Μεταφυσική και Ορθόδοξη Θεολογία

1
Μεταφυσική και Ορθόδοξη Θεολογία

του Σεβασμ. Μητροπολίτη Ναυπάκτου & Αγ. Βλασίου π. Ιερόθεου Βλάχου


Πολύ συχνά σε συζητήσεις που έχω με ανθρώπους, οι οποίοι ενδιαφέρονται για θεολογικά θέματα, αναιρώ την άποψη ότι η Ορθοδοξία συνδέεται με την μεταφυσική. Οπωσδήποτε υπάρχει μια παραπληροφόρηση στο θέμα αυτό, αφού στην σκέψη μερικών ανθρώπων η Ορθοδοξία ταυτίζεται με τον Δυτικό Χριστιανισμό. Έτσι, πολλοί ισχυρίζονται ότι και η Ορθόδοξη Θεολογία συνδέεται με την μεταφυσική. Η αλήθεια όμως είναι ότι η Ορθοδοξία, στην αληθινή της έκφραση, όπως διατυπώνεται από τους μεγάλους Πατέρας της Εκκλησίας, δεν είναι και δεν μπορεί να είναι μεταφυσική, αλλά είναι εναντίον της μεταφυσικής. Αυτήν την νέα θεώρηση την οφείλουμε στον Καθηγητή π. Ιωάννη Ρωμανίδη.

Ο όρος μεταφυσική προήλθε από τα συγγράμματα του Αριστοτέλους, όπως τα εξέδωσε ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος (70 π.Χ.). Δηλαδή, ο Αριστοτέλης έγραψε ένα σύγγραμμα που το ονόμασε "φυσικά", στο οποίο ασχολείται με όλα αυτά που υπάρχουν στην φύση, και συγχρόνως ένα άλλο που το ονόμασε "πρώτη φιλοσοφία", και με αυτό ασχολείται με το ον. Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος, εκδότης των έργων του Αριστοτέλους, κατέταξε το σύγγραμμα "πρώτη φιλοσοφία" μετά το σύγγραμμα "φυσικά", οπότε η "πρώτη φιλοσοφία", που διερευνά το ον και επομένως η οντολογία, ονομάστηκε μεταφυσική, ακριβώς γιατί η οντολογία τοποθετήθηκε μετά τα "φυσικά".

Με αυτήν την έννοια η μεταφυσική ταυτίστηκε με την οντολογία, αφού διερευνά το ον, το οποίο κινεί τα όντα, το πρώτο ακίνητο κινούν, τον Θεό. Ο όρος μεταφυσική αποδόθηκε ακόμη σε κάθε φιλοσοφία, κλασσική και σύγχρονη, που κάνει λόγο για το Είναι, τον Θεό.

Κατά την κλασσική μεταφυσική υπάρχει μια σχέση μεταξύ του Όντος και του κόσμου. Στον νοητό κόσμο υπάρχουν τα αρχέτυπα όλων των πραγμάτων. Επομένως, τα φυσικά, όλα αυτά που υπάρχουν στον κόσμο, συνδέονται στενά με τα μεταφυσικά, τον κόσμο των ιδεών. Έτσι, η ερμηνεία του κόσμου συνδέεται, στην μεταφυσική, πάντοτε με τον κόσμο των ιδεών. Οι φιλόσοφοι μέσα από αυτό το πρίσμα προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν το κακό που υπάρχει στην φύση. Η βιολογία, η φυσική επιστήμη, τα μαθηματικά, η αστρονομία κ.λ.π. όλες οι επιστήμες συνδέονται με τα αρχέτυπα των όντων και την θεωρία των ιδεών.

Είναι γεγονός ότι ο Δυτικός Χριστιανισμός συνδέθηκε απόλυτα με την μεταφυσική. Είναι γνωστές οι θεολογικές απόψεις που επικράτησαν στην Δύση σχετικά με την analogia entis και analogia fidei. Η λέξη analogia δηλώνει την ομοιότητα ή την αντιστοιχία των σχέσεων. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ιδιαίτερη μέθοδο θεολογικής σκέψεως, δηλαδή για μια γνωσιολογική μέθοδο προσεγγίσεως του Θεού από τον άνθρωπο. Στην μεταφυσική πιστεύεται ότι υπάρχει μια αναλογία μεταξύ των ιδεών και του κόσμου. Ό,τι υπάρχει στον κόσμο έχει σχέση με τον αγέννητο κόσμο των ιδεών. Φαίνεται καθαρά ότι η analogia entis και η analogia fidei υποδηλώνει την σύνδεση Χριστιανικής πίστεως και μεταφυσικής, όπως έγινε στην Δύση.

