Η δηλητηρίαση του Μ. Αλεξάνδρου
Δημοσιεύτηκε: 02 Οκτ 2009, 14:29
Η δηλητηρίαση του Μ. Αλεξάνδρου
ΠεθαΙνοντας στην Βαβυλώνα
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΞΕΨΥΧΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥΣ ΤΟΥ
"Εγένετο ομίχλη περί τον αέρα και σκότος και εφάνη μέγας αστήρ πεσών εκ του ουρανού επί την θάλασσαν, και συν αυτώ αετός μέγας, και το χαλκούν άγαλμα Διός το εν Βαβυλώνι εκινήθη, ο δε αστήρ πάλιν ανήλθεν εις τον ουρανόν και ο αετός συν αυτώ έχων αστέρα φεγγώδη, κρυβέντος δε του αστέρος εν τω ουρανώ ευθύς και ο Αλέξανδρος εκάμμυσε τους οφθαλμούς"
Ψευδοκαλλισθένης Γ΄ 33, 26-27 έκδ. W.Kroll
"Ω Βασιλεύ Αλέξανδρε, εν Βαβυλώνι δει σε αποθανείν, υπό των ιδίων αναιρεθήση και ου δυνήση ανακομισθήναι προς την μητέρα σου Ολυμπιάδα"
Ψευδοκαλλισθένης III,17 Mull.
"Μόλις ήπιε το κρασί , ούρλιαξε σαν να είχε καρφωθή στο στήθος του ένα βέλος και μεταφέρθηκε με αφόρητους πόνους στο κρεβάτι του"
Justinus, Ρωμαίος ιστορικός (μετάφραση από το Λατινικό κείμενο)
"Αλέξανδρε, τώρα να βγής από τον τάφον, και να δeiς των Μακεδόνων πάλιν ανδρείαν την μεγάλην,
πώς τους εχθρούς νικούνε, με χαρά στη φωτιά"
Ρήγας Φεραίος-Βελεστινλής, Βλάχος επαναστάτης, Πατριωτικός Υμνος στους Βαλκάνιους λαούς, στροφή 33
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Ο Αλέξανδρος πέθανε τις απογευματινές ώρες της 18ης ημέρας του 8ου Μακεδονικού μήνα Δαισίου του έτους 323 πΧ στα ανάκτορα του βασιλιά Nebuchadnezzar II (Ναβουχοδονόσορ Β΄) στην Βαβυλώνα. Η ακριβής ημερομηνία του θανάτου του προκύπτει από τα Βαβυλωνιακά αστρονομικά χρονικά.
Οι σύχρονοι μελετητές δεν συμφωνούν με την ακριβή ημερομηνία θανάτου. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως ο Αλέξανδρος πέθανε στις 13 Ιουνίου, άλλοι επιμένουν πως ήταν 11 Ιουνίου. Οι δύο αυτές ημερομηνίες είναι διαμφισβητούμενες. Η πρώτη βασίζεται σε ανακριβή Ελληνική πηγή η οποία χρησιμοποιεί ένα συγκεχυμένο Αιγυπτιακό ημερολόγιο ενώ η δεύτερη βασίζεται σε ανάγνωση των Αστρονομικών χρονικών της Βαβυλώνας. Η πλέον αποδεκτή ημερομηνία θανάτου του Αλεξάνδρου είναι η 11η Ιουνίου, αν και ο Ιουστίνος αναφέρει την 9η Ιουνίου και ο Πλούταρχος την 10η Ιουνίου.
Σύμφωνα με την μαρτυρία του Αριστόδημου ο Αλέξανδρος έζησε 32 χρόνια και οκτώ μήνες. Είχε βασιλέψει δεκατρία χρόνια. Το τέλος του συγκλόνισε την Μακεδονική αυτοκρατορία και συνέπεσε με την 114η Ολυμπιάδα. Στην παρηκμασμένη Αθήνα, μιά πόλη υπόδουλη στο Μακεδονικό βασίλειο στην οποία ηγεμόνευε ο Αρχων Ηγεσίας, ξέσπασαν πανηγυρισμοί.
Συγκλονιστικό και ταυτόχρονα μακάβριο είναι απόσπασμα του Ελληνα φιλοσόφου και βιογράφου Πλούταρχου (45-125 μΧ) που αναφέρεται στην αντίδραση του Αθηναίου ρήτορα Δημάδη (380-318 πΧ) στο άγγελμα του θανάτου του Αλεξάνδρου στην Βαβυλώνα:
"Ο Αλέξανδρος νεκρός; Αδύνατον. Ολόκληρος ο κόσμος θα έπρεπε να έχει βρωμίσει από την μπόχα που αναδύει το πτώμα του "
"Asclepiades, the son of Hipparchus, brought the first tidings of Alexander's death to Athens, which Demades told them was not to be credited; If it was true, the whole world sould have stunk by his dead corpse"
Πλούταρχος: Φωκίων
Ο θάνατος βρήκε τον Αλέξανδρο περιστοιχισμένο από τους πιστούς στρατηγούς του. Μεταξύ αυτών ο Πτολεμαίος, ο Περδίκας, ο Κρατερός, ο Νέαρχος, ο Ευμένης και ο Σέλευκος. Μακρυά στην Μακεδονία η μητέρα του Ολυμπιάδα πληροφορήθηκε το τραγικό γεγονός. Πέντε μέρες πρωτού ξεψυχίσει παρεδωσε το δακτυλίδι του στον στρατηγό Περδίκα και κληροδότησε το βασίλειό του στον ισχυρότερο (τω κρατίστω) όπως είπε.
Σχεδόν αμέσως ξέσπασαν αιματηρές συγκρούσεις για την διαδοχή που κατέληξαν σε τέσσερις εμφύλιες διαμάχες γνωστές ως πόλεμοι των Διαδόχων. Ολοι οι νόμιμοι κληρονόμοι του Μακεδονικού θρόνου δολοφονήθηκαν από αδίστακτους σφετεριστές που εξόντωσαν όλους τους απογόνους της βασιλικής οικογένειας Περισσότερα
Το δράμα ολοκληρώθηκε 155 χρόνια αργότερα όταν το 168 πΧ οι Ρωμαϊκές λεγεώνες του στρατηγού Αιμίλιου Παύλου κατέλαβαν την Μακεδονία έπειτα από πρόσκληση των υπόδουλων Ελλήνων και την μετέτρεψαν σε επαρχία μιάς νέας παγκόσμιας υπερδύναμης, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Για αιώνες οι μελετητές πίστευαν πως ο Αλέξανδρος είχε δηλητηριασθή. Θα ήταν πολύ παράξενο να είχε πεθάνει από φυσικά αίτια αφού όλα τα μέλη της οικογένειάς του είχαν βίαιο τέλος. Στις αρχές του 1900 πρωτοεμφανίσθηκε η εκδοχή της ελονοσίας (malaria), μιάς κοινής μολυσματικής ασθένειας που οφείλεται σε τσίμπημα κουνουπιού και προκαλεί ρίγη, πυρετό και πονοκέφαλο. Σύμφωνα με το σενάριο που προτάθηκε από τον δρ. James Maynard του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ο Αλέξανδρος μολύνθηκε από κουνούπια στην Βαβυλώνα μετά από μπάνιο στον Ευφράτη και πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από ρήξη σπλήνας.
Αρκετά χρόνια αργότερα ο δρ. David Oldach της ιατρικής σχολής του Maryland πρότεινε σαν αιτία θανάτου τον τυφοειδή πυρετό. Κύριο επιχείρημα ήταν ο πόνος στην κοιλιά που δεν αποτελεί σύμπτωμα της ελονοσίας. Ακολούθησαν τα υποθετικά σενάρια της οξείας παγκρεατίτιδας, της δυσεντερίας, του αλκοολικού σόκ και του ιού του δυτικού Νείλου. Σύμφωνα με τις πηγές η "ασθένεια" του Αλεξάνδρου κράτησε δώδεκα μέρες και εκδηλώθηκε με οξύ πόνο στο στήθος στην διάρκεια συμποσίου που διοργάνωσε ο στρατηγός Μήδειος στην πολυτελή του έπαυλη στην Βαβυλώνα. Ο θάνατος επήλθε αργά και βασανιστικά όταν ο Αλέξανδρος είχε πέσει σε βαθύ κώμα.
ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Η δηλητηρίαση του Αλέξανδρου σε μεσαιωνική παράσταση. Μπροστά διακρίνεται ο οινοχόος Ιόλλας που έριξε το δηλητήριο στο κρασί του
Το ενδεχόμενο να δολοφονήθηκε ο Αλέξανδρος με δηλητήριο απασχόλησε σχετικά λίγους ερευνητές παρ' όλο που οι περισσότερες πηγές το μνημονεύουν. Η εξήγηση είναι απλή αν και δεν ομολογείται. Ο Αλέξανδρος έχει αναγορευθή υπερεθνικός ήρωας του δυτικού κόσμου. Συμβολίζει ένα είδος σταυροφόρου της εποχής που δικαιολογημένα κατέκτησε και "εκπολίτισε" την "βάρβαρη Ανατολή". Ο ύπουλος θάνατος από δηλητήριο αμαυρώνει μία εικόνα δόξας και μεγαλείου ταπεινώνοντας το προφίλ του πρώτου πλανητάρχη της ιστορίας. Η σκιά στην μνήμη του γίνεται ακόμα βαρύτερη όταν βασικός ύποπτος είναι ο Αριστοτέλης, κορυφαίος φιλόσοφος της Ελληνικής αρχαιότητας και προσωπικός του δάσκαλος
ΚΑΚΟΙ ΟΙΩΝΟΙ
Οι Χαλδαίοι οιονοσκόποι της Μεσοποταμίας είχαν προειδοποιήσει τον Αλέξανδρο να μη εισέλθει στην Βαβυλώνα γιατί κάποιο μεγάλο κακό επρόκειτο να του συμβεί. Σύμφωνα με τον Ψευδοκαλλισθένη τα κακά σημάδια που είχαν διερμηνεύσει ήσαν τα εξής:
*
Μαύρα κοράκια μάλλωναν μεταξύ τους στον ουρανό της πόλης ενώ μερικά έπεφταν νεκρά μπροστά στα τείχη
*
Το συκώτι ενός ανθρώπου που είχε θυσιασθή προς τιμη του Αλεξάνδρου ήταν ασυνήθιστα παραμορφωμένο
*
Το αγαπημένο λεοντάρι του Αλεξάνδρου σκοτώθηκε από την κλωτσιά ενός γαϊδάρου
*
Ο Θεός Σέραπις διαμήνυσε σε έναν κοινό άνθρωπο να φορέσει τα βασιλικά άμφια και να καθίσει στον θρόνο του Αλεξάνδρου
Εκείνος αγνόησε τις προειδοποιήσεις και μπήκε στην πόλη. Είχε μόλις επιστρέψει από τις Ινδίες έχοντας δημιουργήσει μία τεράστια αυτοκρατορία η οποία όμως είχε αρχίσει να κλυδωνίζεται. Η μεγαλομανία του είχε ξεπεράσει κάθε όριο προκαλώντας την δυσαρέσκεια των στρατηγών. Συμπεριφερόταν σαν Πέρσης σατράπης, είχε παντρευτή δύο πρίγκήπισσες βαρβαρικής καταγωγής και έδειχνε να είχε ξεχάσει την πατρίδα του την Μακεδονία και την αγαπημένη του μητέρα Ολυμπιάδα που δεν τον είχε δει 13 ολόκληρα χρόνια.
ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΝΗΣΚΩΝ: Πίνακας της Αναγέννησης
Σε αντίθεση με άλλα ιστορικά γεγονότα που παραμένουν συγκεχυμένα, ο θάνατος του Αλεξάνδρου περιγράφεται με άφθονες λεπτομέρειες. Πέντε άνθρωποι που παραβρέθηκαν στο τελευταίο δείπνο έγραψαν απομνημονεύματα για τις τελευταίες του ημέρες. Αν και τα κείμενά τους δεν διασώθηκαν, μνημονεύονται από μεταγενέστερους ιστορικούς που τα αναμετέδωσαν στις μελλοντικές γενεές.
Ο αρχηγός της βασιλικής σωματοφυλακής Πτολεμαίος, ο ναύαρχος Νέαρχος, ο γραμματέας Ευμένης, ο θαλαμηπόλος Χάρης και ο αρχιμηχανικός του στρατού Αριστόβουλος, ήσαν οι πέντε αυτόπτες μάρτυρες που βίωσαν το τραγικό τέλος του Αλεξάνδρου καταγράφοντας τα δράμα που εκτυλίχθηκε στην Βαβυλώνα τον Ιούνιο του 323 πΧ. Ολες οι μαρτυρίες τους έχουν χαθή.
270 χρόνια αργότερα, ο Διόδωρος (c.100 πΧ - 38 πΧ), ένας Σικελός ιστορικός ελληνικής καταγωγής, ήταν ο πρώτος ελληνόφωνος συγγραφέας που περιέγραψε και αναμετέδωσε τις συνθήκες θανάτου του Αλεξάνδρου.Το ιστορικό του έργο "Βιβλιοθήκη της Παγκόσμιας Ιστορίας" γράφηκε γύρο στο 50 πΧ. Ακολούθησε ο Πλούταρχος (45 μΧ-125 μΧ), ένας Ελληνας ιστορικός από την Χαιρώνεια της Βοιωτίας το έργο του οποίου χρονολογείται στο 75 μΧ και ο Φλάβιος Αρριανός (87 μΧ-145 μΧ) Ρωμαίος ιστορικός από την Νικομήδεια (σημερινό Ιζμίτ της Τουρκίας) το έργο του οποίου βασίζεται σε απωλεσθείσες μαρτυρίες των Καλλισθένη, Κλείταρχου, Ονησίκριτου, Νέαρχου και κυρίως των Πτολεμαίου και Αριστόδημου. Το έργο του Αρριανού "Αλεξάνδρου Ανάβασις" γράφηκε γύρο στο 120 μΧ, 450 ολόκληρα χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου.
Οι επώνυμοι Λατινόφωνοι ιστορικοί που έγραψαν για τον Αλέξανδρο είναι δύο. Ο πρώτος είναι ο Κούϊντος Κούρτιος Ρούφος (Quintus Curtius Rufus). Ελάχιστα είναι γνωστά γιά την ζωή του. Οι περισσότερες πληροφορίες του προέρχονται από τον Κορνήλιο Τάκιτο (Annals 11.20). Γεννήθηκε γύρο στο 10 πΧ και πέθανε το 53 μΧ. Γύρο στο 35 μΧ, στα χρόνια του Καλλιγούλα, συνέγραψε το έργο του "Alexander" σε δέκα τόμους από τους οποίους διασώθηκαν οι οκτώ.
Ο δεύτερος Λατίνος ιστορικός είναι ο Μάρκος Ιουνιανός Ιουστίνος (Marcus Junianus Justinus) για την ζωή του οποίου ελάχιστα γνωρίζουμε. Εζησε την εποχή των Αντωνίνων στα τέλη του 2ου μΧ αι. Είναι συγγραφέας του σπουδαίου ιστορικού έργου Historiarum Philippicarum (Ιστορία του Φιλίππου). Στην εισαγωγή αναφέρει πως βασίζεται σε αποσπάσματα του απωλεσθέντος ιστορικού έργου Historiae pillippicae et totius mundi origines et terrae situs, που γράφηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αυγούστου από τον Ρωμαίο ιστορικό Πομπήϊο Τρόγκο.
Εκτός από τους παραπάνω δύο Λατίνους ιστορικούς διασώζεται και ένα ανώνυμο ιστορικό έργο για τον Αλέξανδρο με τίτλο Historia Alexandri Magni (Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου) που γράφηκε γύρο στο 250 μΧ από άγνωστο συγγραφέα.
Ολες οι παραπάνω πηγές αν και διαφοροποιούνται ελαφρά μεταξύ τους, συμφωνούν πως υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις γιά δηλητηρίαση του Αλεξάνδρου. Ο Αρριανός αναφέρει την δηλητηρίαση σαν πιθανή αιτία και κατονομάζει τον Αριστοτέλη σαν ηθικό αυτουργό (7.27-28). Ο Πλούταρχος μνημονεύει την εκδοχή της δηλητηρίασης αν και δεν την θεωρεί πιθανή. Ο Κούρτιος αναφέρει πως ο Αλέξανδρος αρρώστησε από θανατηφόρο αίτιο. Οι Ιουστίνος και Διόδωρος μνημονεύουν την δηλητηρίαση σαν πιθανή αιτία θανάτου του Αλέξανδρου.
