Ιράκ: η αρχαία Μεσοποταμία.
Πόσοι από τους ανθρώπους που άφησαν ανόητα έξυπνα όπλα να γίνουν εφιάλτης ανυπεράσπιστων ανθρώπων στο Ιράκ γνωρίζουν ότι η ίδια αυτή περιοχή υπήρξε η μητέρα του πολιτισμού; Σίγουρα μια πολύ μικρή μειοψηφία. Ακόμη και εκείνοι που θέλουν να βάλουν χέρι στα φυσικά της πλούτη δεν μπαίνουν στον κόπο να μάθουν πέντε πράγματα για τον τόπο που θέλουν να διοικήσουν. Δυστυχώς, πάντα αυτή ήταν η Ιστορία του Ανθρώπου. Οι επεκτατικοί πόλεμοι των ισχυρών. Των ισχυρών με το μεγάλο βαθμό άγνοιας.
Υπήρξε μια εποχή όπου η μαρτυρική σήμερα πόλη της Βαγδάτης υπήρξε το σταυροδρόμι των ευρωπαϊκών και των αραβικών λαών. Στη εποχή της ακμής της υπήρξε το σημαντικότερο κέντρο του αραβικού κόσμου αλλά και ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα του τότε κόσμου. Η πόλη χτίστηκε το 762 μ.Χ. από το χαλίφη Αλ Μανσύρ. Το όνομά της σήμαινε "δώρο Θεού", κάτι που δεν ήταν και τόσο άσχετο προς την πραγματικότητα, μιας και ήταν μια πανέμορφη πόλη με δυο εκατομμύρια κατοίκους, ανάμεσα στους οποίους πολλοί σημαντικοί σοφοί, γιατροί, αρχιτέκτονες και άνθρωποι των γραμμάτων.
Στην ίδια περιοχή, πολύ παλιότερα, γύρω στην τέταρτη π.Χ. χιλιετία, οι Σουμέριοι έκτισαν τις πρώτες οργανωμένες πόλεις που είδε ποτέ ο άνθρωπος και τις οργάνωσαν σε πόλεις-κράτη, κάτι ακόμα αδιανόητο για της περίοδο εκείνη. Μια από τις αρχαιότερες και πιο ισχυρές υπήρξε η Ουρούκ, η οποία κατά την 3η χιλιετία περιελάμβανε 76 χωριά! Στις περιοχές αυτές, ανάμεσα στους δυο μεγάλους ποταμούς, τον Τίγρη και τον Ευφράτη, δημιουργήθηκε ο πολιτισμός, γεννήθηκε η γραφή και εφευρέθηκε ο τροχός. Οι πόλεις-κράτη αναπτύχθηκαν ταχύτατα, καλλιέργησαν τα εύφορα εδάφη τους και έγιναν γρήγορα πλούσιες και λαμπερές. Η πόλη Ουρ, "η πόλη του θεού της Σελήνης", υπήρξε από τις σημαντικότερες και πλουσιότερες. Εκεί, το 1927, ο βρετανός αρχαιολόγος Γούλεϋ έφερε στο φως αμύθητους θησαυρούς από το βασιλικό νεκροταφείο με τους δυο χιλιάδες τάφους. Τα ευρήματα ξεπερνούσαν κάθε προσδοκία. Χρυσάφι, εκπληκτικά αντικείμενα τέχνης, αντικείμενα πολεμιστών... Η πόλη προστατευόταν από τείχη τα οποία είχαν στο κέντρο τους ένα βαθμιδωτό πύργο με το ναό της θεότητας που τους προστάτευε, ο οποίος χρησιμοποιούνταν και ως αστρονομικό παρατηρητήριο. Τριγύρω υπήρχαν ναοί, δωμάτια ιερέων, αποθήκες, όπως και μια από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες που βρέθηκαν ποτέ. Εκεί βρέθηκαν και οι αρχαιότεροι γραπτοί νόμοι. Οι Σουμέριοι της Ουρ ήταν σκληροί και αδίστακτοι πολεμιστές χωρίς κανένα έλεος. Η πόλη καταστράφηκε στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας, δίνοντας τη θέση της ανάμεσα στα δυο ποτάμια στους Ελαμίτες, οι οποίοι κρατώντας από τους Σουμέριους μόνο τη γλώσσα αλλά αφομοιώνοντας και επεκτείνοντας τον πολιτισμό τους έφτιαξαν κάτω από τη βασιλεία του Χαμουραμπί την ισχυρή και φημισμένη χώρα της Βαβυλώνας, 90 χιλιόμετρα νότια της Βαγδάτης.
