας ιδιότητας, που μόνο στα φαινόμενα ζωής μπορεί να υπάρχει. Φαντάζομαι, τώρα θα αναρωτιέται κάποιος για τον ψυχισμό και την εσωτερική ζωή. Θα μπορούσε να απαριθμήσει ιδιότητες και συμπεριφορές ενός ζωντανού πλάσματος και να εξηγεί πως τα ψυχικά φαινόμενα συνδέονται με τμήματα του εγκεφάλου και με νευρικά κύτταρα. Αναμφίβολα, η αναφορά για “εσωτερικότητα” στο Σύμπαν είναι προκλητική άποψη και μπορεί να το ισχυριστεί αυθαίρετα και ένας αγράμματος. Εάν σταθούμε μόνο σε αυτή τη συγκεκριμένη διατύπωση, δεν αναλύω τι ακριβώς σημαίνει η ψυχή στο Σύμπαν ούτε αποδίδω τον ψυχισμό όπως έχει καταγραφεί από την εμπειρία. Λέω μονάχα, ότι το “ά-μεσο” συμπίπτει κάπως με το “εσωτερικό” και με την “ψύχα”, εκφράζω μία υποψία και παρατηρώ κάτι που δεν μου φαίνεται τυχαίο.



Η εμφάνιση της ζωής μπορεί να γίνεται με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και οι ψυχικές λειτουργίες να εξηγούνται όλες με διαδικασίες υλικές και βιολογικές. Όμως όλοι γνωρίζουμε ότι η παρουσία των ψυχολογικών φαινομένων και της ζωής δεν είναι μόνο προς τα έξω αλλά και προς τον βιολογικό φορέα της ζωής με έναν ά-μεσο και μυστήριο -να χρησιμοποιήσω τούτη τη λέξη- τρόπο. Στο χώρο της επιστήμης μπορούν να εξηγούν και να αναγνωρίζουν την παρουσία της ζωής και την ύπαρξη της εσωτερικότητας από αναρίθμητες βιολογικές διαδικασίες και από βιοχημικές μεταβολές σε επίπεδο μικροσκοπικό. Όμως η παρουσία (ή αίσθηση) της ζωής προς τον βιολογικό φορέα της είναι πάντα ά-μεση και μία, παρά τους αναρίθμητους υλικούς και εξωτερικούς τρόπους που μπορεί να προκύψει η ζωή. “Το σώμα μας προσφέρεται με δύο τελείως διαφορετικούς τρόπους: από τη μία είναι μία παράσταση, όπως όλα τα άλλα αντικείμενα του υλικού κόσμου. Από την άλλη, το ξεχωρίζουμε από κάθε άλλο φαινόμενο και το αναγνωρίζουμε χωρίς λογική σαν κάτι το τελείως διαφορετικό. Αυτό που είναι το σώμα μας καθ' εαυτό το εκφράζει η λέξη “βούληση” " θυμάμαι έγραφε ο Άρθουρ Σοπεγχάουερ, με την οξύνοια που τον χαρακτήριζε, στην προσπάθειά του να απαντήσει τι είναι το πράγμα “καθ' εαυτό” του Καντ, δηλαδή τι είναι στην ουσία του. Όταν λοιπόν αναφέρω για την “εσωτερικότητα” του Σύμπαντος υπονοώ αυτή την ά-μεση παρουσία προς εαυτό, που μπορεί να έχει μόνο η ζωή, κατά την εξέλιξη της ύλης. Κατανοώ, ότι αυτό που λέω είναι ασαφές και μία ελάχιστη πληροφορία. Όμως, πρέπει να μάθουμε να ανεχόμαστε την ελάχιστη γνώση και το ασαφές, διότι το ασαφές δεν είναι κατ' ανάγκη άστοχο και λανθασμένο. Δεν μιλάμε για την ύπαρξη ψυχής και ζωής χωρίς υλικές διαδικασίες ή αποσυνδεμένα από τον υλικό κόσμο. Μάλιστα συμβαίνει το αντίθετο, η δυνατότητα να οργανώνεται η ύλη και να παρουσιάζεται στον εαυτό της σαν ζωή προϋποθέτει την ά-μεση παρουσία του Σύμπαντος προς τον εαυτό του σαν σύνολο.



H ζωή (σαν εσωτερικό φαινόμενο) δεν υπάρχει μόνο γεωμετρικά προς το περιβάλλον και προς τις άλλες μορφές ζωής και μόνο σαν εξωτερική συμπεριφορά. Κατανοώ ότι η ζωή με την εσωτερική της παρουσία δεν είναι ένα “σαφές” και καλά κατανοητό φαινόμενο και ίσως να “χαλάει” κάπως την “επιστημονική” προσέγγιση της πραγματικότητας, όμως αυτή τη φορά δεν είμαι εγώ υπεύθυνος για αυτή την “ασάφεια” ! Μην κολλάμε στη λέξη “προς”. Μπορούμε να την αντικαταστήσουμε με άλλες φράσεις όπως “η παρουσία ψυχολογικών φαινομένων”, “η παρουσία της αίσθησης (αίσθηση δηλαδή τι;) ή της ψυχολογικής κατάστασης σε εξελιγμένη μορφή ύλης” και με πολλές άλλες αν το επιδιώξουμε. Για την αποφυγή τυχόν εσφαλμένης κατανόησης, θα προσθέσω εδώ το δικό μου συμπέρασμα, ότι η ζωή και η ψυχή δεν είναι ένα άυλο φαινόμενο ούτε ένα ξεχωριστό αποτέλεσμα από την δραστηριότητα της οργανωμένης ύλης. Η ψυχή είναι η οργανωμένη ύλη μαζί με όλη την υλική και βιολογική δραστηριότητα, σε μακροσκοπικό και σε μικροσκοπικό επίπεδο. “Υλική” εννοώ μαζί και τις μορφές ενέργειας που συνοδεύουν την υλική αλληλεπίδραση (όπως λ.χ. ηλεκτρομαγνητικά πεδία).







Αναρωτήθηκαν στο χώρο της σύγχρονης κοσμολογίας, πόσο ολοκληρωμένη μπορεί να είναι μία φυσική ερμηνεία του Σύμπαντος, όπως αυτή που ονειρεύονται, όταν δεν προσφέρει την ελάχιστη γνώση για να εξηγηθεί η παρουσία της ζωής μέσα στο Σύμπαν; Οι κοσμολογικές θεωρίες που έχουν διατυπωθεί με μαθηματικά και θεωρούνται οι επικρατέστερες δεν ανοίγουν κανένα δρόμο προς αυτή τη κατεύθυνση της φύσης και αυτό έπρεπε να τους προβληματίσει περισσότερο σαν φυσικούς, αντί να αφήνουν το πρόβλημα άλυτο ή προς απάντηση από τη θεολογία.

Αν καταλάβουμε ότι η φυσική ερμηνεία του Τελειωμένου Χρόνου δέχεται την υλιστική αντίληψη των πραγμάτων και αποκλείει την ύπαρξη άϋλων οντοτήτων (όπως έχω αναφερθεί σε άλλες σελίδες) τότε θα έχουμε καταλάβει σωστά τη θέση απέναντι στο θέμα της ψυχής. Θα δεχτούμε όσα γνωρίζουμε από τις επιστήμες και όχι από τις φήμες και τις αρχαίες δοξασίες... Η διαφορά στη νέα φυσική ερμηνεία είναι, ότι τα υλικά δομικά στοιχεία που αποτελούν τα πράγματα (έμβια και νεκρά) δεν θα μπορούσαν να έχουν σταθερή δομή, να συνδυαστούν με σταθερούς τρόπους και να συγχρονιστούν, εάν αυτά δεν ήταν ταχύτατες μεταβολές στην κοινή ενέργεια του "κενού" χώρου. Και ο "κενός" χώρος οφείλεται στο απίστευτο και δυσνόητο γεγονός -αλλά εύκολο να αποδειχτεί μαθηματικά- ότι το Σύμπαν είναι πλήρες 100% και πάντοτε το ίδιο! Ξέρω τι θα σκέφτεστε και την απορία που σας προκαλείται, όμως αυτή είναι η διαφορά της νέας ιδέας για την ύλη από τις υλιστικές αντιλήψεις που είναι γνωστές. Δεχόμαστε τις υλιστικές αντιλήψεις για όσα γίνονται με την ύλη και μετά την ύλη, όμως αυτές οι αντιλήψεις, δεν έχουν προχωρήσει να απαντήσουν τι γίνεται και αρχίζει να υπάρχει η ύλη... Εκεί την έχουν "πατήσει" και περιέχουν τη μισή αλήθεια και αφήνουν ανεξήγητο το ξεκίνημα της ζωής από τα νεκρά σωματίδια...
Η ζωή και η ψυχή ξεκινάνε από τις μικροσκοπικές διαστάσεις και όχι με το συνδυασμό χονδροειδών υλικών σωμάτων. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ! Να τονιστεί ο ρόλος της ταυτόχρονης αλληλεπίδρασης και της αλληλεπίδρασης με τον πιο γρήγορο τρόπο στην εξέλιξη της ύλης, στην εμφάνιση της ψυχής και της σκέψης. Σημειώστε, η υλική αλληλεπίδραση μπορεί να γίνεται με πιο γρήγορο τρόπο (ίσως και με λιγότερη δαπάνη ενέργειας) στη μικρότερη απόσταση και μέσω πεδίων. Η αρχή της ζωής και του συγχρονισμού στην αλληλεπίδραση πολλών σωματιδίων επιτυγχάνονται με τους πιο γρήγορους τρόπους αλληλεπίδρασης και οι τρόποι αυτοί προϋποθέτουν την ταυτόχρονη παρουσία του 100% ολοκληρωμένου Σύμπαντος, που σε εμάς φαίνεται σαν απουσία του κενού χώρου...

