Στην βόρεια πλαγιά της οροσειράς της Δίκτης, σε υψόμετρο 1025 μ., βρίσκεται το διάσημο σπήλαιο του Ψυχρού, το γνωστό ως Δικταίον Αντρον, χώρος πανάρχαιας λατρείας, από τους σημαντικότερους και επιβλητικότερους της Κρήτης. Σε αυτό οδηγεί ανηφορικό λιθόστρωτο μονοπάτι, που περνά μέσα από πυκνό δάσος από δρυς (quercus perbescens), κρητικούς σφένδαμους (acer creticum), πουρνάρια (quercus coccifera) και πολλών ειδών θάμνους, που δημιουργούν μια πράσινη κηλίδα μέσα στο άγριο βραχώδες τοπίο. Το σπήλαιο αποτελείται από δυο τμήματα, το Άνω Σπήλαιο, που μοιάζει μάλλον με βραχοσκεπή χωρίς σταλαγμιτικό διάκοσμο, και το Κάτω Σπήλαιο, που αποτελείται από πέντε μικρούς και μεγάλους θαλάμους. Στο βάθος του υπάρχει μικρή λίμνη που περιβάλλεται από μεγάλες και εντυπωσιακές στήλες σταλακτιτών και σταλαγμιτών. Η ανακάλυψη του Σπηλαίου το 1883 προσήλκυσε μερικούς από τους γνωστότερους αρχαιολόγους της εποχής, που έκαναν σποραδικές έρευνες. Η συστηματικότερη όμως μέχρι σήμερα έρευνα έγινε το 1899 από τον D.G.Hogarth, Δ/ντή της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Αυτή έφερε στο φως σειρά αντικειμένων που χρονολογούνται από τη Μεσομινωική ως την αρχαϊκή εποχή, δη. Από το 1800 π.Χ. περίπου ως τον 7ο αι. π. Χ. - με εξαίρεση λίγα ευρήματα που φτάνουν ως τη μεσαιωνική εποχή - και απέδειξε ότι το σπήλαιο ήταν για μια εξαιρετικά μεγάλη χρονική περίοδο ένας από τους σπουδαιότερους λατρευτικούς χώρους του νησιού στα μινωικά, αλλά και τα νεώτερα χρόνια. Προσκυνητές, όχι μόνον από την ευρύτερη περιοχή αλλά και από μακρινούς τόπους, όπως δείχνουν τα ανάλογα ευρήματα, έφταναν στο σπήλαιο για να αποδώσουν τιμές στη λατρευόμενη θεότητα και να αποθέσουν τα αναθήματά τους. Οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες, που έμοιαζαν με ειδώλια γίνονταν αντικείμενα προσκυνήματος και λατρείας.
Το Σπήλαιο του Ψυχρού ταυτίστηκε από την αρχή της έρευνάς του με το διάσημο Δικταίον Aντρον της αρχαίας παράδοσης, το σπήλαιο, στο οποίο κατέφυγε η Ρέα για να γεννήσει, μακριά από τον παιδοκτόνο Κρόνο, το Δία, τον πατέρα των Θεών και των ανθρώπων. Τροφός του νεογέννητου Θεού έγινε η αίγα Αμάλθεια, που κατ' άλλους ήταν Νύμφη, ενώ οι Κουρήτες με το θόρυβο των όπλων τους και το χορό τους κάλυπταν τα κλάματα του βρέφους. Σύμφωνα με άλλους μύθους το Θεό έθρεψαν μέλισσες ή περιστέρια ή ένα θηλυκό γουρούνι. Στο Δικταίον Άντρον σύμφωνα με άλλη παράδοση μετέφερε ο Ζευς, μετά την απαγωγή της από την Φοινίκη, την Ευρώπη. Σ' αυτό επίσης "κοιμόταν" για πολλά χρόνια και έβλεπε οράματα ο διάσημος μάντης των αρχαϊκών χρόνων Επιμενίδης. Τα ευρήματα, που ανακαλύφθηκαν τυχαία στο σπήλαιο ή προέρχονται από τις ανασκαφές, βρίσκονται σε διάφορα μουσεία, τα περισσότερα όμως έχουν κατατεθεί στο Μουσείο Ηρακλείου και το Ashmolean Museum της Οξφόρδης. Στο σπήλαιο μπορεί να φθάσει κανείς από το χώρο στάθμευσης ακολουθώντας το λιθόστρωτο μονοπάτι με τα πόδια ή ιππεύοντας ημίονο. Σύγχρονη κλίμακα οδηγεί στο βάθος του σπηλαίου, ειδικός δε φωτισμός επιτρέπει στον επισκέπτη να κατέβει με ασφάλεια και να θαυμάσει τον σταλαγμιτικό διάκοσμό του.
Ανω Σπήλαιο. Από δω ξεκίνησε η ανασκαφική έρευνα. Εντοπίστηκε το Τέμενος, που σχηματίζονταν από έναν ακανόνιστο περίβολο και είχε δάπεδο πρόχειρα λιθόστρωτο σε ορισμένα τμήματα. Δίπλα σ' αυτό αναγνωρίστηκε ένας ορθογώνιος βωμός κτισμένος με αργολιθοδομή. Πήλινα αγγεία, ειδώλια και τμήματα λίθινων αγγείων και βωμίσκων με επιγραφές στη Γραμμική Α γραφή είναι τα σημαντικότερα ευρήματα.
Κάτω Σπήλαιο. Εδώ βρέθηκαν τα περισσότερα αφιερώματα των προσκυνητών, ειδώλια ζώων, χάλκινα εργαλεία, μαχαίρια, αιχμές βελών, αναθηματικοί διπλοί πελέκεις, ξυράφια, λεπίδες, σφραγιδόλιθοι και κοσμήματα, χάλκινα ειδώλια που απεικονίζουν άνδρες και γυναίκες σε στάσεις λατρείας, χάλκινα ελάσματα με την εικόνα πιστών που μεταφέρουν ζώα - προσφορά στη θεότητα.
Χώρος όπου φωλιάζουν οι νυχτερίδες. Στους θαλάμους του Κάτω Σπηλαίου έχει παρατηρηθεί ότι φωλιάζουν είδη νυχτερίδων, μεταξύ των οποίων και η μεσογειακή ωτονυχτερίδα, καθώς και σπηλαιόβια αρθρόποδα, ενώ στην είσοδο του Κάτω Σπηλαίου και στο Άνω Σπήλαιο βρίσκουν καταφύγιο διάφορα είδη πτηνών.
Ο θάλαμος του "Μανδύα του Δία". Χάλκινο περίτμητο έλασμα με παράσταση προσκυνητή που μεταφέρει ένα κριάρι, δώρο στη θεότητα. 7ος αι. π.Χ. (Αρχ/κό Μουσείο Αγ. Νικολάου).