Η Βαβυλώνα περιβαλλόταν από διπλό τείχος 16 χιλιομέτρων που διακόπτονταν από επιβλητικούς πύργους. Η κύρια Πύλη της πόλης καλυπτόταν από σμαλτωμένα γαλάζια τούβλα με αναπαραστάσεις δράκων, ταύρων και λεόντων. Ο ναός που ήταν αφιερωμένος στην προστάτιδα θεότητα βρισκόταν στο κέντρο της πόλης, ήταν πολύχρωμος, είχε επτά ορόφους και περιβαλλόταν από αυλές και κατοικίες ιερέων. Πιο κάτω βρισκόταν το λαμπερό παλάτι του Ναβουχοδονόσορα, και ακόμα πιο πέρα μια επιβλητική πέτρινη γέφυρα ένωνε τις δυο όχθες του Ευφράτη ο οποίος διέσχιζε τη μυθική πόλη.
Πόσοι από εκείνους που θεωρούν σήμερα τους ιρακινούς άξεστους και γραφικούς άραβες γνωρίζουν ότι το παλάτι του βασιλιά Ναβουχοδονόσορα ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, απείρως θαυμαστότερο από ένα κυρίως επιβλητικό Άγαλμα της Ελευθερίας στο Μανχάταν; Πόσοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν ότι οι κρεμαστοί κήποι του θεωρήθηκαν ένα επίτευγμα που ξεφεύγει από τα όρια της λογικής, δεδομένου του ότι στη Νότια Μεσοποταμία δεν υπήρξε ποτέ σχεδόν καθόλου βλάστηση; Πόσοι ξέρουν ότι στην ανηλεώς βομβαρδισμένη Μοσούλη υπήρξε κάποτε η Νιμρούντ, η πρωτεύουσα των Ασσυρίων, η οποία ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα π.Χ., σε μια εποχή που η Αμερική δεν υπήρχε ακόμα ούτε σαν ιδέα στο μυαλό του ίδιου του Θεού; Και πόσοι είναι άραγε εκείνοι που δε γνωρίζουν πόσο πολύ λεηλατήθηκαν ανά τους αιώνες από δυτικές αποστολές οι θησαυροί και οι αρχαιότητες των επιβλητικών αυτών πολιτισμών; Στις αρχές και μόνο του 20ού αιώνα, έπειτα από αρχαιολογικές "ανασκαφές" δυτικών αποικιοκρατών, όλα τα μουσεία του κόσμου γέμισαν με θησαυρούς της Μεσοποταμίας. Για του λόγου το αληθές, μια βιαστική επίσκεψη στο Βρετανικό Μουσείο αλλά και στο Λούβρο θα πείσει και τους πιο σκεπτικιστές του είδους.
Re: Ιράκ: η αρχαία Μεσοποταμία.
2Ιράκ: ο πόλεμος της λεηλασίας.
Ο πόλεμος στο Ιράκ δε θα μπορούσε να μην έχει και τις παράπλευρες επιπτώσεις του στις αρχαιότητες της περιοχής. Πέρα από το ότι θα διακόψει επ΄ αόριστον τις έρευνες όχι μόνο στη χώρα του Ιράκ αλλά και στην ευρύτερη ζώνη των πρώιμων πόλεων της Μεσοποταμίας, θα μπορούσε να οδηγήσει στο βομβαρδισμό αλλά και στη λεηλασία των αρχαιολογικών χώρων των περιοχών αυτών. Ερευνητές άλλωστε με μεγάλη και μακροχρόνια εμπειρία στο Ιράκ ανησυχούν ότι η μεταπολεμική περίοδος θα προκαλέσει περισσότερες ζημιές στις ιρακινές αρχαιότητες απ' ότι ο ίδιος ο πόλεμος.