Αναρωτηθήκατε γιατί η ζωή και η ψυχή ξεκινάνε από τις μικροσκοπικές διαστάσεις και όχι με το συνδυασμό χονδροειδών υλικών; Οι έμβιοι οργανισμοί μπορούν να είναι μικροσκοπικοί με ελάχιστη ποσότητα ύλης και οι πληροφορίες που ρυθμίζουν την ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών είναι κωδικοποιημένες σε μικροσκοπικές διαστάσεις και οι πιο πολύπλοκοι οργανισμοί χρειάστηκαν για να γίνουν τους πιο απλούς που είναι μικροσκοπικοί. Δεν συνδυάστηκαν βότσαλα, σκόνη ή βράχοι για να προκύψει ζωή, αλλά μόρια και άτομα.














Επαναλαμβάνω, ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν πράγματα και φαινόμενα που δεν μπορούν να αποδοθούν με την ίδια ακρίβεια, όπως όταν έχουμε να μετρήσουμε ποσότητες, μεγέθη και ορατά όρια. Παρατηρήθηκε κάποια ασάφεια της λέξης “προς” στην περίπτωση που τη χρησιμοποιώ. Θα ήταν καλύτερα κατανοητή εάν αναφερόμουν σε υλικά πράγματα και τότε θα χρειαζόταν να προσδιορίσω ακριβέστερα ποια σχέση εννοώ μεταξύ τους. Θα χρειαζόταν να πω εάν τα υλικά πράγματα πλησιάζουν ή απομακρύνονται μεταξύ τους ή εάν έχουν κάποιο προσανατολισμό ή κάποια κλίση, εάν ασκεί κάποια δύναμη το ένα στο άλλο, εάν συνδέονται μεταξύ τους μέσω κάποιου άλλου υλικού πράγματος κ.λπ. Στη συγκεκριμένη περίπτωση με την εμφάνιση της ζωής, παρουσιάζεται ένα νέο φαινόμενο που δεν περιγράφεται με την ακρίβεια των μαθηματικών μεγεθών και ποσοτήτων και δεν συνδέεται μόνο γεωμετρικά με τα γύρω του υλικά πράγματα. Η ύπαρξη αυτού του φαινομένου και της επίδρασής του δεν μπορεί να περιγραφεί με την ακρίβεια των μεγεθών του χώρου και του χρόνου και των ορατών υλικών ορίων.

Το φαινόμενο της ζωής, εκτός από τα ορατά αποτελέσματα της παρουσίας του, εκτός από τις υλικές μεταβολές που προκαλεί και τις νέες δομές που δημιουργεί με την ύλη, προκαλεί και επηρεάζεται με έναν πιο άμεσο τρόπο. Μπορεί και προκαλεί υλικές μεταβολές σε μικροσκοπικό επίπεδο και με πολύ υψηλές ταχύτητες (σε χρόνο πολύ γρήγορο) μέσα στο εσωτερικό της υλικής-βιολογικής παρουσίας της. Αντιστρόφως, οι υλικές επιδράσεις του περιβάλλοντος προκαλούν επίσης αποτελέσματα σε μικροσκοπικό επίπεδο και ταχύτατες μεταβολές μέσα στα δομικά στοιχεία της. Οι αλλαγές αυτές δεν γίνονται πάντα ορατές με το μάτι και αντιληπτές στην εξωτερική πλευρά της υλικής παρουσίας της. Το εκπληκτικό είναι ότι μπορούν να γίνονται “αισθητές-ψυχικές” και να παρατηρούνται με έναν άμεσο τρόπο. Η ύπαρξη βιο-ψυχικών δράσεων και αντιδράσεων μπορεί να συνδέεται με υλικές-βιολογικές μεταβολές και επιδράσεις. Ίσως να είναι αυτές οι ίδιες οι υλικές μεταβολές με όλη τη λεπτομέρειά τους. Όμως δεν παύει να είναι “παρατηρήσιμες” σαν διαθέσεις, αισθήματα και ψυχικές καταστάσεις με ένα άμεσο τρόπο.

Την παρουσία της ψυχής-ζωής άμεσα προς τον εαυτό της, εμείς οι άνθρωποι τη γνωρίζουμε με τη σκέψη και όχι με τα μάτια. Και αν την αναγνωρίζουμε σε άλλα έμβια πλάσματα, αυτό το μπορούμε διότι έχουμε την εσωτερική εμπειρία από τον εαυτό μας και κατανοούμε πως επηρεάζονται η συμπεριφορά και οι κινήσεις μας από την επίδραση ψυχολογικών καταστάσεων και διανοητικών πράξεων. Η σχέση της ζωής-ψυχής προς τον βιολογικό-υλικό φορέα της είναι σχέση αμφίδρομου και ταχύτατου αλληλεπηρεασμού και δυνατότητας (άμεσης και ταχύτατης) αυτεπίδρασης. Πιστεύω να έγινα σαφέστερος. Μη βιαστούμε να υποβαθμίσουμε το ρόλο της ταχύτητας στην παρουσία της ψυχής και των ψυχικών φαινομένων αναφέροντας περιπτώσεις γρήγορης αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε ανόργανα υλικά πράγματα. Δεν είναι τυχαίο που η ζωή αρχίζει να εμφανίζεται σε μικροσκοπικές διαστάσεις, άρα σε πολύ μικρές αποστάσεις και με αλληλεπιδράσεις σε επίπεδο μοριακό και ατομικό.



Οι ψυχικές και οι νοητικές λειτουργίες και η παρουσία της ψυχής επιτυγχάνονται με κάποιες διαδικασίες υλικές και βιολογικές, ισχυρίζονται σωστά στο χώρο της επιστήμης. Φυσικά δεν έχω τη γνώση ούτε καμία θεωρία για το πως αλλιώς θα μπορούσε να εμφανιστεί κάποια μορφή ζωής ή ψυχής χωρίς την οργανική ύλη που μελετάει η βιολογία. Έγραψα πιο πάνω ότι η δυνατότητα να οργανώνεται η ύλη και να παρουσιάζεται στον εαυτό της σαν ζωή προϋποθέτει την ά-μεση παρουσία του Σύμπαντος προς τον εαυτό του, την ταυτόχρονη παρουσία του σαν κοινό σύνολο προς όλα τα επιμέρους υλικά πράγματα. Επομένως, οπουδήποτε και οποτεδήποτε, η ύλη μέσα στο Σύμπαν με τις εκρήξεις, τη διάσπαρτη ύλη και με όλες τις φυσικές δυνάμεις κάπου βρίσκει τις προϋποθέσεις για να οργανωθεί και να επιτύχει να “αποκαλυφθεί” ά-μεσα στον εαυτό της. Όταν βρει τις προϋποθέσεις, τότε οργανώνεται με ταχύτατες μικροσκοπικές αλληλεπιδράσεις και εμφανίζεται αυτό που ανέκαθεν υπάρχει στο κοινό σύνολο του ά-μεσου Σύμπαντος. Δεν είναι τόσο πολύ παράξενο, οι προϋποθέσεις αυτές να είναι “εκτός” της ύλης, όπως αυτή υπάρχει σε στερεά, υγρή και αέρια μορφή.



