Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου ΠΡΟΣΕΧΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΟΥ

1
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ
Πρόλογος


Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου!». Μιά φράση, πού λέγε-
ται συχνά-πυκνά ὡς ἔκφραση ἐνδιαφέροντος καί
ἀγάπης, μέ περιεχόμενο ὅμως ἰδιαίτερα ἐγωκεντρικό
καί ὑλιστικό. «Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου!». Πρόσεχε, δη-
λαδή, τήν ὑγεία σου, τή δίαιτά σου, τήν ἐμφάνισή σου,
τή δουλειά σου...
Ἡ ἴδια ἀκριβῶς φράση, ἀλλά μέ διαμετρικά ἀντί-
θετη ἔννοια, συναντᾶται ἀρκετές φορές καί στήν Ἁγία
Γραφή: «Πρόσεχε σεαυτῷ».
Τήν ἀκριβή ἑρμηνεία τῆς θείας αὐτῆς προσταγῆς
μᾶς ἀναπτύσσει σέ μιά ὑπέροχη ποιμαντική του ὁμιλία
ὁ ἅγιος Βασίλειος ὁ Μέγας. Σύμφωνα μέ τούς μελετη-
τές τοῦ ἔργου του, ὁ λόγος Εἰς τὸ Πρόσεχε σεαυτῷ –
ὡς «λόγο ἀξιοθαύμαστο καί γεμάτο ἀπό κάθε σοφία»
τόν ἀξιολογεῖ ὁ ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός– εἶναι ὁ
σπουδαιότερος ἠθικός λόγος του καί ἀποτελεῖ ἐπιτομή
τῆς ὀρθόδοξης ἀνθρωπολογίας.
Ὁ ἅγιος ἱεράρχης μᾶς καλεῖ νά μαζέψουμε τόν νοῦ
μας ἀπό τή μάταιη περιπλάνηση στήν κενότητα τῆς κο-
σμικῆς ζωῆς καί νά τόν στρέψουμε προσεκτικά στόν
ἐσωτερικό μας ἄνθρωπο, γιά νά γνωρίσουμε τόν πραγ-
ματικό μας ἑαυτό. Τί εἴμαστε; Ποιοί εἴμαστε; Ἀπό ποῦ
ἤρθαμε καί ποῦ πηγαίνουμε; Ποιός εἶναι ὁ ἀληθινός
σκοπός τῆς ζωῆς μας; Ποιά τά κύρια καί ποιά τά δευ-
τερεύοντα στοιχεῖα τῆς ὑπάρξεώς μας; Τί ἐπιθυμεῖ ἡ

ψυχή μας, μέ ποιά αἰσθήματα ζεῖ, σέ ποιά κατάσταση
βρίσκεται; Ἡ εἰλικρινής αὐτοεξέταση μᾶς ὁδηγεῖ στήν
αὐτογνωσία. Κι αὐτή, ἀφοῦ συνταιριαστεῖ μέ τή μετά-
νοια, τόν πνευματικό ζῆλο καί τήν ἄγρυπνη φροντίδα
μας γιά τήν τήρηση τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν, μᾶς
ἀνεβάζει σταδιακά στή θεογνωσία. Ἔτσι, ἡ προσοχή
τοῦ ἑαυτοῦ μας γίνεται τελικά μιά ἐνατένιση τοῦ Θεοῦ,
μιά αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ στή ζωή μας.
«Πρόσεχε σεαυτῷ, ἵνα προσέχῃς Θεῷ», τονίζει ὁ θεο-
φόρος ἅγιος στό τέλος τοῦ λόγου του.


Ἡ ἀποκλειστική προσκόλληση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώ-
που στήν ἄμετρη ἱκανοποίηση τῶν ἀτομικῶν του βιο-
τικῶν ἀναγκῶν τόν ἔχει στερήσει ἀπό τήν κοινωνία μέ
τόν ἀληθινό Θεό καί τόν συνάνθρωπό του καί τόν ἔχει
ὁδηγήσει σέ τραγικά ὑπαρξιακά ἀδιέξοδα.


Γι’ αὐτό εἶναι, νομίζουμε, ἐπίκαιρος ὁ ἀφυπνιστικός
καί καθοδηγητικός λόγος τοῦ Μεγάλου Βασιλείου,
ὅπως μάλιστα αὐτός βιώνεται στήν ὀρθόδοξη παράδοσή
μας. Τόν προσφέρουμε σέ ἐλεύθερη νεοελληνική ἀπό-
δοση, μέ τήν εὐχή νά προκαλέσει στίς καλοπροαίρετες
ψυχές θεϊκές ἀλλαγές, σάν ἐκεῖνες πού ἔνιωθε ὁ ἅγιος
Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅταν μελετοῦσε τούς λόγους τοῦ
ὁμόψυχου φίλου του. « Ὅταν ἐντρυφῶ στούς ἠθικούς
λόγους τοῦ Βασιλείου», ἔλεγε, «ἐξαγνίζομαι στήν ψυχή
καί τό σῶμα καί γίνομαι ναός πού δέχεται τόν Θεό,
ὄργανο πού τίς χορδές του χτυπᾶ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ξα-
ναρυθμίζω τότε τή ζωή μου σύμφωνα μέ τό Ἅγιο
Πνεῦμα καί μέ μιά θεϊκή ἀλλαγή γίνομαι ἄλλος
ἄνθρωπος».
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ




Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου


Δύσκολα γίνεται κτῆμα μας ὁ λόγος τῆς
ἀλήθειας πού περιέχεται στήν Ἁγία Γραφή.
Καί, καθώς αὐτός εἶναι σύντομος καί περιεκτικός,
εὔκολα χάνει κανείς, ἄν δέν προσέχει, τό βαθύ-
τερο νόημά του. Αὐτό ἀκριβῶς ἰσχύει καί γιά τόν
ἀκόλουθο ἁγιογραφικό λόγο: «Πρόσεχε τόν ἑαυ-
τό σου, μήν τυχόν κάποιος ἀπόκρυφος λογισμός
τῆς ψυχῆς σου γίνει ἁμαρτία» (Δευτ. 15:9).
Ἐπειδή ἐμεῖς, οἱ ἄνθρωποι, εὔκολα ἁμαρτά-
νουμε μέ τίς σκέψεις, ὁ Πλάστης μᾶς πρόσταξε
νά ἔχουμε ὡς πρωταρχική φροντίδα τήν καθαρό-
τητα τοῦ νοῦ, πού εἶναι ὁ ἡγεμόνας τοῦ ψυχικοῦ
μας κόσμου.
Οἱ πράξεις τοῦ σώματος, γιά νά πραγματο-
ποιηθοῦν, χρειάζονται καί χρόνο καί κόπους καί
συνεργάτες καί τίς κατάλληλες εὐκαιρίες. Οἱ κι-
νήσεις, ὅμως, τοῦ νοῦ ἐπιτελοῦνται ταχύτατα καί
σέ κάθε καιρό, δίχως κόπους καί ἰδιαίτερες φρον-
τίδες.
Ὅπου, λοιπόν, ἡ ἁμαρτία εἶναι εὔκολη καί

γρήγορη, ἐκεῖ ἀπαιτεῖται καί αὐξημένη ἐπαγρύ-
πνηση. “Φυλάξου”, μᾶς φωνάζει ὁ Θεός, “μήν
ἁμαρτήσεις μέ καμιά κρυφή σκέψη τῆς ψυχῆς
σου”.
Ἄς παραμείνουμε, ὅμως, στό πρῶτο μέρος τοῦ
ἁγιογραφικοῦ αὐτοῦ λόγου: «Πρόσεχε τόν ἑαυτό
σου!».
Τά ζῶα ἔχουν ἔμφυτη ἀπό τόν Θεό τή δυνα-
τότητα νά ἀποστρέφονται ἐνστικτωδῶς τίς βλα-
βερές τροφές καί νά ἀποζητοῦν τίς ὠφέλιμες. Σ’
ἐμᾶς, ὅμως, ὁ παιδαγωγός Θεός ἔδωσε τό πα-
ράγγελμα τῆς προσοχῆς, ὥστε μέ τόν νοῦ μας νά
μποροῦμε νά ἐπιλέγουμε ἐλεύθερα καί νά κά-
νουμε ἐνσυνείδητα ὅ,τι τά ζῶα κάνουν ἀσυνείδη-
τα. Ἔτσι, μέ τή συνεχή καί προσεκτική ἐπιστασία
τῶν λογισμῶν μας, μποροῦμε νά γινόμαστε πι-
στοί τηρητές τῶν θείων ἐντολῶν, ἀποφεύγοντας
τήν ἁμαρτία, ὅπως τά ζῶα ἀποφεύγουν τίς δη-
λητηριώδεις τροφές, καί ἐπιδιώκοντας τήν ἀρετή,
ὅπως ἐκεῖνα τά θρεπτικά χόρτα.
«Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου!». Δηλαδή, ἀπό κάθε
μεριά νά παρακολουθεῖς προσεκτικά τόν ἑαυτό
σου. Ἀκοίμητα νά ᾽χεις τά μάτια τῆς ψυχῆς σου.
Περπατᾶς ἀνάμεσα σέ παγίδες. Κρυφές θηλιές
ἔχει στήσει στόν δρόμο σου ὁ πονηρός. Νά κοιτᾶς
ἀκατάπαυστα μέ προσοχή ὁλόγυρά σου, «γιά νά
σωθεῖς σάν τό ζαρκάδι ἀπό τά βρόχια, σάν τό
πουλί ἀπό τοῦ κυνηγοῦ τό χέρι» (Παροιμ. 6:5).
Φυλάξου, μήν πέσεις στήν παγίδα τῆς ἁμαρτίας
καί γίνεις θήραμα τοῦ διαβόλου, αἰχμάλωτος στά
δικά του τά θελήματα.


«Πρόσεχε», λοιπόν, «τόν ἑαυτό σου!». Δηλαδή,

οὔτε τά δικά σου πράγματα, οὔτε αὐτά πού
ὑπάρχουν γύρω σου, ἀλλά μόνο τόν ἑαυτό σου
τόν ἴδιο πρόσεχε. Γιατί ἄλλο εἶναι ὁ ἑαυτός μας,
ἄλλο τά δικά μας πράγματα καί ἄλλο αὐτά πού
ὑπάρχουν γύρω μας. Ὁ ἑαυτός μας εἶναι ἡ ψυχή
καί ὁ νοῦς μας, ἐφόσον ἔχουμε πλαστεῖ «κατ’
εἰκόνα» τοῦ Δημιουργοῦ. Δικό μας εἶναι τό σῶμα
μέ τίς αἰσθήσεις του*. Καί τά γύρω ἀπό μᾶς εἶναι
τά χρήματα, τά ἐπαγγέλματα καί ὅλα τά ἀνα-
γκαῖα γιά τή συντήρηση τῆς ζωῆς μας πράγματα.
Τί μᾶς λέει, λοιπόν, ἡ Γραφή; Μή δίνεις σημα-
σία στή σάρκα, οὔτε νά ἐπιδιώκεις μέ κάθε τρό-
πο ὅ,τι φαίνεται καλό σ᾿ αὐτήν, δηλαδή ὑγεία,
ὀμορφιά, ἡδονικές ἀπολαύσεις, μακροζωΐα. Νά
μή θαυμάζεις τά χρήματα, τή δόξα, τήν ἐξουσία.
Μήτε πάλι νά θεωρεῖς σπουδαῖα ὅσα εἶναι ἀπα-
ραίτητα γιά τούτη τήν πρόσκαιρη ζωή καί ν᾿ ἀφο-
σιώνεσαι ἐξ ὁλοκλήρου σ᾿ αὐτήν, ἀδιαφορώντας
γιά τήν αἰώνια ζωή. Ἀλλά τήν ψυχή σου νά προ-
σέχεις. Αὐτήν νά φροντίζεις καί νά στολίζεις. Κα-
θάρισέ την ἀπό τόν ρύπο τῆς ἁμαρτίας. Διῶξε
ἀπό πάνω της τά αἴσχη τῆς κακίας καί μέ τό
κάλλος τῆς ἀρετῆς ἀνάδειξέ την πανέμορφη καί
φωτεινή.
Φιλοσόφησε πάνω στήν ὕπαρξή σου, γνώρισε
τή φύση σου, δές ποιός εἶσαι. Ἀποτελεῖσαι ἀπό
σῶμα, πού εἶναι θνητό, καί ἀπό ψυχή, πού εἶναι
ἀθάνατη. Σέ δύο ἐπίπεδα κινεῖται καί ἀναπτύσ-
σεται ἡ ζωή μας. Τό ἕνα, αὐτό πού σχετίζεται μέ
τό σῶμα, περνάει καί φεύγει γρήγορα. Τό ἄλλο,
αὐτό πού ἀναφέρεται στήν ψυχή, εἶναι αἰώνιο
καί πέρα ἀπό κάθε ἀνθρώπινη περιγραφή. Πρό-
σεχε, λοιπόν, τόν ἑαυτό σου, ὥστε οὔτε στά ἐφή-
μερα νά προσκολληθεῖς σάν νά εἶναι αἰώνια, οὔτε
τά αἰώνια νά καταφρονήσεις σάν νά εἶναι ἐφή-
μερα. Μή δίνεις σημασία στή σάρκα, γιατί αὐτή
εἶναι πρόσκαιρη· φρόντιζε τήν ψυχή σου, πού
εἶναι ἀθάνατη.