Δευτερεύοντες συγγραφείς όπως ο Ιερώνυμος Καρδιανός που ήταν σύγχρονος του Αλεξάνδρου και αξιόπιστος ιστορικός έγραψε ότι ο Αλέξανδρος δηλητηριάστηκε. Επίσης σε σωζόμενα αποσπάσματα από έργα του Αριστόβουλου, του Διοδότου του Ερυθραίου, του Αθήναιου, του Ευμένους του Καρδιανού και άλλων υποστηρίζεται ότι ο Αλέξανδρος αφού ήπιε κρασί αρρώστησε και πέθανε.
Η επιγραφή τέλος που βρήκε η Ελληνίδα αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή στην όαση της Σίβα αποτελεί σημαντικό εύρημα. Πρόκειται για μνημείο της Ρωμαϊκής εποχής που τοποθέτησε ο Τραϊανός για να τιμήσει ως θεό τον Αλέξανδρο. Η επιγραφή αναφέρει ξεκάθαρα ότι ο Αλέξανδρος ήπιε δηλητήριο.
ΑΡΡΙΑΝΟΣ
Στο έργο του "Οι εκστρατείες του Αλεξάνδρου" ο Φλάβιος Αρριανός αποφεύγει να αποφανθή γιά την ακριβή αιτία θανάτου του Αλέξανδρου αν και αναφέρει την δηλητηρίαση ως πιθανή αιτία σύμφωνα με τα βασιλικά ημερολόγια στα οποία βασίζεται. Ωστόσο οι παράπλευρες πληροφορίες που δίνει είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Το τελευταίο δείπνο παρατέθηκε από τον στρατηγό Μηδειο τον Λαρισαίο, προσωπικό φίλο του Αλεξάνδρου που διατηρούσε πολυτελή έπαυλη στην Βαβυλώνα. Προηγήθηκε φαγοπότι σε άλλο σημείο της πόλης μαζί με στενούς φίλους και στρατηγούς (Arrian of Nicomedia 7.24.4-27.2).
Μετά την εκδήλωση της "ασθένειας" ο Αλέξανδρος έπεσε στο κρεβάτι και δεν μπορούσε να μιλήσει αλλά διατηρούσε τις αισθήσεις του αναγνωρίζοντας όσους βρίσκονταν πλάϊ του. Σύμφωνα με τον Αρριανό, ο Μήδειος παρώτρυνε τον Αλέξανδρο να παρατείνει την παραμονή του στο συμπόσιο.
Οι υποψίες έπεσαν αρχικά στον Μήδειο αλλά αργότερα μετακυλίσθηκαν στον Κάσσανδρο που ήταν ο μεγαλύτερος γυιός του αντιβασιλέα της Μακεδονίας στρατηγού Αντίπατρου. Στην αναφορά του για τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αρριανός μνημονεύει σαν πηγές τα λεγόμενο βασιλικά ημερολόγια. Πρόκειται για τα επίσημα πεπραγμένα της εκστρατείας που κρατούσε ο Ευμένης, ένας παλιός αξιωματικός του Φιλίππου ο οποίος συνόδευσε τον Αλέξανδρο στην Περσία ως ιδιαίτερος γραμματέας. Αμέσως μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου τα βασιλικά ημερολόγια κατασχέθηκαν από τον στρατηγό Περδίκα που έσπευσε να τα χρησιμοποιήσει σαν διαπιστευτήρια για την άνοδό του στον θρόνο.
Πολλοί από τους διεκδικητές του θρόνου κατηγόρησαν τον Περδίκα πως παραχάραξε τα ημερολόγια προς ίδιο όφελος. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να διακριβωθή εάν και πόσο υπήρχε παραχάραξη ή πλαστογραφία. Ωστόσο αναφορικά με την αιτία θανάτου του Αλεξάνδρου οι πληροφορίες που δίνουν είναι αδιαμφισβήτητες. Ο ξαφνικός και οξύς πόνος που αισθάνθηκε ο Αλέξανδρος είναι σύμπτωμα δηλητηρίασης, στοιχείο που ο Περδίκας δεν ήθελε να δημοσιοποιηθή διότι θα θεωρείτο κύριος ύποπτος. Ο Περδίκας είχε κάθε λόγο να αλλάξει τα ημερολόγια ώστε να εμφανίζουν τον Αλέξανδρο να πεθαίνει από κοινή ασθένεια, κάτι που ωστόσο δεν έκανε.
Λίγο πριν την ξαφνική "ασθένεια" του Αλεξάνδρου, έφθασαν στην Βαβυλώνα προερχόμενοι από την Πέλλα, ο Αρχίας και ο Ιόλλας. Ο δεύτερος ήταν νεώτερος γυιός του αντιβασιλέα της Μακεδονίας Αντίπατρου και συνόδευε την Νίκαια, κόρη του Αντίπατρου, που προοριζόταν για σύζυγος του στρατηγού Περδίκα. Η άφιξη του Ιόλλα συνδέεται από πολλούς συγγραφείς με το συνομωτικό σχέδιο του Αντίπατρου να δολοφονηθή ο Αλέξανδρος με δηλητήριο. Βασικός υποκινητής και ηθικός αυτουργός του δολοφονικού σχεδίου ήταν ο φιλόσοφος Αριστοτέλης
ΚΟΥΡΤΙΟΣ - CURTIUS
Στο ιστορικό έργο του Κούρτιου "The History of Alexander" αναφέρεται ξεκάθαρα πως πολλοί πίστεψαν ότι ο Αλέξανδρος δηλητηριάσθηκε από τον γυιό του Αντίπατρου Ιόλλα. Το δηλητήριο στάλθηκε από τον Κάσσανδρο, αδελφό του Ιόλα και γυιό του αντιβασιλέα της Μακεδονίας Αντίπατρου (Κούρτιος 10.10.9-19).
ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ - JUSTINUS
Στο έργο του Philippic History αναφέρει πως αν και μερικοί φίλοι του Αλεξάνδρου θεώρησαν το ποτό σαν αιτία θανάτου, απορίπτει την εκδοχή τους και θεωρεί πως ο Αλέξανδρος δολοφονήθηκε. Ο Ιουστίνος υπαινίσσεται με σαφήνεια πως υπήρχε συγκάλυψη από τους διαδόχους. Μνημονεύει ακόμα ότι δημιουργήθηκαν υποψίες πως ο Αντίπατρος ήταν υπεύθυνος της δολοφονίας και φυσικός αυτουργός υπήρξε ο γυιός του Ιόλλας που υπηρετούσε ως οινοχόος του Αλεξάνδρου (Ιουστ. 2.16.1-12). Ο Ιουστίνος χρησιμοποιεί ως πηγή του τον Ρωμαίο ιστορικό Πομπήϊο Τρόγκο (Pompeius Trogus) το έργο του οποίου διασώζεται σε λίγα αποσπάσματα.
Οι συγκεκριμμένες μαρτυρίες του γιά το τέλος του Αλέξανδρου βασίζονται στα γραφόμενα του ναύαρχου Νέαρχου. Αξίζει να σημειωθή πως το μοιραίο δείπνο στην Βαβυλώνα έγινε για να τιμηθή ο Νέαρχος που ετοιμαζόταν για μιά νέα εκστρατεία στην Αραβία. Ο Νέαρχος λίγο μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου έγραψε απομνημονεύματα για τα ταξίδια του στις ξένες χώρες που κατακτήθηκαν από τον Αλέξανδρο. Το βιβλίο του που δεν διασώζεται, τελειώνει με περιγραφή των τελευταίων ημερών του Αλέξανδρου.
Ο Ιουστίνος αναφέρει πως μόλις ο Αλέξανδρος ήπιε το κρασί του παραπονέθηκε στον Μήδειο πως έννοιωσε κάποιο βάρος στον λαιμό. Οταν στάθηκε όρθιος για να πιή και πάλι προς τιμή του Ηρακλή, έβγαλε μία δυνατή κραυγή σαν να είχε καρφωθή στο στήθος του ένα βέλος και μεταφέρθηκε στο κρεβάτι του με αφόρητους πόνους παρακαλώντας να του δώσουν ένα σπαθί για να σκοτωθή
Σημαντική είναι η επιβεβαίωση του Ιουστίνου πως το δείπνο παρατέθηκε από τον Μήδειο τον Λαρισαίο στην πολυτελή έπαυλη που διατηρούσε στην Βαβυλώνα, προς τιμή του στρατηγού Υφαιστίωνα που είχε πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα. Ο Μήδειος που καταγόταν από την Θεσσαλία προσκάλεσε τον Αλέξανδρο αργά την νύχτα να συνεχίσουν μαζί το συμπόσιο που είχε αρχίσει νωρίτερα.