Εμπειρογνώμονες ερευνητές πιστεύουν ότι έμποροι και συλλέκτες τέχνης θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευθούν το μεταπολεμικό χάος αλλά και τις αλλαγές στη διακυβέρνηση της χώρας έτσι ώστε να βάλουν στο χέρι αρχαιολογικούς θησαυρούς του Ιράκ. Όπως είναι γνωστό, μετά τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, αρχαίοι ιρακινοί θησαυροί λεηλατήθηκαν και πουλήθηκαν παράνομα στις διεθνείς αγορές.
Η προαναγγελία αλλά και ο φόβος και μόνο του πολέμου ανάγκασε όλες τις ευρωπαϊκές τουλάχιστον ερευνητικές ομάδες να εγκαταλείψουν άρδην τη χώρα, αναστέλλοντας επ' αόριστον τις ανασκαφές κατά μήκος του Τίγρη και του Ευφράτη, αλλά και σε περιοχές όπως τις Uruk, Assur, Nimrud και Nineveh. Οι περισσότεροι από αυτούς αμφιβάλλουν αν θα επιστρέψουν μέσα στο χρόνο για να συνεχίσουν τις έρευνές τους όχι βέβαια μέσα στο Ιράκ αλλά γύρω από αυτό, σε περιοχές της Συρίας, της Ιορδανίας, αλλά ακόμα και της Νότιας Τουρκίας κι αυτό λόγω του γεγονότος ότι είναι αδύνατο να εγγυηθεί κάποιος την ασφάλεια των ερευνητών αλλά και των φοιτητών της αρχαιολογίας που συνδράμουν στο έργο των αρχαιολόγων καθηγητών τους.
Στο Ισραήλ, οι αρχαιολογικές έρευνες που είχαν ήδη περιορισθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό λόγω των εσωτερικών διαμαχών, θα υποστούν περαιτέρω διακοπές, μιας και καμιά από τις 30 αμερικάνικες αρχαιολογικές αποστολές δεν προτίθεται να συνεχίσει τις έρευνές της. Σε μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές περιοχές, στα ερείπια της Ασκελών, αρχαίας πόλης των Φιλισταίων, οι αρχαιολόγοι έχουν διακόψει σημαντικότατες έρευνες από την πρώτη στιγμή που έγινε λόγος για περίπτωση σύρραξης στην ευρύτερη περιοχή.
Οι αρχαιολόγοι έχουν προσπαθήσει να προειδοποιήσουν αμερικανούς ανώτερους υπαλλήλους για τον κίνδυνο πολιτιστικής ερήμωσης που ο πόλεμος αλλά και η μεταπολεμική περίοδος θα επιφέρουν στο έδαφος ενός από τους αρχαιότερους πολιτισμούς όπου η αστική ζωή και η γραφή δημιουργήθηκαν πριν από 5.000 περίπου χρόνια. Οι κορυφές των αρχαιολόγων αλλά και εκπρόσωποι πολιτιστικών ομάδων συναντήθηκαν με ανώτερους υπαλλήλους και με εκπροσώπους του Υπουργείου Αμύνης του αμερικανικού κράτους για να τονίσουν τη σημασία της συμμόρφωσης με τη Συνθήκη της Χάγης του 1954 σχετικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης. Η συνθήκη αυτή υποχρεώνει τους εμπλεκόμενους σε έναν πόλεμο να μη βάλλουν προς πολιτιστικές περιοχές και μνημεία, εκτός εάν αντίπαλες στρατιωτικές βάσεις έχουν εγκατασταθεί παραπλεύρως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν αλλά δεν επικύρωσαν τη συνθήκη...