Παρατήρησε λεπτομερῶς τόν ἑαυτό σου, γιά
νά μάθεις νά χορηγεῖς στό κάθε συστατικό του τά
ὠφέλιμα: στό σῶμα τροφές καί ἐνδύματα, στήν
ψυχή θεοσέβεια καί ἀρετή. Μήτε νά παραπαχαί-
νεις τό σῶμα, μήτε νά δίνεις σημασία στίς σαρ-
κικές ἀπαιτήσεις. Ἐπειδή «ἡ σάρκα ἐπιθυμεῖ
ἀντίθετα πρός τό πνεῦμα καί τό πνεῦμα ἀντίθε-
τα πρός τή σάρκα κι αὐτά τά δύο ἀντιμάχονται
τό ἕνα τό ἄλλο» (Γαλ. 5:17), κοίτα μήπως, μέ τό
νά παραφορτώνεις τή σάρκα, δίνεις πολλή ἐξου-
σία στό κατώτερο στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεώς σου.
Γιατί μέ τό σῶμα καί τήν ψυχή συμβαίνει ὅ,τι
καί μέ μιά ζυγαριά: Ἄν παραφορτώσεις τόν ἕνα
της δίσκο, ὁπωσδήποτε θά κάνεις ἐλαφρότερο
τόν ἄλλο. Ὅταν, λοιπόν, τό σῶμα καλοπερνᾶ, ἡ
ψυχή γίνεται ἀδρανής καί ἄτονη. Κι ὅταν, ἀντί-
θετα, ἡ ψυχή ἐξυψώνεται μέ τήν ἀρετή, οἱ σαρκι-
κές ἐπιθυμίες μαραίνονται.
Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, γιά νά μπορεῖς νά
διακρίνεις πότε ἡ ψυχή εἶναι ὑγιής καί πότε

ἀσθενής. Γιατί πολλοί, λόγω τῆς μεγάλης τους
ἀπροσεξίας, ἄν καί πάσχουν ἀπό βαριά καί ἀνία-
τα πνευματικά νοσήματα, δέν τό ἀντιλαμβάνο-
νται. Ἐσύ, ὅμως, πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, ὥστε
ἀνάλογα μέ τά ἁμαρτήματά σου νά ἀκολουθήσεις
καί τήν κατάλληλη θεραπευτική ἀγωγή. Εἶναι με-
γάλο καί βαρύ τό παράπτωμά σου; Σοῦ χρει-
άζονται λεπτομερής ἐξομολόγηση, πικρά δάκρυα,
αὐστηρή νηστεία καί συνεχής ἀγρυπνία. Εἶναι
ἐλαφρότερο; Ἄς μετριαστεῖ καί ἡ μετάνοιά σου.
Ἡ σύντομη αὐτή προτροπή γιά προσοχή ἔχει
ἐφαρμογή σέ ὅλους τούς χριστιανούς, ἀνάλογα
μέ τήν ἰδιαίτερη διακονία πού ὁ καθένας ἐπιτελεῖ
στήν Ἐκκλησία, ὥστε ὅλοι νά ἐργάζονται μέ
ἀκρίβεια, ἐπιμέλεια καί προθυμία.
Ὁδοιπόρος εἶσαι, ἀδελφέ μου. Πρόσεξε μήν
παραστρατήσεις, μή λοξοδρομήσεις δεξιά ἤ ἀρι-
στερά. Βάδιζε πάντα στή βασιλική ὁδό.
Στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ εἶσαι. Κακοπάθησε
γιά τό Εὐαγγέλιό Του (πρβλ. Β΄ Τιμ. 1:8). Φόρε-
σε τήν πανοπλία τοῦ Θεοῦ καί ρίξου στόν καλό
ἀγώνα ἐνάντια στά πονηρά πνεύματα καί τά
σαρκικά πάθη, δίχως νά μπλέκεσαι στίς βιοτικές
φροντίδες, γιά ν’ ἀρέσεις ἔτσι σ᾿ Αὐτόν πού σέ
στρατολόγησε (πρβλ. Β΄ Τιμ. 2:4).
Πνευματικός ἀθλητής εἶσαι. Πρόσεχε τόν ἑαυ-
τό σου, μήν τυχόν παραβεῖς τούς ἀθλητικούς κα-
νόνες, γιατί κανείς δέν παίρνει τό στεφάνι τῆς
νίκης, ἄν δέν ἀγωνιστεῖ σύμφωνα μ᾿ αὐτούς
(πρβλ. Β΄ Τιμ. 2:5). Νά μιμεῖσαι τόν ἀπόστολο
Παῦλο, πού ἔτρεχε καί πάλευε καί πυγμαχοῦσε.
Πάλεψε κι ἐσύ, λοιπόν, μέ τούς ἀόρατους