Τα κίνητρα του Αντίπατρου ήσαν δικαιολογημένα. Αρκετοί παλιοί του φίλοι και συγγενείς είχαν εκτελεσθή από τον Αλέξανδρο με την κατηγορία της συνομωσίας. Μεταξύ αυτών ο Αλέξανδρος Ληγκηστής, γυιός του Αέροπου που είχε παντρευτή την κόρη του Αντίπατρου. Η Ολυμπιάδα που παρέμενε στην Μακεδονία μηχανορραφούσε συνεχώς εναντίον του. Φαίνεται λοιπόν πως η απόφαση να δολοφονηθή ο Αλέξανδρος με δηλητήριο πάρθηκε από τον Αντίπατρο με υπόδειξη του φιλόσοφου Αριστοτέλη και η υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στους τρεις γυιούς του Κάσσανδρο, Ιόλλα και Φίλιππο.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
Στο ιστορικό του έργο "Βίος Αλεξάνδρου" ο Πλούταρχος επιβεβαιώνει πως το μοιραίο δείπνο οργανώθηκε από τον Μήδειο τον Λαρισαίο. Οι πληροφορίες που παρέχει προέρχονται από τα απομνημονεύματα του στρατηγού Πτολεμαίου. Ο Πτολεμαίος ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερος από τον Αλέξανδρο και υπηρετούσε ως αρχηγός της σωματοφυλακής. Αν και δεν είχε διακριθή σε μάχες, μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου υπήρξε ένας από τους κύριους διεκδικητές του θρόνου. Γιά δέκα εφτά χρόνια (323 - 306 πΧ) ήταν κυβερνήτης της Αιγύπτου. Μετά την διάλυση της αυτοκρατορίας αναγορεύθηκε Φαραώ και συνέγραψε βιογραφία του Αλεξάνδρου η οποία δεν διασώζεται, χρησιμοποιήθηκε ωστόσο ως πηγή από τον Πλούταρχο.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο τα αρχικά συμπτώματα του Αλεξάνδρου ήσαν ήπια και δεν εκδηλώθηκαν ξαφνικοί πόνοι. Ο πυρετός εμφανίσθηκε αργότερα μαζί με έντονη δίψα που ανάγκασαν τον Αλέξανδρο να πλαγιάσει. Οι αναφορές των άλλων ιστορικών γιά δηλητηρίαση χαρακτηρίζονται από τον Πλούταρχο αβάσιμες και αποσκοπούσαν να δραματοποιήσουν το τέλος του Αλεξάνδρου.Την άλλη ημέρα η κατάστασή του βελτιώθηκε, σηκώθηκε από το κρεβάτι υποβασταζόμενος και προσευχήθηκε. Στην συνέχεια μεταφέρθηκε στον Ευφράτη όπου έκανε μπάνιο και ζήτησε να μείνει μόνος για να κοιμηθή.
Ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Αλέξανδρος υποπτευόταν τους φίλους του, ιδιαίτερα τον Αντίπατρο και τους τρεις γυιούς του ένας από τους οποίους ήταν ο οινοχόος Ιόλλας. Στην συνέχεια της αφήγησής του αναφέρει πως ο Αλέξανδρος ήπιε πάλι κρασί και έπεσε σε παραλήρημα (Plutarch, The Life of Alexander vs. 75).
Ο Πλούταρχος αναφέρει επί λέξει πως "Στην αρχή κανένας δεν υποπτεύθηκε το δηλητήριο, αλλά μετά από έξι χρόνια η Ολυμπιάδα έπειτα από καταγγελίες εκτέλεσε πολλούς και όταν πέθανε ο Ιόλλας σκόρπισε τα λείψανά του έξω από τον τάφο του επειδή όπως ισχυρίσθηκε, αυτός είχε δηλητηριάσει τον γυιό της".
Οπως αναφέρει ο Πλούταρχος επί μέρες το πτώμα του Αλεξάνδρου δεν έδειχνε σημεία αποσύνθεσης παρά την ζέστη που επικρατούσε στην Βαβυλώνα. Αυτό οδήγησε ορισμένους σύχρονους ερευνητές σε μία ανατριχιαστική εκδοχή. Ο Αλέξανδρος έπασχε από τυφοειδή πυρετό, μία πάθηση με επακόλουθο την μυϊκή παράλυση που επεκτείνεται από τα πόδια σε ολόκληρο το σώμα. Οι ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο φαίνονται επιφανειακά νεκροί. Στην αρχαιότητα μερικά θύματα του τυφοειδούς πυρετού ενδέχεται να έχουν θαφτή κατά λάθος ζωντανά πρωτού επέλθει ο θάνατος. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να συνέβη με τον Αλέξανδρο το σώμα του οποίου άρχισε να βαλσαμώνεται πρωτού ακόμα ξεψυχίσει
ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
Σύμφωνα με την "Παγκόσμια Ιστορία" του Διόδωρου το μοιραίο δείπνο στην Βαβυλώνα οργανώθηκε γιά την επέτειο θανάτου του Ηρακλή. Ταυτόχρονα τιμήθηκε η μνήμη του στρατηγού Υφαιστίωνα που είχε πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα. Την πρώτη νύχτα μετά το δείπνο ο Αλέξανδρος υπέφερε από επανειλημένους σπασμούς που διακόπτοντο από περιόδους αναισθησίας. Στην συνέχεια άρχισε να μιλάει ασυνάρτητα σαν να επικοινωνούσε με πνεύματα γύρο από το κρεβάτι του.
Η πηγή των παραπάνω πληροφοριών είναι ο Αριστόβουλος που παραβρέθηκε στις τελευταίες στιγμές του Αλεξάνδρου. Ο Αριστόβουλος είχε συμμετάσχει στην εκστρατεία ως στρατιωτικός μηχανικός με εξειδίκευση στην κατασκευή γεφυρών, οχυρώσεων και βαλλιστικών μηχανών. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου αποσύρθηκε στην Αίγυπτο όπου έγραψε τα απομνημονεύματά του σε ηλικία 84 ετών.
Στην ιστοριογραφία του ο Διόδωρος μαρτυρεί πως ο Κάσσανδρος εκτέλεσε την Ολυμπιάδα εφτά χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου επειδή αυτή τον κατηγορούσε ως υπαίτιο της δηλητηρίασης του γυιού της.
ΧΑΡΗΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ
Το ανώνυμο ιστορικό έργο "Historia Alexandri Magni" γράφηκε σε Λατινική γλώσσα γύρο στο 250 μΧ με βάση μη σωζόμενο έργο του Χάρη του Μυτιληναίου που διετέλεσε θαλαμηπόλος του Αλεξάνδρου. Ο Χάρης αρχικά υπηρέτησε σαν θαλαμηπόλος στην συνέχεια όμως διορίσθηκε από τον Αλέξανδρο επίσημος βιογράφος αυτού. Μετά τα δραματικά γεγονότα στην Βαβυλώνα ο Χάρης αποσύρθηκε στην Λέσβο όπου έγραψε δέκα βιβλία σχετικά με την ιδιωτική ζωή του Αλεξάνδρου. Το έργο του θεωρείται αξιόπιστο διότι σε αντίθεση με άλλους, δεν είχε κανένα κίνητρο να διαστρεβλώσει ή να αποκρύψει τα πραγματικά γεγονότα.
Σύμφωνα λοιπόν με το έργο "Historia Alexandri Magni" το μοιραίο συμπόσιο οργανώθηκε από τον στενό του φίλο Μήδειο με εντολή του Αλέξανδρου γιά να τιμηθή η μνήμη του Υφαιστίωνα. Αργά το απόγευμα ο Αλέξανδρος έδειξε σημάδια ανησυχίας και άρχισε να βηματίζει νευρικά στο δωμάτιό του. Μετά από μισή ώρα η κατάστασή του επιδεινώθηκε ραγδαία. Αξίζει να σημειωθή πως ο Μήδειος διατηρούσε ομοφυλοφιλικές σχέσεις με τον οινοχόο Ιόλλα που ήταν γυιός του Αντίπατρου.