Στη θεωρία του Τελειωμένου Χρόνου δεν είναι η ύλη που εξελίσσεται και εμφανίζεται η ζωή, ώσπου να επιτευχθεί ένας τελικός σκοπός και μία ανώτατη κατάκτηση. Αντιθέτως, ο σκοπός του κόσμου είναι πραγματοποιημένος, ο Θεός υπάρχει ανέκαθεν σαν κάτι τελειωμένο και μόνο με εσωτερική παρουσία, ενώ σχετικά μέσα στο χρόνο εμφανίζεται σαν ατελής και περιορισμένος. Είμαστε ο Θεός σε lite version και σε ιδιαίτερες συνθήκες !




Σύμφωνα με τις απόψεις που έχω αναπτύξει και με τις παρατηρήσεις που έχω κάνει επάνω σε ορισμένες έννοιες και φαινόμενα, η εσωτερικότητα και η αρχή της ζωής -όπως την εννοώ πολύ γενικά σαν αίσθηση της ύπαρξης και άμεση παρουσία προς τον εαυτό της- δεν είναι κάτι διαφορετικό από την νόηση. Ισχυρίζομαι ότι το πλήθος των ψυχικών φαινομένων και ιδιοτήτων ξεκινούν από την ικανότητα που αποκτάει η οργανωμένη ύλη να “αφαιρεί” όλη την πραγματικότητα και να “λαμβάνει” μόνο τις επιδράσεις εκείνες που επηρεάζουν την ύπαρξή της. Το πρώτο αίσθημα, (λ.χ. η αίσθηση της θερμότητας ή της ψυχρότητας, η αίσθηση ενός εμποδίου κατά τη μετακίνηση ενός σκώληκα) κατά την άποψή μου είναι αποτελέσματα νοητικά και οι νοητικές πράξεις δεν είναι μόνο οι συνειδητές και με τη γλώσσα.

Η ανίχνευση και η αναγνώριση ομοιοτήτων και σταθερών στοιχείων στα πράγματα (και κατά συνέπεια αποκλίσεων και διαφορών) και η αφαίρεση πλήθους εξωτερικών επιδράσεων είναι ένα φαινόμενο που θα βρούμε κοινό για όλες τις μορφές ζωής και αναπόσπαστα συνδεμένο με την “εσωτερικότητα”. Η δυνατότητα αυτή προϋποθέτει να υπάρχει κάτι το σταθερό (μέσα στην οργανωμένη ύλη), προϋποθέτει να υπάρχει κάτι το "ξεχωριστό" από τα άλλα εξωτερικά πράγματα, με άλλα λόγια κάτι που παρουσιάζεται αποσπασμένο (και αφηρημένο θα έλεγα) από την πραγματικότητα και από το πλήθος των επιδράσεων. Κατά την άποψή μου, η παρουσία της ψυχής ή της εσωτερικότητας είναι λειτουργία της νόησης, που ξεκινάει με την οργάνωση της ύλης μέσα σε κάποιο περιβάλλον και φυσικά απευθύνεται στο περιβάλλον που “αναγνωρίζει”. Γιατί είναι λειτουργία της νόησης και όχι μίας άλλης ψυχικής ιδιότητας, θα αναρωτηθεί κανείς. Διότι η "ψυχή" υπάρχει και ενεργεί με τον ίδιο τρόπο που η ανθρώπινη νοημοσύνη δημιουργεί τη γλώσσα και μεταδίδει κάθε πληροφορία με τις έννοιες, οι οποίες σχηματίζονται με “αφαίρεση” και επιλογή των “κοινών στοιχείων” και έτσι η ανθρώπινη ψυχή αποκτάει ευρύτερη προοπτική. Το έμβιο ον, η εμφάνιση ψυχής στην οργανωμένη ύλη δημιουργούν μία νέα πραγματικότητα που δεν “υπολογίζει” ολόκληρο το Σύμπαν, και που λαμβάνει σαν πραγματικότητα μόνο όσα το “αγγίζουν” ! Η νοημοσύνη δεν είναι ένα από τα τυχαία χαρακτηριστικά της ζωής, ούτε ένα όπως τα πολλά χαρακτηριστικά της. Είναι αυτό που απροσδιόριστα και συνολικά καθορίστηκε με τη λέξη "ψυχή".

Re: ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Δημοσιεύτηκε: 20 Ιουν 2011, 01:30
από evaggelia
Για τη λέξη “εσωτερικότητα”


ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ







Περιληπτικά η άποψη ενός επιστήμονα για το ζήτημα της αρχής της ζωής


Η νοηµοσύνη, έτσι όπως τη γνωρίζουµε σήµερα, υπήρχε σύµφυτη µε τη ζωή, αφού η απλή ικανότητα ενός οργανισµού να «αντιδρά» σε εξωτερικά ερεθίσµατα του περιβάλλοντός του αποτελεί τη βάση της νοηµοσύνης. Δηλαδή, ακόµα και φυτά, που δεν διαθέτουν νευρικά κύτταρα, µπορούµε να πούµε οτι έχουν µια κάποια νοηµοσύνη, τουλάχιστον µη-µηδενική, καθώς αντιδρούν σε εξωτερικά ερεθίσµατα, όπως το φως, το άγγιγµα άλλων φυτών (π.χ. τα αναρριχόµενα), κλπ. Όµως δεν πρέπει να χάσουµε το µέτρο και να πούµε οτι τα φυτά έχουν «εξυπνάδα». .....

Τώρα, η βασική ιδέα είναι οτι η νοηµοσύνη προέκυψε σαν χαρακτηριστικό της βιολογικής εξέλιξης, γιατί όποιος οργανισµός µπορούσε να αντιδρά µε πιο πολύπλοκους τρόπους, είχε κατά κανόνα και περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης. Δεν µας έπεσε η νοηµοσύνη απ’ τον ουρανό· εδώ στη Γη δηµιουργήθηκε. Και πρωτο-δηµιουργήθηκε σαν βιολογική ιδιότητα — άλλο που δεν µας φαίνεται σαν τέτοια τώρα λόγω της πολυπλοκότητας που πήρε στο είδος-µας (συµφωνώ µ’ αυτό, οτι δηλαδή έχει ξεφύγει απ’ τα όρια της βιολογίας).

Για να εµφανιστεί όµως νοηµοσύνη, χρειαζόµαστε µια οντότητα που να αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσµατα. Αυτό είναι κατ’ αρχήν που δεν πληροί ένα αυτοτελές σύµπαν, αφού δεν υπάρχει κάτι εξωτερικό στο οποίο να αντιδρά (αλλιώς τί σόι αυτοτελές είναι;). Δεν υπάρχει «νοηµοσύνη σε αποµόνωση». Πώς επιτυγχάνεται η νοηµοσύνη χωρίς εξωτερικά ερεθίσµατα; Αυτό είναι που πρέπει να εξηγήσει κανείς πρώτα, και τότε θα σκεφτώ κ’ εγώ πώς µπορεί ένα φωτόνιο να είναι ακίνητο, κ’ ένας κύκλος να έχει γωνίες. Πρώτα εσύ όµως, αφού εσύ άρχισες. Έπειτα, άλλο πρόβληµα είναι οτι η νοηµοσύνη εξελίχθηκε στον πλανήτη-µας, αλλιώς δεν θα υπήρχε. Στο σύµπαν, στην ολότητά του, πώς να εξελιχθεί η νοηµοσύνη; Με τί αντιπάλευε το σύµπαν ώστε να εξελιχθεί η νοηµοσύνη-του, αφού το θεωρείς αυτόνοµο; Αν φανταστείς µια συµπαντική νοηµοσύνη ουρανοκατέβατη (και όχι προϊόν εξέλιξης), θα πρέπει να εξηγήσεις πώς εγκαταστάθηκε. Αν πεις «υπήρχε από ανέκαθεν», χαίρω πολύ, κ’ εγώ µπορώ να πω οτι το σύµπαν έχει ουροδόχο κύστη, χωρίς να εξηγώ ούτε πώς δηµιουργήθηκε — «υπήρχε από ανέκαθεν» — ούτε τί σκοπό εξυπηρετεί, ούτε ποια µέρη του σύµπαντος την αποτελούν — «όλο το σύµπαν είναι µια ουροδόχος κύστις!». Ελπίζω να µην σε παραπλανά η γελοιότητα του παραδείγµατός µου. Επίτηδες το έκανα γελοίο για να οδηγήσω τη σκέψη-µας στα άκρα.