ἐχθρούς. Σάν καλός πυγμάχος κάρφωσε τό βλέμ-
μα τῆς ψυχῆς σου στόν ἀντίπαλο καί προφυλάξου
ἀπό τά χτυπήματά του. Σάν γρήγορος δρομέας
βιάσου νά φτάσεις στό τέρμα, γιά νά κατακτήσεις
τό βραβεῖο τῆς ἀρετῆς. Τέτοιον σέ θέλει ὁ Θεός·
ὄχι τεμπέλη καί κοιμισμένο, ἀλλά προσεκτικό καί
ἄγρυπνο κυβερνήτη τοῦ ἑαυτοῦ σου.

«Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου!». Νά εἶσαι νηφάλιος
καί συνετός, ἐργατικός καί προνοητικός. Νά μή
χάνεις τόν χρόνο σου, μήτε νά ὀνειροπολεῖς γιά
πράγματα πού δέν ἔχεις καί πού δέν πρόκειται
ποτέ ν’ ἀποκτήσεις. Αὐτό τό παθαίνουν συνήθως
οἱ νέοι, πού ἀφήνουν τό ἐλαφρό τους μυαλό νά
φαντάζεται μεγάλη ζωή καί τιμές, λαμπρούς γά-
μους, ἐκλεκτά παιδιά, βαθιά γηρατειά καί, ἀκό-
μα περισσότερο, πολυτελεῖς κατοικίες, περιου-
σίες, κτήματα, ὑπηρέτες, πολιτικές ἐξουσίες, ὑψη-
λά ἀξιώματα. Ὅλα τοῦτα νομίζουν, οἱ ἀνόητοι,
ὅτι τά ἀπολαμβάνουν κιόλας, σάν νά τά ἔχουν
μπροστά τους. Εἶναι αὐτό ἀρρώστια ἀργόσχολης
καί ράθυμης ψυχῆς, τό νά βλέπει, δηλαδή, κανείς
ὄνειρα ἐνῶ εἶναι ξύπνιος. Ἐσύ, ὅμως, πρόσεχε
τόν ἑαυτό σου! Μή φαντάζεσαι τά ἀνύπαρκτα,
ἀλλά φρόντισε νά ἀξιοποιήσεις τά παρόντα.
Νομίζω, ὅμως, ὅτι μέ τούτη τήν παραίνεση θέ-
λησε ὁ Νομοθέτης νά μᾶς ἀπαλλάξει κι ἀπό ἕνα
ἄλλο πάθος, ἀπό τή συνήθεια πού ἔχει ὁ καθένας
μας νά περιεργάζεται τά ξένα καί νά μή σκέφτε-
ται τά δικά του. Πάψε, λέει, νά ἀσχολεῖσαι μέ τίς
ξένες ἁμαρτίες. Ἐρεύνησε τόν ἑαυτό σου καί δές
ἄν ἐσύ ζεῖς ὅπως θέλει ὁ Θεός. Γιατί πολλοί, σύμ-
φωνα μέ τά λόγια τοῦ Κυρίου, «βλέπουν τό

σκουπιδάκι στό μάτι τοῦ ἀδελφοῦ τους καί δέν
νιώθουν τό δοκάρι πού ἔχουν στό δικό τους μά-
τι» (πρβλ. Ματθ. 7:3). Μήν κρίνεις, λοιπόν, ἐξω-
τερικά, προσπαθώντας νά βρεῖς ψεγάδια στόν
ἀδελφό σου, σάν ἐκεῖνον τόν ἀλαζόνα Φαρισαῖο
πού δικαίωνε τόν ἑαυτό του κι ἐξευτέλιζε τόν τε-
λώνη. Τόν ἑαυτό σου νά ἀνακρίνεις διαρκῶς, μήν
τυχόν ἁμάρτησες μέ τή σκέψη, μήπως ἡ γλώσσα
βιάστηκε κι ἔσφαλε σέ κάτι, μήπως τά ἔργα σου
δέν συμφωνοῦν μέ τό θεῖο θέλημα. Κι ἄν βρεῖς μέ
τήν αὐτοεξέταση ὅτι εἶναι πολλά τά ἁμαρτήματά
σου –κι ὁπωσδήποτε θά βρεῖς, γιατί ἄνθρωπος
εἶσαι κι ἐσύ– λέγε τά λόγια τοῦ τελώνη: «Ὁ
Θεὸς ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»
(Λουκ. 18:13).
«Πρόσεχε», λοιπόν, «τόν ἑαυτό σου!». Αὐτός ὁ
λόγος, σάν ἄλλος καλός σύμβουλος, θά σοῦ ὑπεν-
θυμίζει τήν ἀνθρώπινη πραγματικότητα, ἔτσι
ὥστε οὔτε νά ὑπερηφανεύεσαι, ὅταν ἡ ζωή σου
κυλάει εὐτυχισμένη, οὔτε νά ἀπελπίζεσαι, ὅταν
δυσχερεῖς περιστάσεις σέ καταθλίβουν.
Καυχιέσαι γιά τά πλούτη σου, γιά τούς σπου-
δαίους προγόνους καί τήν ἔνδοξη πατρίδα σου,
γιά τήν ὀμορφιά σου καί τίς τιμές πού ὅλοι σοῦ
ἀποδίδουν; Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου, γιατί εἶσαι
θνητός· «χῶμα εἶσαι, καί στό χῶμα θά καταλή-
ξεις» (Γεν. 3:19). Σκέψου ἐκείνους πού πρίν ἀπό
χρόνια καμάρωναν σάν κι ἐσένα. Ποῦ εἶναι τώρα
οἱ ἰσχυροί πολιτικοί, οἱ ἀκαταμάχητοι ρήτορες,
οἱ λαμπροί ἄρχοντες καί οἱ ἔνδοξοι στρατηγοί;
Δέν ἔγιναν ὅλοι σκόνη; Δέν ἀποδείχθηκαν ὅλα
ἕνα παραμύθι; Σέ λίγα μόνο κόκαλα δέν περιο-
ρίστηκε ἡ θύμησή τους; Σκύψε στούς τάφους νά