ΠεθαΙνοντας στην Βαβυλώνα
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΞΕΨΥΧΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥΣ ΤΟΥ
"Εγένετο ομίχλη περί τον αέρα και σκότος και εφάνη μέγας αστήρ πεσών εκ του ουρανού επί την θάλασσαν, και συν αυτώ αετός μέγας, και το χαλκούν άγαλμα Διός το εν Βαβυλώνι εκινήθη, ο δε αστήρ πάλιν ανήλθεν εις τον ουρανόν και ο αετός συν αυτώ έχων αστέρα φεγγώδη, κρυβέντος δε του αστέρος εν τω ουρανώ ευθύς και ο Αλέξανδρος εκάμμυσε τους οφθαλμούς"
Ψευδοκαλλισθένης Γ΄ 33, 26-27 έκδ. W.Kroll
"Ω Βασιλεύ Αλέξανδρε, εν Βαβυλώνι δει σε αποθανείν, υπό των ιδίων αναιρεθήση και ου δυνήση ανακομισθήναι προς την μητέρα σου Ολυμπιάδα"
Ψευδοκαλλισθένης III,17 Mull.
"Μόλις ήπιε το κρασί , ούρλιαξε σαν να είχε καρφωθή στο στήθος του ένα βέλος και μεταφέρθηκε με αφόρητους πόνους στο κρεβάτι του"
Justinus, Ρωμαίος ιστορικός (μετάφραση από το Λατινικό κείμενο)
"Αλέξανδρε, τώρα να βγής από τον τάφον, και να δeiς των Μακεδόνων πάλιν ανδρείαν την μεγάλην,
πώς τους εχθρούς νικούνε, με χαρά στη φωτιά"
Ρήγας Φεραίος-Βελεστινλής, Βλάχος επαναστάτης, Πατριωτικός Υμνος στους Βαλκάνιους λαούς, στροφή 33
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Ο Αλέξανδρος πέθανε τις απογευματινές ώρες της 18ης ημέρας του 8ου Μακεδονικού μήνα Δαισίου του έτους 323 πΧ στα ανάκτορα του βασιλιά Nebuchadnezzar II (Ναβουχοδονόσορ Β΄) στην Βαβυλώνα. Η ακριβής ημερομηνία του θανάτου του προκύπτει από τα Βαβυλωνιακά αστρονομικά χρονικά.
Οι σύχρονοι μελετητές δεν συμφωνούν με την ακριβή ημερομηνία θανάτου. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως ο Αλέξανδρος πέθανε στις 13 Ιουνίου, άλλοι επιμένουν πως ήταν 11 Ιουνίου. Οι δύο αυτές ημερομηνίες είναι διαμφισβητούμενες. Η πρώτη βασίζεται σε ανακριβή Ελληνική πηγή η οποία χρησιμοποιεί ένα συγκεχυμένο Αιγυπτιακό ημερολόγιο ενώ η δεύτερη βασίζεται σε ανάγνωση των Αστρονομικών χρονικών της Βαβυλώνας. Η πλέον αποδεκτή ημερομηνία θανάτου του Αλεξάνδρου είναι η 11η Ιουνίου, αν και ο Ιουστίνος αναφέρει την 9η Ιουνίου και ο Πλούταρχος την 10η Ιουνίου.
Σύμφωνα με την μαρτυρία του Αριστόδημου ο Αλέξανδρος έζησε 32 χρόνια και οκτώ μήνες. Είχε βασιλέψει δεκατρία χρόνια. Το τέλος του συγκλόνισε την Μακεδονική αυτοκρατορία και συνέπεσε με την 114η Ολυμπιάδα. Στην παρηκμασμένη Αθήνα, μιά πόλη υπόδουλη στο Μακεδονικό βασίλειο στην οποία ηγεμόνευε ο Αρχων Ηγεσίας, ξέσπασαν πανηγυρισμοί.
Συγκλονιστικό και ταυτόχρονα μακάβριο είναι απόσπασμα του Ελληνα φιλοσόφου και βιογράφου Πλούταρχου (45-125 μΧ) που αναφέρεται στην αντίδραση του Αθηναίου ρήτορα Δημάδη (380-318 πΧ) στο άγγελμα του θανάτου του Αλεξάνδρου στην Βαβυλώνα:
"Ο Αλέξανδρος νεκρός; Αδύνατον. Ολόκληρος ο κόσμος θα έπρεπε να έχει βρωμίσει από την μπόχα που αναδύει το πτώμα του "
"Asclepiades, the son of Hipparchus, brought the first tidings of Alexander's death to Athens, which Demades told them was not to be credited; If it was true, the whole world sould have stunk by his dead corpse"
Πλούταρχος: Φωκίων
Ο θάνατος βρήκε τον Αλέξανδρο περιστοιχισμένο από τους πιστούς στρατηγούς του. Μεταξύ αυτών ο Πτολεμαίος, ο Περδίκας, ο Κρατερός, ο Νέαρχος, ο Ευμένης και ο Σέλευκος. Μακρυά στην Μακεδονία η μητέρα του Ολυμπιάδα πληροφορήθηκε το τραγικό γεγονός. Πέντε μέρες πρωτού ξεψυχίσει παρεδωσε το δακτυλίδι του στον στρατηγό Περδίκα και κληροδότησε το βασίλειό του στον ισχυρότερο (τω κρατίστω) όπως είπε.
Σχεδόν αμέσως ξέσπασαν αιματηρές συγκρούσεις για την διαδοχή που κατέληξαν σε τέσσερις εμφύλιες διαμάχες γνωστές ως πόλεμοι των Διαδόχων. Ολοι οι νόμιμοι κληρονόμοι του Μακεδονικού θρόνου δολοφονήθηκαν από αδίστακτους σφετεριστές που εξόντωσαν όλους τους απογόνους της βασιλικής οικογένειας Περισσότερα
Το δράμα ολοκληρώθηκε 155 χρόνια αργότερα όταν το 168 πΧ οι Ρωμαϊκές λεγεώνες του στρατηγού Αιμίλιου Παύλου κατέλαβαν την Μακεδονία έπειτα από πρόσκληση των υπόδουλων Ελλήνων και την μετέτρεψαν σε επαρχία μιάς νέας παγκόσμιας υπερδύναμης, της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Για αιώνες οι μελετητές πίστευαν πως ο Αλέξανδρος είχε δηλητηριασθή. Θα ήταν πολύ παράξενο να είχε πεθάνει από φυσικά αίτια αφού όλα τα μέλη της οικογένειάς του είχαν βίαιο τέλος. Στις αρχές του 1900 πρωτοεμφανίσθηκε η εκδοχή της ελονοσίας (malaria), μιάς κοινής μολυσματικής ασθένειας που οφείλεται σε τσίμπημα κουνουπιού και προκαλεί ρίγη, πυρετό και πονοκέφαλο. Σύμφωνα με το σενάριο που προτάθηκε από τον δρ. James Maynard του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ο Αλέξανδρος μολύνθηκε από κουνούπια στην Βαβυλώνα μετά από μπάνιο στον Ευφράτη και πέθανε λίγες ημέρες αργότερα από ρήξη σπλήνας.
Αρκετά χρόνια αργότερα ο δρ. David Oldach της ιατρικής σχολής του Maryland πρότεινε σαν αιτία θανάτου τον τυφοειδή πυρετό. Κύριο επιχείρημα ήταν ο πόνος στην κοιλιά που δεν αποτελεί σύμπτωμα της ελονοσίας. Ακολούθησαν τα υποθετικά σενάρια της οξείας παγκρεατίτιδας, της δυσεντερίας, του αλκοολικού σόκ και του ιού του δυτικού Νείλου. Σύμφωνα με τις πηγές η "ασθένεια" του Αλεξάνδρου κράτησε δώδεκα μέρες και εκδηλώθηκε με οξύ πόνο στο στήθος στην διάρκεια συμποσίου που διοργάνωσε ο στρατηγός Μήδειος στην πολυτελή του έπαυλη στην Βαβυλώνα. Ο θάνατος επήλθε αργά και βασανιστικά όταν ο Αλέξανδρος είχε πέσει σε βαθύ κώμα.
ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΒΑΒΥΛΩΝΑ
Η δηλητηρίαση του Αλέξανδρου σε μεσαιωνική παράσταση. Μπροστά διακρίνεται ο οινοχόος Ιόλλας που έριξε το δηλητήριο στο κρασί του
Το ενδεχόμενο να δολοφονήθηκε ο Αλέξανδρος με δηλητήριο απασχόλησε σχετικά λίγους ερευνητές παρ' όλο που οι περισσότερες πηγές το μνημονεύουν. Η εξήγηση είναι απλή αν και δεν ομολογείται. Ο Αλέξανδρος έχει αναγορευθή υπερεθνικός ήρωας του δυτικού κόσμου. Συμβολίζει ένα είδος σταυροφόρου της εποχής που δικαιολογημένα κατέκτησε και "εκπολίτισε" την "βάρβαρη Ανατολή". Ο ύπουλος θάνατος από δηλητήριο αμαυρώνει μία εικόνα δόξας και μεγαλείου ταπεινώνοντας το προφίλ του πρώτου πλανητάρχη της ιστορίας. Η σκιά στην μνήμη του γίνεται ακόμα βαρύτερη όταν βασικός ύποπτος είναι ο Αριστοτέλης, κορυφαίος φιλόσοφος της Ελληνικής αρχαιότητας και προσωπικός του δάσκαλος
ΚΑΚΟΙ ΟΙΩΝΟΙ
Οι Χαλδαίοι οιονοσκόποι της Μεσοποταμίας είχαν προειδοποιήσει τον Αλέξανδρο να μη εισέλθει στην Βαβυλώνα γιατί κάποιο μεγάλο κακό επρόκειτο να του συμβεί. Σύμφωνα με τον Ψευδοκαλλισθένη τα κακά σημάδια που είχαν διερμηνεύσει ήσαν τα εξής:
*
Μαύρα κοράκια μάλλωναν μεταξύ τους στον ουρανό της πόλης ενώ μερικά έπεφταν νεκρά μπροστά στα τείχη
*
Το συκώτι ενός ανθρώπου που είχε θυσιασθή προς τιμη του Αλεξάνδρου ήταν ασυνήθιστα παραμορφωμένο
*
Το αγαπημένο λεοντάρι του Αλεξάνδρου σκοτώθηκε από την κλωτσιά ενός γαϊδάρου
*
Ο Θεός Σέραπις διαμήνυσε σε έναν κοινό άνθρωπο να φορέσει τα βασιλικά άμφια και να καθίσει στον θρόνο του Αλεξάνδρου
Εκείνος αγνόησε τις προειδοποιήσεις και μπήκε στην πόλη. Είχε μόλις επιστρέψει από τις Ινδίες έχοντας δημιουργήσει μία τεράστια αυτοκρατορία η οποία όμως είχε αρχίσει να κλυδωνίζεται. Η μεγαλομανία του είχε ξεπεράσει κάθε όριο προκαλώντας την δυσαρέσκεια των στρατηγών. Συμπεριφερόταν σαν Πέρσης σατράπης, είχε παντρευτή δύο πρίγκήπισσες βαρβαρικής καταγωγής και έδειχνε να είχε ξεχάσει την πατρίδα του την Μακεδονία και την αγαπημένη του μητέρα Ολυμπιάδα που δεν τον είχε δει 13 ολόκληρα χρόνια.
ΟΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΝΗΣΚΩΝ: Πίνακας της Αναγέννησης
Σε αντίθεση με άλλα ιστορικά γεγονότα που παραμένουν συγκεχυμένα, ο θάνατος του Αλεξάνδρου περιγράφεται με άφθονες λεπτομέρειες. Πέντε άνθρωποι που παραβρέθηκαν στο τελευταίο δείπνο έγραψαν απομνημονεύματα για τις τελευταίες του ημέρες. Αν και τα κείμενά τους δεν διασώθηκαν, μνημονεύονται από μεταγενέστερους ιστορικούς που τα αναμετέδωσαν στις μελλοντικές γενεές.
Ο αρχηγός της βασιλικής σωματοφυλακής Πτολεμαίος, ο ναύαρχος Νέαρχος, ο γραμματέας Ευμένης, ο θαλαμηπόλος Χάρης και ο αρχιμηχανικός του στρατού Αριστόβουλος, ήσαν οι πέντε αυτόπτες μάρτυρες που βίωσαν το τραγικό τέλος του Αλεξάνδρου καταγράφοντας τα δράμα που εκτυλίχθηκε στην Βαβυλώνα τον Ιούνιο του 323 πΧ. Ολες οι μαρτυρίες τους έχουν χαθή.
270 χρόνια αργότερα, ο Διόδωρος (c.100 πΧ - 38 πΧ), ένας Σικελός ιστορικός ελληνικής καταγωγής, ήταν ο πρώτος ελληνόφωνος συγγραφέας που περιέγραψε και αναμετέδωσε τις συνθήκες θανάτου του Αλεξάνδρου.Το ιστορικό του έργο "Βιβλιοθήκη της Παγκόσμιας Ιστορίας" γράφηκε γύρο στο 50 πΧ. Ακολούθησε ο Πλούταρχος (45 μΧ-125 μΧ), ένας Ελληνας ιστορικός από την Χαιρώνεια της Βοιωτίας το έργο του οποίου χρονολογείται στο 75 μΧ και ο Φλάβιος Αρριανός (87 μΧ-145 μΧ) Ρωμαίος ιστορικός από την Νικομήδεια (σημερινό Ιζμίτ της Τουρκίας) το έργο του οποίου βασίζεται σε απωλεσθείσες μαρτυρίες των Καλλισθένη, Κλείταρχου, Ονησίκριτου, Νέαρχου και κυρίως των Πτολεμαίου και Αριστόδημου. Το έργο του Αρριανού "Αλεξάνδρου Ανάβασις" γράφηκε γύρο στο 120 μΧ, 450 ολόκληρα χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου.
Οι επώνυμοι Λατινόφωνοι ιστορικοί που έγραψαν για τον Αλέξανδρο είναι δύο. Ο πρώτος είναι ο Κούϊντος Κούρτιος Ρούφος (Quintus Curtius Rufus). Ελάχιστα είναι γνωστά γιά την ζωή του. Οι περισσότερες πληροφορίες του προέρχονται από τον Κορνήλιο Τάκιτο (Annals 11.20). Γεννήθηκε γύρο στο 10 πΧ και πέθανε το 53 μΧ. Γύρο στο 35 μΧ, στα χρόνια του Καλλιγούλα, συνέγραψε το έργο του "Alexander" σε δέκα τόμους από τους οποίους διασώθηκαν οι οκτώ.
Ο δεύτερος Λατίνος ιστορικός είναι ο Μάρκος Ιουνιανός Ιουστίνος (Marcus Junianus Justinus) για την ζωή του οποίου ελάχιστα γνωρίζουμε. Εζησε την εποχή των Αντωνίνων στα τέλη του 2ου μΧ αι. Είναι συγγραφέας του σπουδαίου ιστορικού έργου Historiarum Philippicarum (Ιστορία του Φιλίππου). Στην εισαγωγή αναφέρει πως βασίζεται σε αποσπάσματα του απωλεσθέντος ιστορικού έργου Historiae pillippicae et totius mundi origines et terrae situs, που γράφηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Αυγούστου από τον Ρωμαίο ιστορικό Πομπήϊο Τρόγκο.
Εκτός από τους παραπάνω δύο Λατίνους ιστορικούς διασώζεται και ένα ανώνυμο ιστορικό έργο για τον Αλέξανδρο με τίτλο Historia Alexandri Magni (Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου) που γράφηκε γύρο στο 250 μΧ από άγνωστο συγγραφέα.
Ολες οι παραπάνω πηγές αν και διαφοροποιούνται ελαφρά μεταξύ τους, συμφωνούν πως υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις γιά δηλητηρίαση του Αλεξάνδρου. Ο Αρριανός αναφέρει την δηλητηρίαση σαν πιθανή αιτία και κατονομάζει τον Αριστοτέλη σαν ηθικό αυτουργό (7.27-28). Ο Πλούταρχος μνημονεύει την εκδοχή της δηλητηρίασης αν και δεν την θεωρεί πιθανή. Ο Κούρτιος αναφέρει πως ο Αλέξανδρος αρρώστησε από θανατηφόρο αίτιο. Οι Ιουστίνος και Διόδωρος μνημονεύουν την δηλητηρίαση σαν πιθανή αιτία θανάτου του Αλέξανδρου.