Όταν όμως κατά την Αναγέννηση αναπτύχθηκαν οι επιστήμες, διαπιστώθηκε ότι τα όντα δεν συνδέονται με κάποιες ιδέες, οι οποίες είναι φαντασία των φιλοσόφων, παρά την ευγενική προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν όλα όσα γίνονται στον κόσμο. Διαπιστώθηκε ότι η επιστήμη δεν μπορεί να παραδεχθή και να αποδείξη την ύπαρξη του κόσμου των ιδεών, οπότε οι επιστήμες που ερμηνεύουν τον κόσμο αποσυνδέθηκαν από την μεταφυσική. Η αλλαγή του κοσμοειδώλου είχε ως αποτέλεσμα να δεχθή ισχυρά κτυπήματα και ο Χριστιανισμός που στηρίχθηκε και συνδέθηκε με την μεταφυσική. Γι’ αυτό στην Δύση κλονίστηκε η πίστη και υπήρξε σοβαρός διάλογος για την σχέση μεταξύ Θρησκείας και Επιστήμης, που έφθασε μάλιστα μέχρι την σύγκρουση.

Η Ορθόδοξη Θεολογία, όπως εκφράζεται από τους μεγάλους Πατέρας της Εκκλησίας δεν συνδέθηκε ποτέ με την μεταφυσική, όπως την αναλύσαμε με συντομία πιο πάνω, γι’ αυτό και δεν υπήρξαν αυτά τα προβλήματα που παρατηρήθηκαν στον Δυτικό Χριστιανισμό. Όπου τυχόν υπήρξαν και εδώ τέτοια προβλήματα οφείλονται ή σε μεταφερόμενη από έξω διαμάχη, ή σε άγνοια εκ μέρους μερικών θεολόγων.

Στην Ορθοδοξία δεν πιστεύουμε σε διάκριση μεταξύ φυσικών και μεταφυσικών, αλλά σε διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Άκτιστος είναι ο Θεός και οι ενέργειές Του, και κτιστός είναι όλος ο κόσμος. Και βέβαια, όταν γίνεται λόγος για διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου, γνωρίζουμε ότι υπάρχει σαφώς μια διαφορετική οντολογία μεταξύ των δύο, αφού το άκτιστο δεν έχει αρχή, φθορά και τέλος, ενώ το κτιστό έχει συγκεκριμένη αρχή, διακρίνεται για την φθορά και δεν έχει τέλος, όχι γιατί αυτό οφείλεται στην φύση του, αλλά γιατί έτσι το θέλησε ο Δημιουργός του. Καίτοι οντολογικά υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ κτιστού και ακτίστου, εν τούτοις η άκτιστη ενέργεια, χωρίς να μετατρέπεται σε κτίσμα, εισέρχεται μέσα σε όλα τα κτιστά, οπότε έτσι αποφεύγεται ο αγνωστικισμός και ο πανθεϊσμός.

Οι Πατέρες διδάσκουν ότι ο Θεός είναι πρόσωπο και όχι μια ιδέα, ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό κατά θετικό τρόπο και δεν είναι ομοίωμα ή πτώση από τον κόσμο των ιδεών.

Δύο είναι τα βασικά δόγματα της κλασσικής μεταφυσικής. Το ένα ότι ο Θεός είναι ακίνητος και το άλλο ότι ο έρωτας είναι κίνηση των όντων προς τον αρχέτυπο κόσμο των ιδεών, και επομένως συνιστά μια αδυναμία. Αντίθετα, οι Πατέρες διδάσκουν ότι ο Θεός κινείται και ακόμη ο έρωτας δεν συνιστά μια αδυναμία, αφού έρως είναι και Αυτός ο Θεός. Αυτό και μόνο δείχνει ότι η Ορθόδοξη Θεολογία αρνείται την μεταφυσική.