δεῖς ποιός εἶναι ὁ ὑπηρέτης καί ποιός ὁ κύριος,
ποιός ὁ φτωχός καί ποιός ὁ πλούσιος. Ξεχώρισε,
ἄν μπορεῖς, τόν αἰχμάλωτο ἀπό τόν βασιλιά, τόν
ἰσχυρό ἀπό τόν ἀδύνατο, τόν ὄμορφο ἀπό τόν
ἄσχημο. Νά θυμᾶσαι, λοιπόν, τή φύση σου, καί
δέν θά ἀλαζονευθεῖς ποτέ. Καί θά τή θυμᾶσαι,
ὅταν προσέχεις τόν ἑαυτό σου.
Εἶσαι, πάλι, φτωχός καί ἄσημος, δίχως σπίτι
καί πατρίδα, ἀδύναμος κι ἀνήμπορος νά οἰκονο-
μήσεις τίς καθημερινές σου ἀνάγκες ἤ νά ἀντι-
σταθεῖς στίς πιέσεις τῶν ἰσχυρῶν; Μήν ἀπελπι-
στεῖς, γιατί τάχα δέν ἔχεις τίποτα τό ἀξιοζήλευ-
το. Ἀνύψωσε τήν ψυχή σου καί δές τά ἀγαθά πού
σοῦ ἔχει ἤδη χαρίσει ὁ Θεός καί ὅσα, σύμφωνα μέ
τήν ὑπόσχεσή Του, σοῦ ἐπιφυλάσσει γιά τό μέλ-
λον.Καί πρῶτα-πρῶτα σκέψου ὅτι εἶσαι ἄνθρω-
πος, τό μόνο θεόπλαστο ἀπ᾿ ὅλα τά ζῶα. Τό ὅτι
δημιουργήθηκες ἀπό τά ἴδια τά χέρια τοῦ Θεοῦ,
σύμφωνα μέ τή δική Του εἰκόνα, καί τό ὅτι μπο-
ρεῖς, ζώντας ἐνάρετα, νά φθάσεις στήν τιμή καί
τήν ἀξία τούς ἀγγέλους, αὐτά δέν ἀρκοῦν, σάν τά
συλλογιστεῖς καλά, νά σέ γεμίσουν μέ οὐράνια
χαρά; Ἔλαβες ψυχή νοερή καί λογική, μέ τήν
ὁποία γνωρίζεις τόν Θεό, κατανοεῖς τόν κόσμο
πού σέ περιβάλλει, ἀπολαμβάνεις τούς γλυκούς
καρπούς τῆς σοφίας. Ὅλα τά ζῶα βρίσκονται κά-
τω ἀπό τή δική σου ἐξουσία. Ἐσύ δέν δημιούρ-
γησες τέχνες, δέν ἵδρυσες πόλεις, δέν ἐπινόησες
ὅσα σοῦ εἶναι ἀναγκαῖα; Ἡ θάλασσα καί ἡ γῆ δέν
εἶναι στή δική σου ὑπηρεσία; Ὁ ἀέρας, ὁ οὐρανός
καί τ᾿ ἄστρα δέν σοῦ φανερώνουν τή δική τους

τάξη καί ἁρμονία; Γιατί, λοιπόν, μικροψυχεῖς;
Ἐπειδή δέν κοιμᾶσαι σέ φιλντισένιο κρεβάτι;
Ἔχεις ὅμως τή γῆ, τήν πολυτιμότερη ἀπό πολλά
τέτοια κρεβάτια, πού σοῦ χαρίζει γλυκιά ἀνά-
παυση, ὕπνο γρήγορο καί ἀμέριμνο. Δέν ξαπλώ-
νεις κάτω ἀπό χρυσή σκεπή, ἀλλά ἔχεις τόν κα-
τάστερο οὐρανό, πού λάμπει μέ τήν ἀπερίγραπτη
ὀμορφιά του.
Κι αὐτά μέν εἶναι τά ὑλικά δῶρα τοῦ Θεοῦ
πρός τόν ἄνθρωπο. Ὑπάρχουν, ὅμως, καί τά ἀνώ-
τερα πού ἔγιναν γιά χάρη σου: Γιά σένα ἡ ἐναν-
θρώπηση τοῦ Θεοῦ· γιά σένα ἡ διανομή τῶν χα-
ρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἡ κατάργηση τοῦ
θανάτου καί ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως· γιά σένα
οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ, πού τή ζωή σου τελει-
οποιοῦν· γιά σένα ἡ πανευφρόσυνη βασιλεία τῶν
οὐρανῶν καί τά στεφάνια τῆς δικαιοσύνης, ἄν
γιά τήν ἀρετή κοπιάσεις. Αὐτά κι ἀκόμα περισ-
σότερα ἀγαθά θά βρεῖς νά ὑπάρχουν γύρω σου,
ἄν τόν ἑαυτό σου ἐπιμελεῖσαι. Καί θά τά χαρεῖς
ἀληθινά, ἀποδιώχνοντας τή λύπη γιά ὅσα τυχόν
στερεῖσαι.
Τοῦτο τό παράγγελμα, τό «Πρόσεχε τόν ἑαυ-
τό σου!», θά σοῦ δίνει μεγάλη βοήθεια, ἄν σέ κά-
θε περίσταση τό ἔχεις στόν νοῦ σου. Γιά παρά-
δειγμα: Ὀργίζεσαι καί ξεστομίζεις λόγια ἄπρεπα
ἤ χειρονομεῖς σάν θηρίο; Ἄν προσέχεις τόν ἑαυ-
τό σου, μέ λογικές σκέψεις θά καταπραΰνεις τόν
θυμό, ὅπως μέ τό μαστίγιο δαμάζεις ἕνα ἀτίθα-
σο πουλάρι. Ἔτσι, καί τή γλώσσα σου θά συγ-
κρατήσεις καί τή χειροδικία θά ἀποφύγεις. Ἐπι-
θυμίες πονηρές κεντρίζουν τήν ψυχή σου καί διε-