Τέλος, η αναπτυγµένη νοηµοσύνη (π.χ., η ανθρώπινη) πετυχαίνει την αναπαράσταση του εξωτερικού κόσµου, εσωτερικά. ....µέσω όχι πλήρως κατανοητών µέχρι στιγµής διεργασιών καταλήγουµε να αναπαριστούµε (αφηρηµένα) τον εξωτερικό κόσµο, στις δοµές του εγκεφάλου και του νου-µας. Στο σύµπαν τί είδους αναπαράσταση γίνεται; Ποιο πράγµα αναπαρίσταται, και πού, µέσω ποιων δοµών; Αυτά είναι λίγα από τα ερωτήµατα που γεννάει στο νου-µου η ιδέα οτι το σύµπαν είναι µια οντότητα που κατέχει νοηµοσύνη.


IAN 2008


Και πάλι στο ζήτημα για τη σχέση της νοημοσύνης με τη ψυχή και τη βιολογία. Δεν θέλω να υποτιμήσω τις γνώσεις των ειδικών σχετικά με αυτό το ζήτημα και δεν αμφισβητώ τα μεγάλα επιτεύγματά τους. Δεν έχω κανένα λόγο να αμφιβάλλω για αυτές τις πασίγνωστες και επαναστατικές ανακαλύψεις στο χώρο της βιολογίας. Εκφράζω τις απόψεις μου κυρίως για φαινόμενα και σχέσεις που δεν περιγράφονται πλήρως στην επιστήμη ή θεωρούνται δεδομένα χωρίς ικανοποιητικές εξηγήσεις, και αναφέρω άλλες πιθανές εκδοχές και πιθανές ανακρίβειες που εμποδίζουν την κατανόηση του φαινομένου της ζωής.

Η βιολογία είναι επιστήμη με την αυστηρή έννοια που όλοι γνωρίζουμε και δεν μπορεί να έχει τεκμηριωμένη άποψη για την ύπαρξη νοημοσύνης ή ψυχής στους γαλαξίες ή στο σύμπαν ολόκληρο. Η εμπειρία και το αντικείμενό της είναι σε μορφές ζωής επάνω στον πλανήτη μας και σε τυχόν πετρώματα εξωγήινης προέλευσης και σε σχετικά μικρού όγκου βιολογικούς οργανισμούς. Γίνονται έρευνες και υπάρχουν ιδιαίτεροι κλάδοι για τη νοημοσύνη, τη γλώσσα και την τεχνητή νοημοσύνη.

Σύμφωνα με τη βιολογία (ή και με άλλους τομείς έρευνας της νοημοσύνης), φαίνεται πως λείπουν οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη νοημοσύνης στην ολότητα του Σύμπαντος. Αυτή δεν είναι μία επιστημονική διαπίστωση. Η επιστήμη γνωρίζει ποιες είναι οι προϋποθέσεις στη βάση της εμπειρίας εδώ στη Γη και από τη μελέτη διαφόρων οργανισμών, γήινης ή και εξωγήινης προέλευσης. Η εμπειρική γνώση αυτή δεν μπορεί να αποκλείσει τη δυνατότητα ή την ύπαρξη άλλων διαφορετικών προϋποθέσεων, σε άλλους χρόνους και χώρους του Σύμπαντος. Δεν της επιτρέπει να εκφέρει άποψη για το Σύμπαν σαν ολότητα, αφού δεν έχει μελετήσει τη δομή και τη συμπεριφορά του Σύμπαντος σε μακροσκοπικές διαστάσεις και σε διαστάσεις εκατομμυρίων ετών φωτός. Να σταθούνε σε αυτό που γνωρίζουν και να μην αναφέρονται σε περιπτώσεις που αγνοούν ή δεν εφαρμόζονται οι γνωστές προϋποθέσεις. Δεν μπορούν να γενικεύσουν και να κάνουν νόμο για όλο το Σύμπαν, τις ίδιες προϋποθέσεις και όρους για την εμφάνιση της ζωής-ψυχής. Αυτό τον αυστηρό φραγμό και περιορισμό στη γενίκευση, η ίδια η επιστήμη έβαλε στον εαυτό της σαν νόμο, “ενοχοποιώντας” τους φιλοσόφους για την προσπάθεια γενίκευσης. Ας είναι λοιπόν πιο συγκρατημένοι στη γενίκευση, μέσα στα αυστηρά πλαίσια που καθορίζονται από τις παρατηρήσεις στην εμπειρία και να μην αναφέρονται σε διαφορετικές συνθήκες και σε πράγματα που δεν παρατηρήθηκαν.

Για να εμφανιστεί η νοημοσύνη χρειάζεται μια οντότητα που να αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα;

Είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των εξειδικευμένων επιστημών, να ξεκινούν από κάπου, θεωρώντας δεδομένη την ύπαρξη των πραγμάτων που μελετούν (το αντικείμενό τους), αφήνοντας ανεξήγητη την ύπαρξη κάποιων ιδιοτήτων και παραβλέποντας τις όποιες απορίες για την ύπαρξη αυτών των ιδιοτήτων τους. Έτσι και στο χώρο της βιολογίας, ξεκίνησαν με δεδομένο ότι κάποια όντα είναι έμβια, παρατήρησαν τα κοινά γνωρίσματα που έχουν όλες οι μορφές ζωής πέρα από τις μεγάλες διαφορές τους και στην πορεία έφθασαν να περιγράφουν τις προϋποθέσεις για να εμφανίζονται έμβιοι οργανισμοί. Δεν μπορούν όμως να μη βρουν ξανά μπροστά τους το ερώτημα που απέφυγαν στην αρχή και στο οποίο εάν είχαν “κολλήσει”, φυσικά δεν θα είχε προοδεύσει η επιστήμη.

Ώστε γίνεται η ανόργανη ύλη να συγκροτεί τέτοιες μορφές ύπαρξης που αντιδρούν στα εξωτερικά ερεθίσματα όχι σαν νεκρά πράγματα, αλλά σαν “αυτενεργά” δηλαδή με πολύπλοκους τρόπους, οι οποίοι προκαθορίζονται και καθορίζονται από την εσωτερική συγκρότηση και τη δομή των έμβιων οργανισμών. Η οργάνωση της ύλης και οι βιολογικοί οργανισμοί αποκτούν την ικανότητα να αντιδρούν με τον τρόπο που “βολεύει” και διατηρεί το βιολογικό οργανισμό και όχι όπως επιβάλουν μόνο οι εξωτερικές επιδράσεις. Τα αποτελέσματα των εξωτερικών επιδράσεων “φιλτράρονται”, εμποδίζονται ή ενισχύονται, ”επιτρέπονται” ή “αποτρέπονται” από μία εσωτερική συμπεριφορά που γίνεται στα βιολογικά μέρη αλλά και στη ψυχική παρουσία. Όπως έχει ειπωθεί, η αντίδραση αυτή μπορεί να ξεκινάει από μία “ελάχιστη” παρουσία ψυχής και νοημοσύνης, σε σημείο που είναι δυσδιάκριτα τα όρια ζωής και νεκρής ύλης. Γιατί όμως, οι προϋποθέσεις οδηγούν στην εμφάνιση των βιολογικών φαινομένων και της ζωής και όχι στη δημιουργία νεκρών πραγμάτων με πιο περίπλοκους τρόπους; Η οντότητα που αντιδράει σε εξωτερικά ερεθίσματα με τη στοιχειώδη νοημοσύνη της υπάρχει πριν από τα ερεθίσματα ή δημιουργείται με εκείνα; Αν η νοημοσύνη επιτυγχάνεται με εξωτερικά ερεθίσματα τότε πως γίνεται να υπάρχει η νοημοσύνη πριν από τα εξωτερικά ερεθίσματα, αφού τα τελευταία προϋποθέτουν κάτι με νοημοσύνη ;