Επομένως, η Ορθοδοξία δεν μπορεί να ερμηνευθή μέσα από την analogia entis και την analogia fidei, αλλά μέσα από την ιατρική. Η Ορθόδοξη Θεολογία είναι ιατρική επιστήμη, που θεραπεύει την νοσούσα προσωπικότητα του ανθρώπου. Και, όπως είναι γνωστό, ποτέ η ιατρική δεν μπορεί να ταυτισθή με την μεταφυσική.
Το θέμα αυτό είναι μεγάλο. Απλώς εδώ ήθελα κατά τρόπο τηλεγραφικό να σημειώσω την διαφορά μεταξύ Ορθόδοξης Θεολογίας και Δυτικής Χριστιανικής Θεολογίας, και ακόμη ότι η Ορθόδοξη Θεολογία δεν συνδέεται με την μεταφυσική, αλλά είναι αντιμεταφυσική.

http://palio.antibaro.gr/religion/blaxos_metafusikh.htm
1.Σοφία πάντων κάλλιστον, η δε αμάθεια πάντων κάκιστον
2. ζητεῖτε τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν

Re: Μεταφυσική και Ορθόδοξη Θεολογία

2
Διαφορά ακτίστου και κτιστού Διαφορά ακτίστου και κτιστού

Άκτιστο και Ομοούσιο αναφέρονται στο ίδιο πράγμα

π. Ι. Ρωμανίδης



Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη" Τόμος Β΄. Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου.



Από όσα εκτέθηκαν προηγουμένως φαίνεται σαφώς ότι ο Θεός είναι άκτιστος, ενώ όλος ο κόσμος είναι κτιστός. Η λέξη «άκτιστος» αποτελείται από το στερητικό ο και την λέξη κτιστός και δηλώνει κάτι που δεν έχει κτισθή, δεν έχει δημιουργηθή, και δεν προσδιορίζεται. Έτσι, το άκτιστο δεν έχει αρχή, δεν έχει φθορά, δεν έχει τέλος, ενώ το κτιστό έχει αρχή δημιουργίας, έχει φθορά και έχει τέλος, εκτός και αν ο Θεός δεν θέλη να έχη τέλος.

Οι Άγιοι, κατά την εμπειρία, βλέπουν την ενέργεια δόξα του Θεού, που διαφέρει σαφώς από την ενέργεια των υλικών πραγμάτων. Για παράδειγμα, ο Απόστολος Παύλος είδε το μεσημέρι, πορευόμενος προς την Δαμασκό, όπως λέγει ο ίδιος: «ουρανόθεν υπέρ την λαμπρότητα του ηλίου περιλάμψαν με φως» και άκουσε φωνή (Πράξεις Κστ', 13-14), δηλαδή είδε Φως που διακρινόταν από το κτιστό φως του ηλίου.

Είναι βασική διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι έχουν την εμπειρία των Προφητών και των Αποστόλων, ότι δεν υπάρχει καμία ομοιότητα μεταξύ ακτίστου και κτιστού, γιατί όλη η κτίση δημιουργήθηκε από το μη ον, ήλθε στην ύπαρξη από την ανυπαρξία με την δημιουργική ενέργεια του Θεού, ο οποίος είναι Ων. Ο Υιός είναι ο Ων, που γεννήθηκε εκ του Όντος Πατρός προ πάντων των αιώνων και δεν προήλθε εκ του μη όντος, όπως έγινε με την κτίση, γι' αυτό είναι άκτιστος Θεός.

«Τα δημιουργήματα είναι από το μη ον και ό,τι είναι από τον Θεό είναι άκτιστο. Οπότε, ο Λόγος είναι από την ουσία του Θεού Πατρός; Είναι άκτιστος. Το Άγιον Πνεύμα είναι από τον Θεό; Είναι άκτιστο. Η δόξα είναι από τον Θεό; Είναι άκτιστος. Η χάρις είναι από τον Θεό ή όχι; Αν είναι από τον Θεό, είναι άκτιστος. Αυτά είναι τα πιο βασικά κατηγορήματα της πατερικής σκέψεως.

Οπότε, δεν είναι το άκτιστο, απλώς, εκείνο το οποίο δεν έχει καταγωγή. Αν κανείς το πάρη από φιλοσοφικής απόψεως, αν κάτι έχη αιτία, τότε πρέπει να είναι κτίσμα, διότι μόνο ο Θεός είναι αναίτιος».

Ο Άγγελος της δόξης, που έβλεπαν οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη, ήταν άκτιστος και δεν εικονίζεται, γιατί δεν υπάρχει καμία ομοιότης μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Όμως, ο Λόγος εικονίζεται μετά την ενσάρκωση.