Δευτερεύοντες συγγραφείς όπως ο Ιερώνυμος Καρδιανός που ήταν σύγχρονος του Αλεξάνδρου και αξιόπιστος ιστορικός έγραψε ότι ο Αλέξανδρος δηλητηριάστηκε. Επίσης σε σωζόμενα αποσπάσματα από έργα του Αριστόβουλου, του Διοδότου του Ερυθραίου, του Αθήναιου, του Ευμένους του Καρδιανού και άλλων υποστηρίζεται ότι ο Αλέξανδρος αφού ήπιε κρασί αρρώστησε και πέθανε.
Η επιγραφή τέλος που βρήκε η Ελληνίδα αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή στην όαση της Σίβα αποτελεί σημαντικό εύρημα. Πρόκειται για μνημείο της Ρωμαϊκής εποχής που τοποθέτησε ο Τραϊανός για να τιμήσει ως θεό τον Αλέξανδρο. Η επιγραφή αναφέρει ξεκάθαρα ότι ο Αλέξανδρος ήπιε δηλητήριο.
ΑΡΡΙΑΝΟΣ
Στο έργο του "Οι εκστρατείες του Αλεξάνδρου" ο Φλάβιος Αρριανός αποφεύγει να αποφανθή γιά την ακριβή αιτία θανάτου του Αλέξανδρου αν και αναφέρει την δηλητηρίαση ως πιθανή αιτία σύμφωνα με τα βασιλικά ημερολόγια στα οποία βασίζεται. Ωστόσο οι παράπλευρες πληροφορίες που δίνει είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες. Το τελευταίο δείπνο παρατέθηκε από τον στρατηγό Μηδειο τον Λαρισαίο, προσωπικό φίλο του Αλεξάνδρου που διατηρούσε πολυτελή έπαυλη στην Βαβυλώνα. Προηγήθηκε φαγοπότι σε άλλο σημείο της πόλης μαζί με στενούς φίλους και στρατηγούς (Arrian of Nicomedia 7.24.4-27.2).
Μετά την εκδήλωση της "ασθένειας" ο Αλέξανδρος έπεσε στο κρεβάτι και δεν μπορούσε να μιλήσει αλλά διατηρούσε τις αισθήσεις του αναγνωρίζοντας όσους βρίσκονταν πλάϊ του. Σύμφωνα με τον Αρριανό, ο Μήδειος παρώτρυνε τον Αλέξανδρο να παρατείνει την παραμονή του στο συμπόσιο.
Οι υποψίες έπεσαν αρχικά στον Μήδειο αλλά αργότερα μετακυλίσθηκαν στον Κάσσανδρο που ήταν ο μεγαλύτερος γυιός του αντιβασιλέα της Μακεδονίας στρατηγού Αντίπατρου. Στην αναφορά του για τον θάνατο του Αλεξάνδρου, ο Αρριανός μνημονεύει σαν πηγές τα λεγόμενο βασιλικά ημερολόγια. Πρόκειται για τα επίσημα πεπραγμένα της εκστρατείας που κρατούσε ο Ευμένης, ένας παλιός αξιωματικός του Φιλίππου ο οποίος συνόδευσε τον Αλέξανδρο στην Περσία ως ιδιαίτερος γραμματέας. Αμέσως μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου τα βασιλικά ημερολόγια κατασχέθηκαν από τον στρατηγό Περδίκα που έσπευσε να τα χρησιμοποιήσει σαν διαπιστευτήρια για την άνοδό του στον θρόνο.
Πολλοί από τους διεκδικητές του θρόνου κατηγόρησαν τον Περδίκα πως παραχάραξε τα ημερολόγια προς ίδιο όφελος. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να διακριβωθή εάν και πόσο υπήρχε παραχάραξη ή πλαστογραφία. Ωστόσο αναφορικά με την αιτία θανάτου του Αλεξάνδρου οι πληροφορίες που δίνουν είναι αδιαμφισβήτητες. Ο ξαφνικός και οξύς πόνος που αισθάνθηκε ο Αλέξανδρος είναι σύμπτωμα δηλητηρίασης, στοιχείο που ο Περδίκας δεν ήθελε να δημοσιοποιηθή διότι θα θεωρείτο κύριος ύποπτος. Ο Περδίκας είχε κάθε λόγο να αλλάξει τα ημερολόγια ώστε να εμφανίζουν τον Αλέξανδρο να πεθαίνει από κοινή ασθένεια, κάτι που ωστόσο δεν έκανε.
Λίγο πριν την ξαφνική "ασθένεια" του Αλεξάνδρου, έφθασαν στην Βαβυλώνα προερχόμενοι από την Πέλλα, ο Αρχίας και ο Ιόλλας. Ο δεύτερος ήταν νεώτερος γυιός του αντιβασιλέα της Μακεδονίας Αντίπατρου και συνόδευε την Νίκαια, κόρη του Αντίπατρου, που προοριζόταν για σύζυγος του στρατηγού Περδίκα. Η άφιξη του Ιόλλα συνδέεται από πολλούς συγγραφείς με το συνομωτικό σχέδιο του Αντίπατρου να δολοφονηθή ο Αλέξανδρος με δηλητήριο. Βασικός υποκινητής και ηθικός αυτουργός του δολοφονικού σχεδίου ήταν ο φιλόσοφος Αριστοτέλης
ΚΟΥΡΤΙΟΣ - CURTIUS
Στο ιστορικό έργο του Κούρτιου "The History of Alexander" αναφέρεται ξεκάθαρα πως πολλοί πίστεψαν ότι ο Αλέξανδρος δηλητηριάσθηκε από τον γυιό του Αντίπατρου Ιόλλα. Το δηλητήριο στάλθηκε από τον Κάσσανδρο, αδελφό του Ιόλα και γυιό του αντιβασιλέα της Μακεδονίας Αντίπατρου (Κούρτιος 10.10.9-19).
ΙΟΥΣΤΙΝΟΣ - JUSTINUS
Στο έργο του Philippic History αναφέρει πως αν και μερικοί φίλοι του Αλεξάνδρου θεώρησαν το ποτό σαν αιτία θανάτου, απορίπτει την εκδοχή τους και θεωρεί πως ο Αλέξανδρος δολοφονήθηκε. Ο Ιουστίνος υπαινίσσεται με σαφήνεια πως υπήρχε συγκάλυψη από τους διαδόχους. Μνημονεύει ακόμα ότι δημιουργήθηκαν υποψίες πως ο Αντίπατρος ήταν υπεύθυνος της δολοφονίας και φυσικός αυτουργός υπήρξε ο γυιός του Ιόλλας που υπηρετούσε ως οινοχόος του Αλεξάνδρου (Ιουστ. 2.16.1-12). Ο Ιουστίνος χρησιμοποιεί ως πηγή του τον Ρωμαίο ιστορικό Πομπήϊο Τρόγκο (Pompeius Trogus) το έργο του οποίου διασώζεται σε λίγα αποσπάσματα.
Οι συγκεκριμμένες μαρτυρίες του γιά το τέλος του Αλέξανδρου βασίζονται στα γραφόμενα του ναύαρχου Νέαρχου. Αξίζει να σημειωθή πως το μοιραίο δείπνο στην Βαβυλώνα έγινε για να τιμηθή ο Νέαρχος που ετοιμαζόταν για μιά νέα εκστρατεία στην Αραβία. Ο Νέαρχος λίγο μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου έγραψε απομνημονεύματα για τα ταξίδια του στις ξένες χώρες που κατακτήθηκαν από τον Αλέξανδρο. Το βιβλίο του που δεν διασώζεται, τελειώνει με περιγραφή των τελευταίων ημερών του Αλέξανδρου.
Ο Ιουστίνος αναφέρει πως μόλις ο Αλέξανδρος ήπιε το κρασί του παραπονέθηκε στον Μήδειο πως έννοιωσε κάποιο βάρος στον λαιμό. Οταν στάθηκε όρθιος για να πιή και πάλι προς τιμή του Ηρακλή, έβγαλε μία δυνατή κραυγή σαν να είχε καρφωθή στο στήθος του ένα βέλος και μεταφέρθηκε στο κρεβάτι του με αφόρητους πόνους παρακαλώντας να του δώσουν ένα σπαθί για να σκοτωθή
Σημαντική είναι η επιβεβαίωση του Ιουστίνου πως το δείπνο παρατέθηκε από τον Μήδειο τον Λαρισαίο στην πολυτελή έπαυλη που διατηρούσε στην Βαβυλώνα, προς τιμή του στρατηγού Υφαιστίωνα που είχε πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα. Ο Μήδειος που καταγόταν από την Θεσσαλία προσκάλεσε τον Αλέξανδρο αργά την νύχτα να συνεχίσουν μαζί το συμπόσιο που είχε αρχίσει νωρίτερα.