Σε πρόσκληση του Πενταγώνου, οι αρχαιολόγοι προμήθευσαν τους στρατιωτικούς αρμοδίους με χάρτες με τις θέσεις εκατοντάδων ιρακινών αρχαιολογικών περιοχών. Ωστόσο, ολόκληρη η χώρα είναι ένας απέραντος αρχαιολογικός τόπος. Κατέστη σαφές στους υπεύθυνους του Πενταγώνου ότι μέσα στις απέραντες ερήμους της νότιας ιρακινής επικράτειας δεν υπάρχει κανένας φυσικός λόφος, αλλά όταν κάποιος βλέπει εκεί ένα λόφο, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι το ανάχωμα μιας θαμμένης αρχαίας συνοικίας. Το Πεντάγωνο έδειξε να κατανοεί τη σημασία των αρχαιοτήτων, τουλάχιστον ως προς τη σημασία τους έναντι της κοινής γνώμης. Αποφασίσθηκε λοιπόν, στις ήδη 16 ομάδες εργασίας που μελετούν το μέλλον του μεταπολεμικού Ιράκ, να προστεθεί και μια επιτροπή για τις αρχαιότητες, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι οι αρχαιότητες δε θα λεηλατηθούν και δε θα εκποιηθούν. Κάποιοι ωστόσο γνώστες των πραγμάτων υποστήριξαν ότι η σύνθεση της επιτροπής αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των ιδιωτικών συλλεκτών και των μουσείων τέχνης, κάτι που ενισχύεται από το γεγονός ότι παλαιότερα ήταν οι ίδιοι που είχαν υποστηρίξει τους όσο το δυνατός λιγότερο περιοριστικούς νόμους που κυβερνούν το διεθνές εμπόριο αρχαιοτήτων.
Αρχαιολόγοι ανά τον κόσμο δε σταματούν να τονίζουν τη μέγιστη ανησυχία τους για τη μεταπολεμική λεηλασία του Ιράκ. Στον Πόλεμο του Κόλπου του 1991, οι απώλειες στις γνωστές αρχαιολογικές περιοχές ήταν μικρή, ωστόσο υπήρξε πραγματική σφαγή για τη λεηλασία μουσείων και περιοχών που βρίσκονταν στο στάδιο ανασκαφών.
Ασσυριακά αγάλματα στο βόρειο Ιράκ πριονίστηκαν και σε κάποιες περιπτώσεις τεμαχίστηκαν προκειμένου να καταστεί δυνατή η εξαγωγή τους από τη χώρα. Περιοχές υπό ανασκαφή στο νότιο Ιράκ λεηλατήθηκαν ανελέητα από διάφορες αποστολές, οι οποίες μετέφεραν, όπως αναφέρθηκε από αρχαιολόγους, χειροποίητα έργα τέχνης μέσα σε οχήματα απορριμμάτων. Γνωστή είναι και η περίπτωση διπλωμάτη του οποίου το αυτοκίνητο σταμάτησαν στα σύνορα του Ιράκ με την Ιορδανία με 80 παράνομα χειροποίητα αντικείμενα. Πολλοί από τους αρχαιοκάπηλους είναι φτωχοί άνθρωποι που θέλουν να επωφεληθούν των περιστάσεων, αλλά τον κύριο λόγο τον έχουν οργανωμένες διεθνείς αποστολές.
Υπεύθυνος του Τομέα Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Βοστόνης δήλωσε πρόσφατα ότι την τελευταία δεκαετία η αγορά αλλά και μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών πλημμυρίστηκαν από χιλιάδες αδήλωτες ιρακινές αρχαιότητες. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και μετά τον πόλεμο που διεξήχθη στο Αφγανιστάν. Ωστόσο εκεί γρήγορα επιβλήθηκε η τάξη με το κυνήγι των αρχαιοκάπηλων, αλλά και με κάποια μικρά ποσά που διέθεσαν οι ΗΠΑ για την πολιτιστική αναδημιουργία και προστασία των "χρυσών" για τους αρχαιοκάπηλους αρχαίων πεδιάδων.
Ο πόλεμος στο Ιράκ δε θα μπορούσε να μην έχει και τις παράπλευρες επιπτώσεις του στις αρχαιότητες της περιοχής. Πέρα από το ότι θα διακόψει επ΄ αόριστον τις έρευνες όχι μόνο στη χώρα του Ιράκ αλλά και στην ευρύτερη ζώνη των πρώιμων πόλεων της Μεσοποταμίας, θα μπορούσε να οδηγήσει στο βομβαρδισμό αλλά και στη λεηλασία των αρχαιολογικών χώρων των περιοχών αυτών. Ερευνητές άλλωστε με μεγάλη και μακροχρόνια εμπειρία στο Ιράκ ανησυχούν ότι η μεταπολεμική περίοδος θα προκαλέσει περισσότερες ζημιές στις ιρακινές αρχαιότητες απ' ότι ο ίδιος ο πόλεμος.