γείρουν τή σάρκα; Ἄν προσέχεις τόν ἑαυτό σου
καί θυμηθεῖς ὅτι ἡ γλύκα τῆς ἁμαρτίας ἔχει πικρό
τέλος, ὅτι ὁ ἡδονικός γαργαλισμός γεννάει τό
φαρμακερό σκουλήκι, πού μᾶς τιμωρεῖ αἰώνια
στήν κόλαση, καί ὅτι ἡ σαρκική φλόγωση γεννά-
ει τό αἰώνιο πῦρ –ἄν ὅλα αὐτά τά θυμηθεῖς–
ἀμέσως θά ἐξαφανιστοῦν οἱ ἡδονές καί στήν ψυ-
χή θά βασιλέψουν θαυμαστή γαλήνη καί ἡσυχία.
Μήν ἀφήσεις, λοιπόν, ποτέ τόν νοῦ σου νά αἰχμα-
λωτιστεῖ ἀπό τά πάθη, οὔτε πάλι νά ἐπιτρέψεις
στά πάθη νά ἐπαναστατήσουν καί νά ἀναλάβουν
αὐτά τήν ἡγεμονία τῆς ψυχῆς.

Ἡ ἀκριβής κατανόηση τοῦ ἑαυτοῦ σου θά σέ
ὁδηγήσει ἀπό μόνη της καί στήν ἔννοια τοῦ Θεοῦ.
Ἄν, δηλαδή, σκύψεις μέ προσοχή στόν ἑαυτό σου,
δέν θά ἔχεις ἀνάγκη τά δημιουργήματα γιά νά
βρεῖς τόν δημιουργό Θεό, ἀλλά μέσα σου, σάν σ᾿
ἕνα μικρό ἀριστούργημα, θά ἀνακαλύψεις τή με-
γάλη σοφία τοῦ Πλάστη σου.


Ἀσώματος εἶναι ὁ Θεός, ὅπως καί ἡ ψυχή σου.
Ἀόρατος εἶναι ὁ Θεός, ὅπως καί ἡ ψυχή σου, για-
τί κι αὐτή δέν τή βλέπεις μέ τά σωματικά μάτια.
Δέν ἔχει ἡ ψυχή οὔτε χρῶμα οὔτε σχῆμα οὔτε
κάποιο σωματικό γνώρισμα γιά νά τήν προσδιο-
ρίσει ὁ ἄνθρωπος· μόνο ἀπό τίς ἐνέργειές της γί-
νεται γνωστή. Παρόμοια, καί τόν Θεό μή ζητᾶς νά
Tόν δεῖς μέ τά μάτια, γιατί μόνο μέ τήν πίστη θά
μπορέσει ἡ ψυχή νά Τόν κατανοήσει.
Θαύμαζε τόν τεχνίτη Θεό. Πῶς συνένωσε τήν
ψυχή μέ τό σῶμα, ἀπαρτίζοντας ἕνα ἁρμονικό
σύνολο! Τί δύναμη δίνει ἡ ψυχή στό σῶμα, καί
πῶς τό σῶμα συμμετέχει στά παθήματα τῆς

ψυχῆς! Πῶς τό σῶμα παίρνει ζωή ἀπό τήν ψυχή,
καί πῶς ἡ ψυχή δέχεται τούς πόνους ἀπό τό
σῶμα! Τί πλοῦτο γνώσεων κατέχει ἡ ψυχή, καί
πῶς οἱ καινούργιες γνώσεις δέν ἐπισκιάζουν τίς
παλαιότερες, καθώς αὐτές διαφυλάσσονται ἀσύγ-
χυτες καί ξεκάθαρες, χαραγμένες σάν σέ χάλκινη
στήλη! Πῶς ἡ ψυχή, ὅταν ξεγλιστρᾶ στά σαρκικά
πάθη, χάνει τή φυσική της ὀμορφιά, καί πῶς πά-
λι, ὅταν καθαρίζεται, σπεύδει μέ τήν ἀρετή νά
μοιάσει στόν Κτίστη της!
Ὕστερα ἀπό τήν ἐξέταση τῆς ψυχῆς, στρέψε,
ἄν θέλεις, τήν προσοχή σου στήν κατασκευή τοῦ
σώματος, γιά νά θαυμάσεις πόσο ταιριαστό κα-
τάλυμα γιά τή λογική ψυχή δημιούργησε ὁ ἀρι-
στοτέχνης Θεός.