Κατά την εμπειρία της Θεώσεως ο θεόπτης «ηξεύρει ότι η δόξα είναι άκτιστος, οι ενέργειες είναι άκτιστες». Δεν είναι δυνατόν να φθάση κάποιος στην θεοπτία, να δη την δόξα του Θεού και να ισχυρίζεται ότι ο Λόγος του Θεού είναι κτίσμα.

«Ο Άρειος έλεγε ότι ο Λόγος είναι κτίσμα. Μα δεν μπορεί να υπάρξη άνθρωπος που έχει φθάσει στο φωτισμό και να λέη αυτό το πράγμα. Διότι και από την εμπειρία της Θεώσεως ξέρει κανείς ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, δεν είναι εκ του μη όντος ο Λόγος. Ο Λόγος είναι εκ του Πατρός. Τα κτίσματα είναι εκ του μη όντος. Στην φώτιση δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον, διότι και ο δάσκαλος του φωτισμένου αυτό τον εδίδαξε κιόλας.

Αλλά, εκείνος, που φθάνει στην θέωση ξέρει, και από την εμπειρία, ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, ότι η δόξα είναι άκτιστος, ότι ο Πατήρ είναι άκτιστος, το Πνεύμα είναι Άκτιστον, το Πνεύμα είναι υπόσταση κ.ο.κ. Αυτά, είναι της εμπειρικής πλέον θεολογίας».

Ο όρος «ομοούσιος», που χρησιμοποιήθηκε για να δηλωθή ότι ο Λόγος έχει την ίδια ουσία με τον Πατέρα, είναι απόδοση του ακτίστου που έβλεπαν οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη.

Αλλά και ο όρος ομοούσιος δεν μπορεί να κατανοηθή λογικά και φιλοσοφικά, γιατί και αυτός ο όρος ουσιαστικά ταυτίζεται με το άκτιστο, δηλαδή σημαίνει αυτό που δεν είναι κτιστό. Εμείς καταλαβαίνουμε λογικά το κτιστό, αλλά την ουσία του Θεού, της οποίας δεν μετέχουμε, δεν την γνωρίζουμε, και γι' αυτό την χαρακτηρίζουμε άκτιστη, δηλαδή μη κτιστή.

«Το ομοούσιος τω Πατρί είναι το ρητό. Αυτό δεν μπορεί να κατανοηθή φιλοσοφικώς, δεν μπορεί να διείσδυση κανείς μέσα στο νόημα. Τι σημαίνει το ομοούσιος; ομοούσιος σημαίνει άκτιστος. Τίποτε άλλο δεν σημαίνει το ομοούσιος. Ομοούσιος ίσον άκτιστος. Όταν λέμε ότι ο Λόγος είναι ομοούσιος τω Πατρί, σημαίνει ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, όπως είναι άκτιστος ο Πατήρ. Τίποτε άλλο δεν σημαίνει αυτό το πράγμα».

Η λέξη «άκτιστος» σημαίνει μη κτιστός και, επομένως, δεν προσφέρεται για λογική κατανόηση.

«Δεν μεταδίδει ποτέ κατανόηση ο όρος ομοούσιος. Όπως και ο όρος Θεός, δεν μεταδίδει κατανόηση. Αλλά, οι όροι αυτοί που λέγονται, τα ρήματα και τα νοήματα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ο σκοπός αυτών των ρημάτων είναι να μας δώσουν ένα μέσον, να γνωρίσουμε τον Θεό δια της λογικής ή δια της Θεώσεως; Τι είναι ο σκοπός του ρήματος; να μας οδηγήση σε κατανόηση λογική ή να μας οδηγήση στην εμπειρία της Θεώσεως, που υπερβαίνει την λογική;»
Ασφαλώς τα ρήματα έχουν σκοπό να μας οδηγήσουν στην εμπειρία της Θεώσεως και όχι στον στοχασμό. http://www.oodegr.co/oode/theos/triada/ ... ishs_1.htm
<<ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΚΟΤΟΣ ΔΕΝ ΣΚΕΠΑΖΕΙ ΟΥΔΕΝ ΑΠΟ ΣΟΥ ΚΑΙ Η ΝΥΞ ΛΑΜΠΕΙ ΩΣ Η ΗΜΕΡΑ ΕΙΣ ΣΕ ΤΟ ΣΚΟΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΩΣ ΤΟ ΦΩΣ>>
Απάντηση

Επιστροφή στο “Ανεξήγητα,μυστήρια και παράξενα φαινόμενα.”