Εμπειρογνώμονες ερευνητές πιστεύουν ότι έμποροι και συλλέκτες τέχνης θα επιχειρήσουν να εκμεταλλευθούν το μεταπολεμικό χάος αλλά και τις αλλαγές στη διακυβέρνηση της χώρας έτσι ώστε να βάλουν στο χέρι αρχαιολογικούς θησαυρούς του Ιράκ. Όπως είναι γνωστό, μετά τον Πόλεμο του Κόλπου το 1991, αρχαίοι ιρακινοί θησαυροί λεηλατήθηκαν και πουλήθηκαν παράνομα στις διεθνείς αγορές.
Η προαναγγελία αλλά και ο φόβος και μόνο του πολέμου ανάγκασε όλες τις ευρωπαϊκές τουλάχιστον ερευνητικές ομάδες να εγκαταλείψουν άρδην τη χώρα, αναστέλλοντας επ' αόριστον τις ανασκαφές κατά μήκος του Τίγρη και του Ευφράτη, αλλά και σε περιοχές όπως τις Uruk, Assur, Nimrud και Nineveh. Οι περισσότεροι από αυτούς αμφιβάλλουν αν θα επιστρέψουν μέσα στο χρόνο για να συνεχίσουν τις έρευνές τους όχι βέβαια μέσα στο Ιράκ αλλά γύρω από αυτό, σε περιοχές της Συρίας, της Ιορδανίας, αλλά ακόμα και της Νότιας Τουρκίας κι αυτό λόγω του γεγονότος ότι είναι αδύνατο να εγγυηθεί κάποιος την ασφάλεια των ερευνητών αλλά και των φοιτητών της αρχαιολογίας που συνδράμουν στο έργο των αρχαιολόγων καθηγητών τους.
Στο Ισραήλ, οι αρχαιολογικές έρευνες που είχαν ήδη περιορισθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό λόγω των εσωτερικών διαμαχών, θα υποστούν περαιτέρω διακοπές, μιας και καμιά από τις 30 αμερικάνικες αρχαιολογικές αποστολές δεν προτίθεται να συνεχίσει τις έρευνές της. Σε μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές περιοχές, στα ερείπια της Ασκελών, αρχαίας πόλης των Φιλισταίων, οι αρχαιολόγοι έχουν διακόψει σημαντικότατες έρευνες από την πρώτη στιγμή που έγινε λόγος για περίπτωση σύρραξης στην ευρύτερη περιοχή.
Οι αρχαιολόγοι έχουν προσπαθήσει να προειδοποιήσουν αμερικανούς ανώτερους υπαλλήλους για τον κίνδυνο πολιτιστικής ερήμωσης που ο πόλεμος αλλά και η μεταπολεμική περίοδος θα επιφέρουν στο έδαφος ενός από τους αρχαιότερους πολιτισμούς όπου η αστική ζωή και η γραφή δημιουργήθηκαν πριν από 5.000 περίπου χρόνια. Οι κορυφές των αρχαιολόγων αλλά και εκπρόσωποι πολιτιστικών ομάδων συναντήθηκαν με ανώτερους υπαλλήλους και με εκπροσώπους του Υπουργείου Αμύνης του αμερικανικού κράτους για να τονίσουν τη σημασία της συμμόρφωσης με τη Συνθήκη της Χάγης του 1954 σχετικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης. Η συνθήκη αυτή υποχρεώνει τους εμπλεκόμενους σε έναν πόλεμο να μη βάλλουν προς πολιτιστικές περιοχές και μνημεία, εκτός εάν αντίπαλες στρατιωτικές βάσεις έχουν εγκατασταθεί παραπλεύρως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υπέγραψαν αλλά δεν επικύρωσαν τη συνθήκη...