Ἀπ᾿ ὅλα τά ζῶα μόνο τόν ἄνθρωπο ἔπλασε ὁ
Θεός νά ἔχει ὄρθια στάση, γιά νά γνωρίζεις ὅτι ἡ
ζωή σου συγγενεύει μέ τά οὐράνια. Ὅλα τά τε-
τράποδα ἔχουν στραμμένα τά βλέμματα στή γῆ
καί τήν κοιλιά, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος βλέπει πρός τόν
οὐρανό, ὥστε νά μήν ἀσχολεῖται μέ τή γαστέρα
καί τά ὑπογάστρια πάθη, ἀλλά νά κατευθύνεται
μ᾿ ὅλη του τήν ὁρμή πρός τά ἀνώτερα. Ἔπειτα,
στό κεφάλι, πού βρίσκεται στό ψηλότερο μέρος
τοῦ σώματος, τοποθέτησε τίς σπουδαιότερες
αἰσθήσεις: τήν ὅραση, τήν ἀκοή, τήν ὄσφρηση, τή
γεύση. Ἄν καί βρίσκονται, ὅμως, ὅλες μαζί σ᾿ ἕνα
περιορισμένο καί στενό χῶρο, τόσο κοντά μετα-
ξύ τους, δέν ἐμποδίζει καθόλου ἡ μία τή λει-
τουργία τῆς ἄλλης. Τά μάτια, βέβαια, ἔχουν κα-
ταλάβει τήν πιό ψηλή σκοπιά, κάτω ἀπό τή μικρή
προεξοχή τῶν φρυδιῶν, ὥστε νά μήν παρεμβάλ-

λεται ὡς ἐμπόδιο κανένα ἄλλο μέλος τοῦ σώμα-
τος καί νά μποροῦν ἔτσι ἐλεύθερα νά ἀτενίζουν
κατευθείαν μπροστά. Τά αὐτιά, πάλι, συλλαμβά-
νουν τούς ἤχους μ’ ἕναν ἑλικοειδή πόρο, δεῖγμα
καί τοῦτο τῆς ὑπέρτατης σοφίας τοῦ Δημιουρ-
γοῦ, γιατί ἔτσι ἡ φωνή ὄχι μόνο διέρχεται ἀνεμ-
πόδιστα, ἀλλά καί ἐνισχύεται μέ τίς ἀντηχήσεις
πού γίνονται στούς ἕλικες. Παρατήρησε καί τή
φύση τῆς γλώσσας, πού εἶναι ἁπαλή καί εὐλύγι-
στη, ὥστε μέ τίς διάφορες κινήσεις της νά μπορεῖ
νά ἐκφράζει ἄνετα κάθε λόγο. Τά δόντια, ἐξάλ-
λου, ὑποβοηθοῦν τόσο τή φώνηση, μέ τό νά ἐξα-
σφαλίζουν ἰσχυρή στήριξη στή γλώσσα, ὅσο καί
τή διατροφή τοῦ σώματος, μέ τό νά κόβουν καί
νά πολτοποιοῦν τίς τροφές.
Ἐξετάζοντας μέ παρόμοιο τρόπο καί τά ὑπό-
λοιπα μέλη τοῦ σώματος –τούς πνεύμονες, τήν
καρδιά, τά αἱμοφόρα ἀγγεῖα, τά πεπτικά ὄργανα
καί ὅλα τά ἄλλα– θά ἀντιληφθεῖς τήν ἀνεξερεύ-
νητη σοφία τοῦ Δημιουργοῦ καί ἔκπληκτος θά
ἀναφωνήσεις μαζί μέ τόν προφήτη Δαβίδ: «Ὑπερ-
θαύμαστη μοῦ εἶναι ἡ γνώση Σου, καί τόσο ὑπέ-
ροχη, πού νά τή συλλάβω δέν μπορῶ» (Ψαλμ.
138:6).
Νά προσέχεις, λοιπόν, μέ ἐπιμέλεια τόν ἑαυτό
σου, γιά νά μπορεῖς νά εἶσαι προσηλωμένος καί
στόν Θεό, στόν ὁποῖο ἀνήκουν ἡ δύναμη καί ἡ δό-
ξα στήν ἀτέλειωτη αἰωνιότητα. Ἀμήν.
ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ

* Ἐδῶ ὁ Μέγας Βασίλειος δέν ἀρνεῖται τό σῶμα ὡς συστα-
τικό τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά θέλει νά τονίσει τήν ἀνωτερότητα τῆς
ψυχῆς. Αὐτό φαίνεται καί στή συνέχεια τοῦ λόγου, ὅπως ἐπί-
σης καί σέ ἄλλα ἔργα του, ὅπου θεωρεῖ τόν ἄνθρωπο ὡς ἑνιαία
ψυχοσωματική ὕπαρξη –ὅταν λέει π.χ.: «Σύνθετος ὁ ἄνθρωπος
ἔκ τε τοῦ γηΐνου πλάσματος καὶ ἐκ τῆς ἐνοικούσης ψυχῆς τῷ
σώματι».
Caer está permitido, levantarse es obligatorio....."Επιτρέπεται να πέσεις, επιβάλλεται να σηκωθείς"
Xαμένη μάχη,είναι αυτή που φοβήθηκες να δώσεις
Πριν γράψεις σκέψου! Πριν κατακρίνεις περίμενε! Πριν προσευχηθείς συγχώρα! Πριν παραιτηθείς προσπάθησε!
Καλό είναι το να υπάρχεις …μα το να ζεις εν Χριστώ είναι άλλο πράγμα !

Σοφά Λόγια από τον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα

2
Σοφά Λόγια από τον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα

· Δεν γνωρίσαμε εμείς τον Θεό για τη δικαιοσύνη μας, αλλά ο Θεός μας γνώρισε διά μέσου της αγάπης του.
· Πρέπει να μην ξεχνάμε ότι είναι αναρίθμητες οι ευκαιρίες που μας δίνει ο Θεός για να τελειοποιηθούμε.
· Ο Θεός δίνει τη δύναμη που χρειάζεται στον άνθρωπο στους κόπους και τους αγώνες του για την αρετή.
· Από την μνήμη των παρελθόντων και από την πείρα των παρόντων διδασκόμαστε για το μέλλον.
· Όποιος γεύτηκε την γλυκύτητα του λόγου του Θεού και τον πρόδωσε, μοιάζει μ' εκείνον που άλλαξε το πολύτιμο διαμάντι μ' ένα χρωματιστό γυαλί.
· Μια έφοδος του ένθεου δεν μπορεί να φέρει κακό, αν εμείς έχουμε όπλο την πίστη.