Ώστε πρέπει να υπάρχει από πριν μία οντότητα με στοιχειώδη ψυχή και νοημοσύνη για να μπορέσει να εξελιχθεί και να αποκτήσει μεγαλύτερη νοημοσύνη. Για να υπάρχουν ερεθίσματα και επιδράσεις επάνω σε ένα πράγμα, πρέπει συγχρόνως να υπάρχει και αυτό το (σταθερό) πράγμα. Όταν υπάρχει αυτό το πράγμα σαν σταθερό, τότε βρίσκεται σε περιβάλλον και συνυπάρχει με άλλα. Στην περίπτωση της ψυχής ή της νοημοσύνης, όχι μόνο υπάρχει ένα πράγμα που διατηρείται με κάποιους σταθερούς τρόπους μέσα σε ένα περιβάλλον, αλλά αυτό το πράγμα επηρεάζεται και αντιδράει σαν ολότητα, με τη συμβολή της δικής του εσωτερικής δομής και δράσης. Αυτή η δυνατότητα της δικής του συμβολής και συμμετοχής στη συμπεριφορά του και στην αντίδραση από τους εξωτερικούς ερεθισμούς πως προέκυψε; Εάν προέκυψε από τις άψυχες υλικές αλληλεπιδράσεις και τους κατάλληλους συνδυασμούς των υλικών στοιχείων τότε πρέπει να συμπεράνουμε ότι η εμφάνιση των ιδιοτήτων της ζωής έγινε δυνατή χωρίς κανένα ερεθισμό και χωρίς εξέλιξη. Ακόμα και η εξέλιξη άψυχων πραγμάτων, προϋποθέτει να υπάρχουν πράγματα με σταθερή δομή και με κάποια σταθερότητα στη σύνθεσή τους.

Θα απαντούσε κάποιος, ότι από την ώρα που εμφανίστηκε η απλούστερη μορφή ζωής, έγιναν δυνατοί οι ερεθισμοί και μπόρεσε να γίνει δυνατή η εξέλιξή της. Το πέρασμα από την ανόργανη ύλη στην απλούστερη μορφή ζωής μοιάζει αγεφύρωτο και “μαγικό” εάν περιοριστούμε στην ύπαρξη της ύλης, όπως την θεωρούσαμε με τις συνηθισμένες καταστάσεις της. Θα πω κάτι ακόμα για αυτό το “πέρασμα” από την ανόργανη ύλη στις απλούστερες μορφές ζωής, που δεν νομίζω να έφτασε μέχρι εκεί το μυαλό βιολόγου ερευνητή, διότι υπάρχει ένα άλλο “πέρασμα” που πρέπει να προηγηθεί και αυτό αποτελεί πρόβλημα στο μυαλό του φυσικού: Πως από το πλήθος των υλικών αλληλεπιδράσεων και των ποσοτήτων της ύλης μπορούν να δημιουργούνται σταθερά πράγματα, να διατηρούνται σταθεροί τρόποι σύνδεσης των υλικών στοιχείων και κατ' επέκταση πιο σύνθετα πράγματα με σταθερή δομή;

Ε, λοιπόν για πρώτη φορά νομίζω, ότι κάποιος συσχετίζει αυτά τα δύο ζητήματα για να δείξει ότι η παρουσία της ζωής, της ψυχής και της νοημοσύνης έχουν άμεση σχέση με τη σταθερότητα και με τη δυνατότητα ταυτόχρονης ή πολύ γρήγορης υλικής αλληλεπίδρασης. Και αυτά τα τελευταία σχετίζονται άμεσα με την προϋπάρχουσα σταθερότητα και αμεσότητα του αδημιούργητου Σύμπαντος και το χώρο. Αυτή είναι μία μεγάλη διαφορά της φιλοσοφικής θεωρίας που έχω αναπτύξει από τις άλλες και η αρχή μίας μεγάλης θεωρητικής επανάστασης, που ξεπερνάει τα στενά όρια των ειδικών επιστημών. Μικροφυσική, κοσμολογία και βιολογία συναντιούνται σε δύο-τρεις γνωστές λέξεις και τη συνάντηση αυτή επιχειρώ να αποκαλύψω με τους απλούστερους συλλογισμούς. Συναντιούνται σε συνηθισμένες λέξεις (αλληλεπίδραση σε κοινό χρόνο, με το πιο γρήγορο τρόπο, δηλαδή ταυτόχρονη και παραταύτα με σταθερότητα), οι οποίες αναφέρονται σε κοινά και διαδεδομένα φαινόμενα.

Έπειτα υπάρχει και μία άλλη λεπτομέρεια που κρύβεται στην ειδικότερη λεξούλα του “ερεθισμού”. Διότι ο ερεθισμός είναι ένα είδος επηρεασμού “προσαρμοσμένου” στον χώρο που μελετάμε και αφαιρεί την ύπαρξη όλων των άλλων επηρεασμών που δεν σχετίζονται με το ζήτημα. Επάνω στο βιολογικό οργανισμό επιδρούν πολλά πράγματα και με πολλούς τρόπους, σταθερά ή μεταβαλλόμενα και μπορεί να προκαλούν επηρεασμούς μηχανικούς, χημικούς, φυσικούς. Ο βιολογικός οργανισμός μπορεί να επηρεάζεται χωρίς να προκαλείται καμία βιολογική αντίδραση ή κάποια αλλαγή της συμπεριφοράς ή να προκαλείται σε επόμενη χρονική στιγμή και όχι αμέσως. Από το πλήθος των επηρεασμών και των επιδράσεων επάνω στον οργανισμό, ξεχωρίζονται μερικοί που προκαλούν άμεσο ερεθισμό και όχι όλοι. Έτσι ο βιολογικός οργανισμός μπορεί να αντιδράσει ή όχι και αυτό εξαρτάται από τη βιολογική του δομή και τις εσωτερικές του αντιδράσεις, που “εκτελούν” επιλεκτικές αντιδράσεις και “αφαίρεση” από το πλήθος των εξωτερικών επιδράσεων. Με την εξέλιξη του απλού οργανισμού, ο ερεθισμός αποκτάει ξεκάθαρα και άλλα χαρακτηριστικά όπως είναι το αίσθημα και η ψυχική κατάσταση και ο βιολογικός οργανισμός γίνεται αυτο-ερεθιζόμενος, για να μην πούμε ότι είναι διαρκώς ερεθισμένος.

Η νοημοσύνη φαίνεται να εξελίσσεται με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, όταν η ζωή ξεκινάει από το σχετικό μηδέν της ανόργανης ύλης. Όταν όμως εξελιχθεί μπορεί να λειτουργεί και η ψυχή να αυτοερεθίζεται (να βιώνει καταστάσεις), χωρίς να υπάρχουν τα ερεθίσματα από το περιβάλλον. Με μία δόση υπερβολής, θα λέγαμε ότι το περιβάλλον έχει “αφομοιωθεί” και μεταφερθεί σαν φανταστικό μέσα στον εγκέφαλο. Εάν διακόπταμε τη σύνδεση του οργανισμού με το περιβάλλον (συνθήκες απομόνωσης των αισθήσεων), χωρίς να προκαλέσουμε καταστροφή στο βιολογικό οργανισμό, αυτός νομίζω θα εξακολουθούσε να έχει ερεθίσματα, αντιδράσεις και σκέψεις, ανεξαρτήτως της όποιας λογικής ή της ομαλότητας. Όμως, η ύπαρξη της νοημοσύνης και της ψυχής των έμβιων οργανισμών είναι πράγματι εξαρτημένη και διασυνδεμένη με το περιβάλλον (με ιδιαίτερους τρόπους προς το υλικό-εξωτερικό περιβάλλον) και διαμορφωμένη με τα εξωτερικά ερεθίσματα, σε συγκεκριμένο χώρο, χρόνο και συνθήκες. “Συνυφασμένη” η ψυχή και η νοημοσύνη με το περιβάλλον αποκτάει ποιότητα και προτρέπεται στη διατήρηση της ύπαρξης και της σταθερότητας της, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ύπαρξη του βιολογικού οργανισμού και κατ' επέκταση με το περιβάλλον. Η αντίδραση στους εξωτερικούς ερεθισμούς χρειάζεται από την ανάγκη της επιβίωσης και της προσαρμογής μέσα στο περιβάλλον και όχι για τη διατήρηση ή την εξέλιξη της νοημοσύνης και της ψυχής καθ' εαυτών. Μάλιστα, η μακροχρόνια εξελιγμένη νοημοσύνη και η ύπαρξή της μπορούν να “αντιγράφονται” σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και δεν χρειάζονται ξανά τους παρελθόντες ερεθισμούς.