Σε πρόσκληση του Πενταγώνου, οι αρχαιολόγοι προμήθευσαν τους στρατιωτικούς αρμοδίους με χάρτες με τις θέσεις εκατοντάδων ιρακινών αρχαιολογικών περιοχών. Ωστόσο, ολόκληρη η χώρα είναι ένας απέραντος αρχαιολογικός τόπος. Κατέστη σαφές στους υπεύθυνους του Πενταγώνου ότι μέσα στις απέραντες ερήμους της νότιας ιρακινής επικράτειας δεν υπάρχει κανένας φυσικός λόφος, αλλά όταν κάποιος βλέπει εκεί ένα λόφο, στις περισσότερες περιπτώσεις είναι το ανάχωμα μιας θαμμένης αρχαίας συνοικίας. Το Πεντάγωνο έδειξε να κατανοεί τη σημασία των αρχαιοτήτων, τουλάχιστον ως προς τη σημασία τους έναντι της κοινής γνώμης. Αποφασίσθηκε λοιπόν, στις ήδη 16 ομάδες εργασίας που μελετούν το μέλλον του μεταπολεμικού Ιράκ, να προστεθεί και μια επιτροπή για τις αρχαιότητες, προκειμένου να διασφαλισθεί ότι οι αρχαιότητες δε θα λεηλατηθούν και δε θα εκποιηθούν. Κάποιοι ωστόσο γνώστες των πραγμάτων υποστήριξαν ότι η σύνθεση της επιτροπής αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των ιδιωτικών συλλεκτών και των μουσείων τέχνης, κάτι που ενισχύεται από το γεγονός ότι παλαιότερα ήταν οι ίδιοι που είχαν υποστηρίξει τους όσο το δυνατός λιγότερο περιοριστικούς νόμους που κυβερνούν το διεθνές εμπόριο αρχαιοτήτων.
Αρχαιολόγοι ανά τον κόσμο δε σταματούν να τονίζουν τη μέγιστη ανησυχία τους για τη μεταπολεμική λεηλασία του Ιράκ. Στον Πόλεμο του Κόλπου του 1991, οι απώλειες στις γνωστές αρχαιολογικές περιοχές ήταν μικρή, ωστόσο υπήρξε πραγματική σφαγή για τη λεηλασία μουσείων και περιοχών που βρίσκονταν στο στάδιο ανασκαφών.
Ασσυριακά αγάλματα στο βόρειο Ιράκ πριονίστηκαν και σε κάποιες περιπτώσεις τεμαχίστηκαν προκειμένου να καταστεί δυνατή η εξαγωγή τους από τη χώρα. Περιοχές υπό ανασκαφή στο νότιο Ιράκ λεηλατήθηκαν ανελέητα από διάφορες αποστολές, οι οποίες μετέφεραν, όπως αναφέρθηκε από αρχαιολόγους, χειροποίητα έργα τέχνης μέσα σε οχήματα απορριμμάτων. Γνωστή είναι και η περίπτωση διπλωμάτη του οποίου το αυτοκίνητο σταμάτησαν στα σύνορα του Ιράκ με την Ιορδανία με 80 παράνομα χειροποίητα αντικείμενα. Πολλοί από τους αρχαιοκάπηλους είναι φτωχοί άνθρωποι που θέλουν να επωφεληθούν των περιστάσεων, αλλά τον κύριο λόγο τον έχουν οργανωμένες διεθνείς αποστολές.
Υπεύθυνος του Τομέα Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου της Βοστόνης δήλωσε πρόσφατα ότι την τελευταία δεκαετία η αγορά αλλά και μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών πλημμυρίστηκαν από χιλιάδες αδήλωτες ιρακινές αρχαιότητες. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και μετά τον πόλεμο που διεξήχθη στο Αφγανιστάν. Ωστόσο εκεί γρήγορα επιβλήθηκε η τάξη με το κυνήγι των αρχαιοκάπηλων, αλλά και με κάποια μικρά ποσά που διέθεσαν οι ΗΠΑ για την πολιτιστική αναδημιουργία και προστασία των "χρυσών" για τους αρχαιοκάπηλους αρχαίων πεδιάδων.