· Η θεία βοήθεια από τη μια και η θέλησή μας από την άλλη φέρνουν την νίκη κατά του πονηρού.
· Ο Θεός δεν εξετάζει τον άνθρωπο μερικώς, αλλά συνολικώς, για να σου διδάξει την αμεροληψία.
· Η μολυσμένη ατμόσφαιρα και η κακία έχουν ένα κοινό σημείο: η μία μολύνει το σώμα και η άλλη την ψυχή.
· Διατήρησε αγνή την ψυχή σου σαν το πολυτιμότερο κεφάλαιο στη ζωή σου.
· Οι μέλισσες ούτε σε όλα τα άνθη πλησιάζουν ούτε προσπαθούν να τα σηκώσουν ολόκληρα, αλλά παίρνουν ό,τι τους είναι χρήσιμο και φεύγουν.
· Η ψυχή μας εξομοιώνεται με όσα σπουδάζει και πράττει και με όσα αισθάνεται, σύμφωνα με την κατεύθυνση που της δώσαμε.
· Όπως οι ληστές κρύβονται στα σκιερά μέρη για να ληστέψουν περαστικούς, έτσι και ο διάβολος κρύβεται στις απολαύσεις για να κυριεύσει την ψυχή μας.
· Η κακία μοιάζει πολύ με την ατμόσφαιρα που μολύνει, όταν έχει δηλητηριώδεις αναθυμιάσεις.
· Η πραγματική χαρά συμβαδίζει ουσιαστικά με την λύπη και τα δάκρυα.
· Ο Θεός δεν έχει πάντοτε ανάγκη υπενθυμίσεως για τις ανάγκες μας, αλλά της ειλικρινούς διαθέσεώς μας.
· Οι ημέρες της ζωής μας βιάζονται και δεν περιμένουν τον οκνηρό να διορθωθεί.
· Το κακό και η αμαρτία ξεκινούν από τη δική μας προαίρεση.
· Όταν ικανοποιείται η ανάγκη του φαγητού δεν πρέπει να λησμονείται η ευεργεσία του Θεού.
· Όπως οι βαφείς βάφουν με χρώματα ανεξίτηλα, έτσι ανεξίτηλο πρέπει να μείνει μέσα μας το καλό.
· Μην αφήνεις να διαμορφώνονται πονηρές ιδέες στο μυαλό σου τις ώρες της αναπαύσεως.
· Η αποβολή μιας συνήθειας είναι δύσκολο, αλλά όχι και ακατόρθωτο έργο.
· Τίποτε από τα γύρω μας δεν μένει αμετάβλητο, ούτε κι εμείς οι ίδιοι.
· Δεν πρέπει να επιδιώκουμε την θεραπεία του κακού με το κακό.
· Τα πράγματα του βίου αλλάζουν εύκολα δεσπότη, η αρετή μόνο είναι αναφαίρετο κτήμα.
· Δώσε πρώτη κληρονομιά στα παιδιά σου την αρετή και ύστερα μοίρασέ τους και την περιουσία σου.
· Η ψαλμωδία για τα παιδιά είναι άνεση και ευχαρίστηση, αλλά και αναφορά στον Θεό.
· Όπως η φύση παίρνει λαμπρό χρώμα από τον ακτινοβόλο ήλιο, έτσι και η ψυχή μας από τα διδάγματα των πατέρων.
· Να μην δίνεις άφθονο πλούτο στις ανέσεις σου αλλά στην ψυχή σου.
· Όπως ο όγκος του σώματος δημιουργεί πρήξιμο και φλόγωση, έτσι και τα πάθη φλογίζουν την ψυχή.
· Όταν βλέπεις κάποιον να κλαίει για τα αμαρτήματά του, συμπάθησέ του και μιμήσου τον.
· Να αποφεύγουμε την αμαρτία καθώς και τα άλογα ζώα τη δηλητηριώδη τροφή.
· Να αποφεύγεις την αμαρτία, όπως το ελάφι το σχοινί και το πτηνό την παγίδα.
· Από όποιο πράγμα αμαρτάνουμε ευκολότερα πρέπει να προφυλασσόμαστε περισσότερο.
· Προσπάθησε να περισυλλέγεις τους ναυαγούς της αμαρτίας δείχνοντάς τους σανίδα σωτηρίας την ελπίδα του Θεού.
· Όταν μας περιτριγυρίζει η φωτιά του κακού ή τα λιοντάρια της αμαρτίας, να ελπίζουμε στο Θεό για τη σωτηρία μας.
· Να μην υπερπαχύνεις το σώμα σου, γιατί εξασθενείς την ψυχή σου.
· Να μοιράζεις τα εφόδια προς το σώμα και την ψυχή ανάλογα με την ανάγκη του καθενός.
· Παράβλεπε τη σάρκα που είναι φθαρτή και επιμελού της ψυχής που είναι αθάνατη.
· Ο Θεός μας σώζει από τους κινδύνους και όταν ακόμη χαθεί κάθε ελπίδα σωτηρίας.
· Η θλίψη είναι φυσικό φαινόμενο και η μετάνοια θαυμάσια πράξη.
· Όπως οι ιατρικές συμβουλές αποδεικνύονται ωφέλιμες όταν τηρούνται το ίδιο και οι πνευματικές.
· Από το πλήθος των ανομιών μας και η φύση ακόμα στενάζει και έφυγαν από τα φυσικά τους όρια οι περιοχές του χρόνου.
· Φύλαξε την πίστη σου προς τον Κύριο, όπως το κογχύλι το σώμα του από τον κίνδυνο.
· Όπως τα αρπακτικά πουλιά έγιναν τροφοδότες και φύλακες του Ηλιού, έτσι και οι ασθένειες μας τροφοδοτούν την ελπίδα της αιώνιας ζωής.

http://trelogiannis.blogspot.gr/2015/01 ... st_20.html
Απάντηση

Επιστροφή στο “Διδασκαλιες αγιων και αποστάγματα πατερικης σοφιας”

cron