Τα κίνητρα του Αντίπατρου ήσαν δικαιολογημένα. Αρκετοί παλιοί του φίλοι και συγγενείς είχαν εκτελεσθή από τον Αλέξανδρο με την κατηγορία της συνομωσίας. Μεταξύ αυτών ο Αλέξανδρος Ληγκηστής, γυιός του Αέροπου που είχε παντρευτή την κόρη του Αντίπατρου. Η Ολυμπιάδα που παρέμενε στην Μακεδονία μηχανορραφούσε συνεχώς εναντίον του. Φαίνεται λοιπόν πως η απόφαση να δολοφονηθή ο Αλέξανδρος με δηλητήριο πάρθηκε από τον Αντίπατρο με υπόδειξη του φιλόσοφου Αριστοτέλη και η υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στους τρεις γυιούς του Κάσσανδρο, Ιόλλα και Φίλιππο.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
Στο ιστορικό του έργο "Βίος Αλεξάνδρου" ο Πλούταρχος επιβεβαιώνει πως το μοιραίο δείπνο οργανώθηκε από τον Μήδειο τον Λαρισαίο. Οι πληροφορίες που παρέχει προέρχονται από τα απομνημονεύματα του στρατηγού Πτολεμαίου. Ο Πτολεμαίος ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερος από τον Αλέξανδρο και υπηρετούσε ως αρχηγός της σωματοφυλακής. Αν και δεν είχε διακριθή σε μάχες, μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου υπήρξε ένας από τους κύριους διεκδικητές του θρόνου. Γιά δέκα εφτά χρόνια (323 - 306 πΧ) ήταν κυβερνήτης της Αιγύπτου. Μετά την διάλυση της αυτοκρατορίας αναγορεύθηκε Φαραώ και συνέγραψε βιογραφία του Αλεξάνδρου η οποία δεν διασώζεται, χρησιμοποιήθηκε ωστόσο ως πηγή από τον Πλούταρχο.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο τα αρχικά συμπτώματα του Αλεξάνδρου ήσαν ήπια και δεν εκδηλώθηκαν ξαφνικοί πόνοι. Ο πυρετός εμφανίσθηκε αργότερα μαζί με έντονη δίψα που ανάγκασαν τον Αλέξανδρο να πλαγιάσει. Οι αναφορές των άλλων ιστορικών γιά δηλητηρίαση χαρακτηρίζονται από τον Πλούταρχο αβάσιμες και αποσκοπούσαν να δραματοποιήσουν το τέλος του Αλεξάνδρου.Την άλλη ημέρα η κατάστασή του βελτιώθηκε, σηκώθηκε από το κρεβάτι υποβασταζόμενος και προσευχήθηκε. Στην συνέχεια μεταφέρθηκε στον Ευφράτη όπου έκανε μπάνιο και ζήτησε να μείνει μόνος για να κοιμηθή.
Ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Αλέξανδρος υποπτευόταν τους φίλους του, ιδιαίτερα τον Αντίπατρο και τους τρεις γυιούς του ένας από τους οποίους ήταν ο οινοχόος Ιόλλας. Στην συνέχεια της αφήγησής του αναφέρει πως ο Αλέξανδρος ήπιε πάλι κρασί και έπεσε σε παραλήρημα (Plutarch, The Life of Alexander vs. 75).
Ο Πλούταρχος αναφέρει επί λέξει πως "Στην αρχή κανένας δεν υποπτεύθηκε το δηλητήριο, αλλά μετά από έξι χρόνια η Ολυμπιάδα έπειτα από καταγγελίες εκτέλεσε πολλούς και όταν πέθανε ο Ιόλλας σκόρπισε τα λείψανά του έξω από τον τάφο του επειδή όπως ισχυρίσθηκε, αυτός είχε δηλητηριάσει τον γυιό της".
Οπως αναφέρει ο Πλούταρχος επί μέρες το πτώμα του Αλεξάνδρου δεν έδειχνε σημεία αποσύνθεσης παρά την ζέστη που επικρατούσε στην Βαβυλώνα. Αυτό οδήγησε ορισμένους σύχρονους ερευνητές σε μία ανατριχιαστική εκδοχή. Ο Αλέξανδρος έπασχε από τυφοειδή πυρετό, μία πάθηση με επακόλουθο την μυϊκή παράλυση που επεκτείνεται από τα πόδια σε ολόκληρο το σώμα. Οι ασθενείς σε προχωρημένο στάδιο φαίνονται επιφανειακά νεκροί. Στην αρχαιότητα μερικά θύματα του τυφοειδούς πυρετού ενδέχεται να έχουν θαφτή κατά λάθος ζωντανά πρωτού επέλθει ο θάνατος. Κάτι τέτοιο ενδέχεται να συνέβη με τον Αλέξανδρο το σώμα του οποίου άρχισε να βαλσαμώνεται πρωτού ακόμα ξεψυχίσει
ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
Σύμφωνα με την "Παγκόσμια Ιστορία" του Διόδωρου το μοιραίο δείπνο στην Βαβυλώνα οργανώθηκε γιά την επέτειο θανάτου του Ηρακλή. Ταυτόχρονα τιμήθηκε η μνήμη του στρατηγού Υφαιστίωνα που είχε πεθάνει λίγους μήνες νωρίτερα. Την πρώτη νύχτα μετά το δείπνο ο Αλέξανδρος υπέφερε από επανειλημένους σπασμούς που διακόπτοντο από περιόδους αναισθησίας. Στην συνέχεια άρχισε να μιλάει ασυνάρτητα σαν να επικοινωνούσε με πνεύματα γύρο από το κρεβάτι του.
Η πηγή των παραπάνω πληροφοριών είναι ο Αριστόβουλος που παραβρέθηκε στις τελευταίες στιγμές του Αλεξάνδρου. Ο Αριστόβουλος είχε συμμετάσχει στην εκστρατεία ως στρατιωτικός μηχανικός με εξειδίκευση στην κατασκευή γεφυρών, οχυρώσεων και βαλλιστικών μηχανών. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου αποσύρθηκε στην Αίγυπτο όπου έγραψε τα απομνημονεύματά του σε ηλικία 84 ετών.
Στην ιστοριογραφία του ο Διόδωρος μαρτυρεί πως ο Κάσσανδρος εκτέλεσε την Ολυμπιάδα εφτά χρόνια μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου επειδή αυτή τον κατηγορούσε ως υπαίτιο της δηλητηρίασης του γυιού της.
ΧΑΡΗΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ
Το ανώνυμο ιστορικό έργο "Historia Alexandri Magni" γράφηκε σε Λατινική γλώσσα γύρο στο 250 μΧ με βάση μη σωζόμενο έργο του Χάρη του Μυτιληναίου που διετέλεσε θαλαμηπόλος του Αλεξάνδρου. Ο Χάρης αρχικά υπηρέτησε σαν θαλαμηπόλος στην συνέχεια όμως διορίσθηκε από τον Αλέξανδρο επίσημος βιογράφος αυτού. Μετά τα δραματικά γεγονότα στην Βαβυλώνα ο Χάρης αποσύρθηκε στην Λέσβο όπου έγραψε δέκα βιβλία σχετικά με την ιδιωτική ζωή του Αλεξάνδρου. Το έργο του θεωρείται αξιόπιστο διότι σε αντίθεση με άλλους, δεν είχε κανένα κίνητρο να διαστρεβλώσει ή να αποκρύψει τα πραγματικά γεγονότα.
Σύμφωνα λοιπόν με το έργο "Historia Alexandri Magni" το μοιραίο συμπόσιο οργανώθηκε από τον στενό του φίλο Μήδειο με εντολή του Αλέξανδρου γιά να τιμηθή η μνήμη του Υφαιστίωνα. Αργά το απόγευμα ο Αλέξανδρος έδειξε σημάδια ανησυχίας και άρχισε να βηματίζει νευρικά στο δωμάτιό του. Μετά από μισή ώρα η κατάστασή του επιδεινώθηκε ραγδαία. Αξίζει να σημειωθή πως ο Μήδειος διατηρούσε ομοφυλοφιλικές σχέσεις με τον οινοχόο Ιόλλα που ήταν γυιός του Αντίπατρου.