Η δυνατότητα να αυτο-αντιγράφονται ορισμένα πολύπλοκα μόρια (βασισμένα στο στοιχείο του άνθρακα) ξεχωρίζει την ύπαρξη ζωής από την ανόργανη ύλη, σύμφωνα με τη βιολογία. Η δυνατότητα αυτή εξηγεί πως γίνεται η εμφάνιση της ζωής αλλά δεν επιλύνει το γρίφο. Θα μπορούσε η αντιγραφή και η φυσικοχημική σύνθεση να γίνεται χωρίς την εμφάνιση ψυχικών καταστάσεων και φαινομένων, άντε ...να σταματάει στην ύπαρξη των φυτών. Η αντιγραφή και η πολυπλοκότητα των οργανικών μορίων δείχνει τη σχέση της ζωής με το μικρόκοσμο και ο μικρόκοσμος έχει κατά πάσα πιθανότητα “άμεση επαφή” με όλο το Σύμπαν και το χώρο. Πρέπει να προβληματίσει η παρατήρηση ότι η πολυπλοκότητα των μορίων και η αυτο-αντιγραφή τους να ξεκινάνε από τις μικρότερες διαστάσεις του υλικού κόσμου. Αυτό στη δική μου θεώρηση των πραγμάτων μεταξύ άλλων σημαίνει, ότι χρειάζονται οι μικρότερες δυνατές αποστάσεις για να γίνονται οι γρηγορότερες αλληλεπιδράσεις
http://www.kosmologia.gr/theologia_new/ ... new_2b.htm

Re: ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Δημοσιεύτηκε: 20 Ιούλ 2011, 14:54
από dominique
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ


Ό άγιος Γρηγόριος Νύσσης δίνοντας τον ορισμό της ψυχής λέγει ότι είναι ουσία κτιστή, ζώσα, νοερά, μεταδίδουσα στο οργανικό και αισθητικό σώμα ζωτική δύναμη και αντιληπτική των αισθητών, έως ότου βέβαια παραμένει το σώμα στην ζωή2. Ή ψυχή εισάγει ζωτική δύναμη στον σωματικό οργανισμό για την ενέργεια των αισθήσεων3


Αυτό σημαίνει ότι το σώμα κινείται από την δύναμη και την ενέργεια της ψυχής. Έτσι η ψυχή είναι κτιστή, γενητή. Δημιουργημένη από τον Θεό, είναι νοερά και ζώσα ουσία, πού μεταδίδει την ζωή στο σώμα, έως ότου διατηρείται ή ενότητα ψυχής και σώματος, με την βοήθεια και ενέργεια του Θεού. Έναν ολοκληρωμένο ορισμό για την ψυχή μας δίνει ο όσιος Νικήτας Στηθάτος. Γράφει: «Ουσία δε ψυχής έστιν, ως καιλογική τε και νοερά, ασχημάτιστος, όργανικώ κεχρημένη σώματι και παρεκτική τούτω ζωής κινήσεως, αυξήσεως, αίσθήσεως και γεννήσεως, νουν έχουσα μέρος αυτής το καθαρώτατον, πατέρα και προβολέα του λόγου, αυτεξούσιος φύσει, θελητική τε και ενεργητική και τρεπτή ήτοι εθελότρεπτος, ότι και κτιστή»4.

Ό ορισμός αυτός φανερώνει μερικές αλήθειες. Κατ' αρχάς ότι ή ψυχή είναι κτιστή, δημιουργημένη από τον Θεό, και αυτό φαίνεται από το ότι είναι εθελότρεπτη, αυτεξούσια, έχει την δυνατότητα της επιλογής καλού και κακού. Ή δυνατότητα της επιλογής, πού συνιστά το λεγόμενο γνωμικό θέλημα, είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα
της κτιστότητος, γι' αυτό και συνιστά την ατέλεια της φύσεως, εν σχέσει με το άκτιστο τον Θεό. Έπειτα παρουσιάζεται εδώ η οντολογία της ψυχής. Πραγματικά, ή ψυχή είναι αόρατη στους σωματικούς οφθαλμούς, ασώματη και απλή. Δεν μπορεί κανείς με σωματικούς Οφθαλμούς να δη την ψυχή. πού σημαίνει ότι είναι νοερά, και εν σχέσει με το σώμα είναι απλή.

ΤΟ σώμα του ανθρώπου είναι σύνθετο, αποτελούμενο από διάφορα στοιχεία, ήτοι νερό, αέρα, χώμα και φωτιά, όπως υποστήριζαν και οι αρχαίοι φιλόσοφοι. Γι’ αυτό, το σώμα μετά την έξοδο της ψυχής από αυτό διαλύεται ατά στοιχεία από τα όποια συγκροτήθηκε. Ή ψυχή είναι απλή, δηλαδή δεν αποτελείται από διάφορα στοιχεία, γι' αυτό και δεν διαλύεται μετά την έξοδο της από το σώμα. Ή ψυχή, καίτοι είναι μία και αδιαίρετη, εν τούτοις είναι πολυδύναμη, έχει πολλές δυνάμεις. Ό νους είναι το καθαρότατο μέρος της ψυχής και προβολεύς του λόγου. Γι' αυτό και ή ψυχή είναι λογική και νοερά. Λόγω των δυνάμεων και ενεργειών της η ψυχή δίνει ζωή, κίνηση, αίσθηση και ενέργεια στο σώμα. Γι' αυτό και το σώμα συγκροτείται και συγκρατείται από την ψυχή. Το σώμα δεν εμπεριέχει απλώς την ψυχή, δηλαδή το σώμα δεν είναι η φυλακή της ψυχής, όπως έλεγαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι, αλλά η ψυχή ζωοποιεί και συγκρατεί το σώμα του ανθρώπου. Γι' αυτό και μόλις αποχωρίζεται με την βούληση του Θεού από το σώμα, τότε το σώμα πεθαίνει, διαλύεται.



Απο Η ΖΩΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ - Αρχιμ. Ιεροθέου Βλαχου

Re: ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Δημοσιεύτηκε: 12 Σεπ 2011, 21:48
από dominique
Περὶ ψυχῆς καὶ νοός

∆ισσῶς λέγεται ἡ ψυχὴ, μία μὲν ἡ ἄλογος, ἥτις ἐστὶ τὸ τῶν κτηνῶν·
ἑτέρα δὲ ἡ λογικὴ, ἥτις ἐστὶ τῶν ἀνθρώπων.

Καὶ ἡ μὲν τῶν κτηνῶν, ἐκ γῆς ἔλαβεν τὴν δημιουργίαν κατὰ Θεοῦ πρόσταξιν, ὡς ἡ θεία λέγει Γραφή·
«Καὶ εἶπεν ὁ Θεός·
Ἐξαγαγέτω ἡ γῆ ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν.»

Ὥστε τὰ ζῶα ἐκ τῆς γῆς ἔλαβον τὴν ψυχήν.



∆ιὰ τοῦτο πρὸς τὰ γήϊνα μόνον ἔχουσι τὴν ὁρμὴν καὶ πᾶσαν τὴν ὄρεξιν, καὶ οὐ φρονοῦσι τὰ ἄνω.

Πῶς δὲ ἐγένετο ἡ ψυχὴ αὐτῶν ἐκ τῆς γῆς εἴπωμεν.

Ἔδωκεν ἡ γῆ κατὰ πρόσταξιν Θεοῦ σάρκα τοῖς κτήνεσιν·
ἡ δὲ σὰρξ πεποίηκεν αἷμα.

Τὸ δὲ αἷμα γέγονε ψυχὴ κτηνώδης τῷ ζώῳ, ὥστε πάλιν θνήξαντος τοῦ ζώου, τὸ αἷμα πεπηγὸς εἰς σάρκα μεταβάλλεται.

Ἡ δὲ σὰρξ φθαρεῖσα, πάλιν ἀναλυομένη, γίνεται γῆ.
Καὶ διὰ τοῦτο ἀγνοοῦσι, καὶ οὐ φρονοῦσι τὰ ἄνω.

Ὁ δὲ ἄνθρωπος ἐκ τῆς θείας ἐμπνεύσεως ἔσχηκε τὴν ψυχὴν, διὰ τοῦτο καὶ τὰ θεῖα ἐπιγινώσκει, καὶ τὰ ἄνω διώκει, καὶ τὰ οὐράνια νοεῖ, καὶ λογικὸς ὑπάρχει καὶ ἔννους.

Ἀλλὰ μηδεὶς ὑπονοείτω, ὅτι τὸ πνεῦμα, ὅπερ ἐνεφύσησεν ὁ Θεὸς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, ἐκεῖνο ἐγένετο ψυχή· μὴ γένοιτο·
ἀλλὰ τὸ πνεῦμα ἐκεῖνο ψυχὴν ἐδημιούργησεν.

Εἰ γὰρ ἐκεῖνο τὸ πνεῦμα ψυχὴ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ,
τάχα ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ ἡ ψυχὴ ἔμελλεν εἶναι.

Ἐὰν ὑπῆρχεν ἡ ψυχὴ ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ,
διὰ τί οὐκ ἔστι πάντοτε ἀναλλοίωτος, ἄτρεπτος, ὥσπερ ὁ Θεός;
ἐκεῖνος γὰρ λέγει ὅτι·
«Αὐτὸς ἐγώ εἰμι, καὶ οὐκ ἠλλοίωμαι.»

Ἡ δὲ ψυχή ποτε μὲν οὖσα μωρὰ, ποτὲ δὲ φρόνιμος·
καί ποτε μὲν ἁμαρτωλὸς, ποτὲ δὲ δικαία·
καὶ ἄλλοτε πιστὴ, καὶ ἄλλοτε ἄπιστος·
καί ποτε μὲν ἀγνοοῦσα, ποτὲ δὲ γινώσκουσα·
καί ποτε μὲν πρόθυμος οὖσα, ποτὲ δὲ ὀκνηρά.

Ταῦτα ἔχουσα,
πῶς δύναται λέγεσθαι ἐκ τῆς οὐσίας εἶναι τοῦ Θεοῦ;
οὐκ ἔστι τοῦτο, οὐκ ἔστι.

Τὸ δὲ ἐμφύσημα ἐκεῖνο, ψυχὴν ἐδημιούργησεν ἐν τῷ ἀνθρώπῳ, λογικὴν καὶ νοεράν.

∆ιὰ τοῦτο καὶ ἡ ψυχὴ νοερῶς τὰ ἄνω φαντάζεται,
καὶ τὰ ἐκεῖθεν ζητεῖ καὶ ὀρέγεται καὶ ποθεῖ,
ὅτι ἐκεῖθεν ἔχει τὴν δημιουργίαν.

Ἡ δὲ τῶν ἀλόγων, οὐχ οὕτως,
ἀλλ' ἐπίγειος οὖσα, τὰ ἐπίγεια μόνα ζητεῖ·
διὸ καὶ συναποθνήσκει τῷ σώματι.

Τοῦ δὲ ἀνθρώπου ἡ ψυχὴ, ἀείζωος ὑπάρχει καὶ ἀτελεύτητος.

Ἔχει δὲ ἡ ψυχὴ τρία μέρη, λογικὸν, θυμικὸν
καὶ ἐπιθυμητικόν.

Καὶ διὰ μὲν τοῦ λογικοῦ μέρους
ἀγαπᾷ τὸν Θεόν·

διὰ τοῦ θυμικοῦ μέρους ὀργίζεται τοῖς δαίμοσιν, ἀνδριζομένη κατ' αὐτῶν·

διὰ δὲ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ μέρους
ἐπιθυμεῖ τὰ αἰώνια ἀγαθά.



Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Μέγα
Ἐξετάσεις διαφόρων ὅρων

Re: ΥΛΗ ΚΑΙ ΨΥΧΗ

Δημοσιεύτηκε: 12 Οκτ 2011, 21:35
από dominique
Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό της ψυχής με την πνευματική της έννοια, ως του πνευματικού στοιχείου της υπάρξεώς μας, αναφερόμαστε στον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, ο οποίος λέγει ότι η ψυχή είναι ζώσα, απλή, ασώματη, αόρατη στους σωματικούς οφθαλμούς, λογική και νοερά, ασχημάτιστη, ενώ χρησιμοποιεί ως όργανο το σώμα και του δίδει ζωή, αυτεξούσια, θελητική και ενεργητική, τρεπτή δηλαδή εθελότρεπτη, κτιστή: «Ψυχή τοίνυν εστίν ουσία ζώσα, απλή, ασώματος, σωματικοίς οφθαλμοίς κατ’ οικείαν φύσιν αόρατος, λογική τε και νοερά, ασχημάτιστος, οργανικώ κεχρημένη σώματι και τούτω ζωής αυξήσεώς τε και αισθήσεως και γεννήσεως παρεκτική... αυτεξούσιος, θελητική τε και ενεργητική, τρεπτή ήτοι εθελότρεπτος, ότι και κτιστή, πάντα ταύτα κατά φύσιν εκ της του δημιουργήσαντος αυτήν χάριτος ειληφυία, εξ ης και το είναι και το φύσει ούτως είναι είληφεν»[5].

Η ψυχή είναι απλή και αγαθή «υπό του Δεσπότου αυτής κτισθείσα»[6].

Τον ίδιο σχεδόν ορισμό με τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό δίδει και ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, ο οποίος βεβαίως προηγήθηκε του πρώτου: «ψυχή εστιν ουσία γεννητή, ουσία ζώσα, νοερά, σώματι οργανικώ και αισθητικώ δύναμιν ζωτικήν και των αισθητών αντιληπτικήν δι’ εαυτής ενιούσα, έως αν η δεκτική τούτων συνέστηκε φύσις»[7].

Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ερμηνεύοντας το του Αποστόλου Παύλου «εγένετο ο πρώτος άνθρωπος Αδάμ εις ψυχήν ζώσαν» (Α’ Κορ. ιε’, 45), λέγει ότι ψυχή ζώσα σημαίνει «αείζωον, αθάνατον, ταυτόν δ’ ειπείν λογικήν∙ η γαρ αθάνατος λογική∙ και ου τούτο μόνον, αλλά και κεχαριτωμένην θείως. Τοιαύτην γαρ η όντως ζώσα ψυχήν»[8].

Λέγεται ότι η ψυχή είναι αθάνατη. Γνωρίζουμε καλά ότι αυτή η έννοια της αθανασίας της ψυχής δεν είναι χριστιανικής προελεύσεως, αλλά οι Χριστιανοί την δέχθηκαν με μερικούς όρους και μερικές απαραίτητες προϋποθέσεις. Ο καθηγητής Ιωάννης Ζηζιούλας γράφει χαρακτηριστικά: «Η ιδέα της αθανασίας της ψυχής, αν και δεν είναι χριστιανικής προελεύσεως, πέρασε μέσα στην παράδοση της Εκκλησίας μας, διαποτίζοντας και αυτήν την υμνογραφία μας. Κανείς δεν μπορεί να την αρνηθεί, χωρίς να βρεθεί έξω από το κλίμα της ίδιας της λατρείας της Εκκλησίας... Η Εκκλησία δεν δέχθηκε την πλατωνική αυτή ιδέα χωρίς όρους και προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τρία βασικά πράγματα. Το ένα είναι ότι οι ψυχές δεν είναι αιώνιες, αλλά κτιστές. Το άλλο ότι η ψυχή επ’ ουδενί λόγω πρέπει να ταυτισθεί με τον άνθρωπο (η ψυχή του ανθρώπου δεν είναι ο άνθρωπος). Άλλο ψυχή και άλλο άνθρωπος, ο οποίος είναι ψυχοσωματική οντότητα). Και το τρίτο (το σπουδαιότατο) είναι ότι η αθανασία του ανθρώπου δεν στηρίζεται στην αθανασία της ψυχής, αλλά στην Ανάσταση του Χριστού και στην μελλοντική ανάσταση των σωμάτων»[9].

Τονίσαμε προηγουμένως ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη κατά Χάριν και όχι κατά φύσιν και ακόμη πρέπει να υπογραμμισθή ότι στην Ορθόδοξη Πατερική Παράδοση αθανασία του ανθρώπου δεν είναι η ζωή της ψυχής πέραν του τάφου, αλλά η υπέρβαση του θανάτου με την Χάρη του Χριστού. Η ζωή εν Χριστώ είναι εκείνο που κάνει τον άνθρωπο αθάνατο, γιατί χωρίς την εν Χριστώ ζωή υπάρχει νέκρωση, αφού η Χάρη του Θεού δίδει ζωή στην ψυχή.


Ένα άλλο σημαντικό σημείο, που τονίζουν οι άγιοι Πατέρες, είναι ότι δεν έχουμε ύπαρξη του σώματος άνευ ψυχής ούτε και ύπαρξη ψυχής άνευ του σώματος. Αμέσως μόλις δημιουργεί το σώμα ο Θεός, κτίζει και την ψυχή. Ο άγιος Αναστάσιος ο Σιναΐτης γράφει: «Ούτε γαρ σώμα προ της ψυχής υφίστατο, ούτε ψυχή προ του σώματος»[15]. Ο δε άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός επιγραμματικά τονίζει, αντικρούοντας την άποψη του Ωριγένη, ότι «άμα δε το σώμα και η ψυχή πέπλασται, ου το μεν πρώτον, το δε ύστερον»[16]. Η ψυχή και το σώμα δημιουργούνται ταυτόχρονα.

Η ψυχή δεν υφίσταται προ της δημιουργίας του σώματος, αλλά κτίζεται μαζί με αυτό: «Την ψυχήν ούτε γαρ προϋφίσταται του σώματος∙ ούτε μεθυφίσταται∙ αλλ’ άμα τη τούτου γενέσει κτίζεται και αυτή»[17].

Ο άνθρωπος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα του Θεού. Αυτό βέβαια το κατ’ εικόνα δεν αναφέρεται στο σώμα, αλλά κυρίως και πρωτίστως στην ψυχή. Στον άνθρωπο το κατ’ εικόνα είναι ισχυρότερο από εκείνο των αγγέλων, γιατί, όπως θα δούμε, η ψυχή του ανθρώπου ζωοποιεί συνημμένο σώμα. Γενικά μπορούμε να πούμε ότι η ψυχή κατ’ εικόνα του Θεού. Και όπως ο Θεός είναι Τριαδικός, Νους, Λόγος και Πνεύμα, έτσι και η ψυχή του ανθρώπου έχει τρεις δυνάμεις, νου, λόγο και πνεύμα[18]. Σε όλη την φύση υπάρχουν «εικονικά υποδείγματα» της Αγίας Τριάδος[19], αλλά κυρίως αυτό φαίνεται στον άνθρωπο. Το κατ’ εικόνα στον άνθρωπο είναι ισχυρότερο από το κατ’ εικόνα στους αγγέλους. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, μιλώντας για την Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό και εξηγώντας για ποιους λόγους «πλαττομένου τε και αναπλαττομένου (του ανθρώπου) το της αγίας Τριάδος φανερούται μυστήριον», γράφει ότι αυτό έγινε όχι μόνον επειδή ο άνθρωπος είναι μόνος μύστης και προσκυνητής επίγειος της Αγίας Τριάδος, αλλά «και μόνος κατ’ εικόνα ταύτης». Τα μεν αισθητικά και άλογα των ζώων έχουν μόνον πνεύμα ζωτικό, και αυτό δεν μπορεί να υφίσταται καθεαυτό, δεν έχουν όμως νου και λόγο. Οι άγγελοι και οι αρχάγγελοι έχουν νου και λόγο, επειδή είναι νοεροί και λογικοί, αλλά δεν έχουν πνεύμα ζωοποιό, επειδή δεν έχουν σώμα που ζωοποιείται από το πνεύμα. Έτσι, επειδή ο άνθρωπος έχει νου, λόγο και πνεύμα ζωοποιό, εφ’ όσον ζωοποιεί συνημμένο σώμα, είναι «μόνος κατ’ εικόνα της τρισυποστάτου φύσεως»[20].

Την ίδια διδασκαλία ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς αναπτύσσει στα φυσικά και θεολογικά κεφάλαιά του. Όπως ο Τριαδικός Θεός είναι Νους, Λόγος και Πνεύμα, το ίδιο και ο άνθρωπος. Το πνεύμα που ζωοποιεί το σώμα είναι «ο νοερός έρως του ανθρώπου» «όπερ εκ του νου εστι και του λόγου εστί∙ και εν τω λόγω και τω νω εστι∙ και εν αυτώ έχει τον τε λόγον και τον νουν»[21]. Η νοερά και λογική των αγγέλων φύση ενώ έχει νου, λόγο και πνεύμα, εν τούτοις «ουκ έχει και ζωοποιόν το πνεύμα τούτο»[22]. Όπως έχουμε σημειώσει προηγουμένως, το κατ’ εικόνα αναφέρεται πρωτίστως στην ψυχή, αλλά επειδή το σώμα ζωοποιείται από το πνεύμα, γι’ αυτό το κατ’ εικόνα στον άνθρωπο είναι ισχυρότερο από το κατ’ εικόνα στους αγγέλους.

Ο άγιος Γρηγόριος βλέπει την διαφορά μεταξύ του κατ’ εικόνα του ανθρώπου και του κατ’ εικόνα των αγγέλων και από ένα άλλο σημείο. Είναι γνωστή η διδασκαλία του ότι στον Θεό υπάρχει ουσία και ενέργεια, οι οποίες συνάπτονται διηρημένως και διαιρούνται συνημμένως. Αυτό είναι το μυστήριο της αδιαιρέτου διαιρέσεως ουσίας και ενεργείας. Η ουσία του Θεού είναι αμέθεκτη από τον άνθρωπο, ενώ οι ενέργειες του Θεού είναι μεθεκτές. Και επειδή ο άνθρωπος είναι κατ’ εικόνα Θεού, γι’ αυτό αυτήν την διδασκαλία περί ουσίας και ενεργείας την μετέφερε και στην ψυχή. Έτσι η ψυχή διαιρείται αδιαιρέτως σε ουσία και ενέργεια.

Συγκρίνοντας ο άγιος την ψυχήν των ζώων με την ψυχή των ανθρώπων, λέγει ότι τα ζώα έχουν την ψυχή κατ’ ενέργειαν και όχι κατ’ ουσίαν. Η ψυχή κάθε αλόγου ζώου είναι ζωή του «κατ’ αυτήν εμψύχου σώματος∙ και ουκ ουσίαν, αλλ’ ενέργειαν έχει ταύτα την ζωήν, ως προς έτερον ούσαν, αλλ’ ου καθ’ αυτήν». Γι’ αυτό η ψυχή των ζώων, επειδή έχει μόνον ενέργεια, αποθνήσκει με το σώμα. Αντίθετα η ψυχή του ανθρώπου δεν έχει μόνον ενέργεια, αλλά και ουσία: «Αλλ’ ου μόνον ενέργειαν, αλλά και ουσίαν έχει την ζωήν, ως ζώσα καθ’ αυτήν». Γι’ αυτό και όταν διαλύεται το σώμα αυτή δεν συνδιαλύεται. Παραμένει αθάνατη. Η λογική και νοερά ψυχή είναι σύνθετη, αλλά «αύτη προς έτερον ούσα, σύνθεσιν εμποιείν ου πέφυκεν»[23].

Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής στην διδασκαλία του αναφέρει ότι οι δυνάμεις της ψυχής είναι τρεις α) η θρεπτική, β) η φανταστική και ορμητική, γ) η λογιστική και νοητική. Της θρεπτικής δυνάμεως μετέχουν τα φυτά. Της θρεπτικής, της φανταστικής και ορμητικής μετέχουν τα άλογα ζώα, της δε λογιστικής και νοητικής μαζί με τις προηγούμενες μετέχουν οι άνθρωποι[24]. Αυτό δείχνει την μεγάλη αξία του ανθρώπου εν σχέσει προς τα άλογα ζώα. Επίσης τα προηγουμένως λεχθέντα δείχνουν καθαρά και την διαφορά του ανθρώπου από τους αγγέλους. Γι’ αυτό ο Χριστός ενανθρωπήσας προσέλαβε σώμα ανθρώπου και όχι μορφή αγγέλου, έγινε Θεάνθρωπος και όχι Θεάγγελος.


Aπο το βιβλίο Μητροπολίτου
Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου
Ιεροθέου

Ορθόδοξη Ψυχοθεραπεία


ΣΧΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑΕΔΩ