ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ: ΕΝΑΣ “ΗΡΩΑΣ”, ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΗΣΕ

Tο άρθρο αυτό αποτελεί το Z΄ Κεφάλαιο του Αφιερώματος:
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ: ΑΠΟ ΤΟ ΜΥΘΟ... ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Παύλος Μελάς έγινε ήρωας τoυ Eλληνικoύ εθνικισμού λόγω της δράσης και του θανάτου του στη Μακεδονία. Παρά την ηρωοποίησή του από την εθνικιστική ιστοριογραφία με τον μύθο που πλάστηκε γύρω του, όπως αποδείχθηκε, ήταν τελείως ακατάλληλος γιά το ρόλο που ανέλαβε, τον οποίο, άν και διήρκεσε ελάχιστες ημέρες, ήταν ανίκανος να παίξει σωστά.



Ήταν συναισθηματικά εξαρτημένος από τη γυναίκα του και το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον, ένας καλοζωισμένος και αγύμναστος δανδής, που δεν έπεισε ούτε τους άντρες του, αλλά -κυρίως- ούτε και τον εαυτόν του. Δεν πολέμησε ποτέ. Στην πρώτη σφαίρα, που έπεσε εναντίον του (σημειωτέον, κάτω από πολύ ύποπτες συνθήκες) σκοτώθηκε. Ο Παύλος Μελάς είναι ένας κατα-σκευασμένος και αναπαραγμένος από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του Ελληνικού κράτους μύθος, ο οποίος θεμελιώθηκε στη διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων και στο ψέμα.



Ο Παύλος Μελάς ήταν γόνος και γαμπρός δύο κοινωνικοοικονομικά και πολι-τικά ισχυρών οικογενειών της Αθήνας, που καθοδηγούσαν το Ελληνικό εθνικιστικό κίνημα της εποχής. Γεννήθηκε στη Μασσαλία το 1870 από πάρα πολύ πλούσια οικογένεια. Μετά τη μετακίνηση της οικογένειάς του στην Αθήνα σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, απ' όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού το 1892. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τη Ναταλία Δραγούμη, με την οποία είχε μεγάλη συμφωνία και στις ιδέες και στην ανατροφή. Πατέρας της ήταν ο Στέφανος Δραγούμης, πολιτευόμενος, «από τους ζωηρότερους και ενθερμότερους οπαδούς της Εθνικής Εταιρείας» (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 75). Αδελφός της Ναταλίας ήταν ο συνεργάτης του Παύλου Μελά, νοσηρός εθνικιστής, Ίωνας Δραγούμης (βλ. κεφ. Στ΄: Από τον Βασ. Βουλγαροκτόνο, στο μητροπολίτη - κυνηγό κεφαλών. Βίος και πολιτεία Γερμανού Καραβαγγέλη - Ίωνα Δραγούμη). Μετά την αποφοίτησή του από τη Σχολή Ευελπίδων ο Μελάς εντάχθηκε στην παρακρατική - παραστατιωτική εθνικιστική οργάνωση του δημοσιογράφου Δημ. Καλαποθάκη, «Μακεδονικό Κομιτάτο». (βλ. κεφ. Β΄: Μεγαλοϊδεατισμοί. Εθνική Εταιρεία, ατυχής πόλεμος ’97, Μακεδονικό Κομιτάτο).



Από την ρε ελλάσονα, στην... Ελασσόνα

Την γυναίκα του την έλεγαν Ναταλία, την αποκαλούσε Νάτα. Τον γιό του από Μιχάλη τον φώναζε Μίκη και την κόρη του από Ζωή - Ζέζα. Από εκεί βγήκε και το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας, με το οποίο εισήλθε στη Μακεδονία. Το άλογό του το αποκαλούσε Καμόρ. Ονόματα των σαλονιών, που δεν τα συνηθίζουν οι πολεμιστές, ειδικά εκείνης της εποχής.



«Στις 17 Αυγούστου, αφού πλάγιασε ο ίδιος τα παιδιά του και τ’ αποκοίμησε, καθισμένος ανάμεσα στα κρεβάτια τους και κρατώντας τα χεράκια τους ολόκληρα μεσ’ στα δικά του, πήγε το βράδυ ν’ αποχαιρετήσει την καλή του μητέρα, τ’ αδέλφια του και κατέληξε στου Δραγούμη, όπoυ ένας φίλος του σπιτιού, μη γνωρίζοντας τι καλό του έκανε, έπαιζε στο πιάνο τη Missa solemnis του Beethoven». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 315. Σ.σ.: Η Μissa solemnis είναι λειτουργία του Beethoven σε ρε ελλάσονα).



Ας δούμε, πώς ο πρόξενος της Ελλάδας στην Ελασσόνα, Λάμπρος Ενυάλης, διηγείται τη συνάντησή του με τον Παύλο Μελά, ο οποίος του παρουσιάστηκε ως ζωέμπορος: «Ήτο νέος ανήρ, εφόρει ευρωπαϊκήν ενδυμασίαν, πίλον δε έφερε ψιάθινον άνευ ταινίας, εκ των λεγόμενων σιφνέϊκων, και υποδήματα κοζανίτικα... Μοι απεκρίθη, ότι δεν ηξεύρει πολλά πράγματα περί αυτών, ζωέμπορος ών και αφωσιωμένος εις την εργασίαν του, ότι περιήλθε τα μεσημβρινά μέρη της Μακεδονίας προς αγοράν ζώων... Ενώ μοι αφηγείτο ταύτα, παρετήρουν αυτόν, χωρίς εννοείται, να προκαλώ την προσοχήν του, εφ’ όσον δε επροχώρει εσχημάτιζον την πεποίθησιν, ότι δεν έιχα να κάνω με ζωέμπορον, όσον ούτος και εάν ήθελεν υποτεθή μεμορφωμένος, έπειτα το λευκόν χρώμα και το απαλόν των χειρών του προέδιδον άνθρωπον ζώντα εν χλιδή, το όλον του δε κατεδείκνυε άνδρα ανωτέρας κοινωνικής περιωπής». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 309-311).



Τις λεπτομέρειες της ζωής του τις γνωρίζουμε από τις επιστολές του, που έστελνε καθημερινά στη γυναίκα του, η οποία τις εξέδωσε μετά το θάνατό του. Δεν γνωρίζουμε άν οι επιστολές αυτές είναι γνήσιες ή έχουν αλλοιωθεί (ωραιοποιηθεί), προκειμένου να τον ηρωοποιήσουν μετά θάνατο. Έστω κι έτσι όμως, η έρευνά μας αναγκαστικά βασίστηκε σε αυτές.



Είναι επίσης απορίας άξιο το εξής: Πέρασε τα σύνορα Ελλάδας - Τουρκίας, που τότε ήταν στη Θεσσαλία και μπήκε στη Μακεδονία κρυφά και με κίνδυνο. Από τη Μακεδονία αλληλογραφούσε με τη γυναίκα του (έστελνε κι ελάμβανε επιστολές) σχεδόν καθημερινά, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο κι επικίνδυνο. Στις επιστολές αυτές έγραφε πλήθος διαβαθμισμένων πληροφοριών, που δεν τις λέει ένας στρατιωτικός στη γυναίκα του κι οι οποίες, εάν έπεφταν στα χέρια των Τούρκων, θα είχε μεγάλο πρόβλημα. Εκτός κι άν βρισκόταν σε τόσο στενή συνεργασία με τις Τουρκικές αρχές, όπως ο μητροπολίτης Καραβαγγέλης, ή οι άλλοι μακεδονομάχοι (βλ. κεφ.: Συνεργασίες Εκκλησίας - Τούρκων, μακεδονομάχων - Τούρκων), κάτι, που δεν ήταν βέβαια σωστό να υπάρχει στα βιβλία της Ναταλίας κι ίσως εξαφανίστηκε. Ας εξετάσουμε δυό μόνο χαρακτηριστικές περιπτώσεις:



· «Εν Κοζάνη, Τετάρτη πρωί 21 Ιουλίου 1904. Αγαπητή μου Νάτα, ...Μετ’ ολίγα λεπτά έρχονται και οι λοιποί 4, οι οποίοι αποτελούν την Άμυνα Κοζάνης. Είναι δε 1. ο Δρίζας, 2. ο Ρεπανάς, 3. ο ιατρός Μουμουζάς, 4. τον λησμονώ (σ.σ. Παπαργυρούδης) και 5. ο Μεταξάς... Αι καταβολαί θα είναι μηνιαίαι (περί της διαχειρίσεώς των θα ληφθή πρόνοια), θα οπλίζωνται και συντηρούνται τουλάχιστον 15 οπλοφόροι εις την ιδίαν επαρχίαν, ώστε θα έχωμεν 7 σώματα από 15 άνδρας = 105 αμέσως, τους οποίους θα στείλωμεν περί την Καστορίαν και περί τα Βοδενά δια ν’ αρχίσωμεν... Η Κοζάνη να ενδύση με κάλτσες, τσαρούχια και ντουλαμάδες 15 παλληκάρια καλά και εκλεκτά, δηλαδή δαπάνην 40 δραχμών το πολύ δι’ έκαστον, ήτοι το όλον δραχμάς 600. Να φροντίση δια την συντήρησιν των οικογενειών των χορηγούσα επί ένα μήνα 1,5 λίραν εις εκάστην, δηλαδή 50 δραχμάς, ήτοι το όλον 756 δραχμάς + 600 = 1.350 δραχμάς». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 290-291).



· «Χθές το βράδυ, χάριν περισσοτέρας ασφαλείας, ηλλάξαμεν κρησφύγετον και επήγαμεν εις το σπίτι του κ. Νικόλαου Μαλούτα, καθηγητού των ιερών εις το γυμνάσιον Βιτωλίων. Τον είχα γνωρίσει εις του πατρός σου το γραφείον. Αυτός ανέλαβε να βολιδοσκοπήση τα 10 κριθέντα κατάλληλα παλληκάρια... Είπε επίσης του Κοντούλη, ότι θα λάβη διαταγήν από τον Σάπκαν να προβή εις αγοράν όπλων γκρά (μακρών) προς 32 δραχμάς και 5 χιλιάδων φυσιγγίων γκρά, τα οποία να στείλη εις Βόλον και να ειδοποιήση συγχρόνως και τον Σάπκαν... Σας φιλώ και ελπίζω. Παύλος». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 298-299).

Νοσηρός εθνικιστής και μεγαλοϊδεατιστής

Ο Παύλος Μελάς διακατεχόταν από άκρατο, νοσηρό εθνικισμό και μεγαλοϊδεατισμό. Η Μεγάλη Ιδέα, δεν αφορούσε βέβαια την ανασύσταση της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά του Βυζαντίου. Η γυναίκα του, Ναταλία, το διευκρινίζει στην εισαγωγή του βιβλίου της για τον Παύλο, όταν κάνει λόγο για χιλιόχρονο Πολιτισμό: «Το δικαίωμά τους να ζούν με τις δικές τους παραδόσεις, για να σώσουν την κοινότητα, την εκκλησία, το σχολείο, το δικό τους τον πολιτισμό το χιλιόχρονο». («Παύλος Μελάς. Βιογραφία», έκδ. «Πελασγός», Αθήνα, 1992, σελ. 5.) Όσοι αναφέρονται στην Ελλάδα μιλούν για τουλάχιστον 2.500-3.000 χρόνων Πολιτισμό. Χιλιόχρονο ήταν το Βυζάντιο.



Mιά χαρακτηριστική περίπτωση του υπερφίαλου εθνικισμού, που διακατείχε τον Παύλο Μελά φαίνεται από γράμμα του πατέρα του σε απάντηση επιστολής του Παύλου στη γυναίκα του, αλλά δεν είδε ποτέ το φώς της δημοσιότητας -ποιός ξέρει τι θα έγραφε-. Στην επιστολή αυτή του απαντάει αγανακτισμένος ο -επίσης εθνικιστής- πατέρας του με ασυνήθιστες εκφράσεις, όπως «των ανοησιών, τας οποίας γράφεις» κ.λπ., προσπαθεί δε να τον νουθετήσει να μην κάνει καμμία τρέλα, να είναι πιστός στον όρκο του και του επισημαίνει, ότι δεν θέλει να πιστεύσει ποτέ, «ότι ημπορεί να υπάρξουν αξιωματικοί θέλοντες να παραλύσουν εντελώς τον στρατόν της πατρίδος των».



Τότε φυλακίστηκε, «εν μέσω της πυρετώδους προετοιμασίας του πολέμου (σ.σ. του 1897)». Για το λόγο της φυλάκισής του γράφει ένας Σουηδός υπολοχαγός, ο Κλέεν: «Εγνώρισα εις τας 25 Μαρτίου τον ανθυπολοχαγόν Παύλον Μελάν. Οι συνάδελφοί του μου είπαν πρίν τον ιδώ εις το δωμάτιον, ότι ευρίσκετο εκεί, διότι είχε κάμει εκδρομήν πατριωτικήν όσον και τολμηράν εις το Τουρκικό έδαφος, με σκοπόν να προπαρασκευάση τον ορθόδοξον πληθυσμόν εις ό,τι ελπίζετο να γίνη» (σελ. 94).



Προφανώς θα μπήκε χωρίς διαταγή στην Μακεδονία, ποιός ξέρει κάτω από ποιές συνθήκες. Απερίσκεπτη ενέργεια για στέλεχος του Στρατού και μάλιστα εκείνη την εποχή και υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες. Δεν πήγε όμως να πολεμήσει. Όπως γράφει κι ο Σουηδός υπολοχαγός, πήγε να «προπαρασκευάσει τον ορθόδοξο πληθυσμό».

Δεν πολέμησε ποτέ

Παρά τον εθνικισμό και τον μεγαλοϊδεατισμό, που τον ταλάνιζε, ο -ανθυπολοχαγός Πυροβολικού- Παύλος Μελάς, άν κι έζησε σε μιά πολύ ταραγμένη από πολέμους περίοδο της Ελληνικής Ιστορίας, δεν πολέμησε ποτέ στη ζωή του! Κάθε φορά, που του δινόταν η ευκαιρία όλο κάτι συνέβαινε και την «έχανε». Η όλη του δράση ήταν οι τρεις επισκέψεις του στη Μακεδονία, όπου έμεινε για λίγες μόνον ημέρες κάθε φορά, αλλά όχι για να πολεμήσει. Στην αρχή πήγε για να βολιδοσκοπήσει την κατάσταση και μετά για να οργανώσει αντάρτικες ομάδες.



Ας εξετάσουμε τις ευκαιρίες, που παρουσιάστηκαν στη ζωή του Παύλου Μελά να πολεμήσει για την πατρίδα του, αλλά τις «έχασε»:



· «Σε λίγες μέρες μέσα ξαναδημιουργήθηκε σχεδόν η ατμόσφαιρα η πολεμική του 1877. Ο Παύλος, που φορούσε τώρα στην τελευταία τάξη τη στολή και την περικεφαλαία που είχαν τότε στο γυμνάσιο, κι έκανε στρατιωτικές ασκήσεις με πραγματικό γκρά και λόγχη, εσχεδίαζε κρυφά να πάγη εθελοντής στο στρατό ή αντάρτης στα σύνορα. Τι ατυχία όμως και τι απελπισία να πέση σ’ ένα χαντάκι της πλατείας των Στύλων στα γυμνάσια και να σπάση το πόδι του. Μόνος όταν έμενε στην κάμαρά του με το πόδι απλωμένο και στο γύψο, με κλάματα λύσσας αναθεμάτιζε την αναποδιά της τύχης». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 28).



· «Μόνον η 1η Ορειβατική έχει την τύχην να πάγη. Η απογοήτευσίς μου ήταν μεγάλη». 31 Ιανουαρίου 1897, λίγο πριν τον πόλεμο, ο οποίος βρήκε τον Μελά 27 ετών ανθυπολοχαγό... αρχιφύλακα στο Πανεπιστήμιο. (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 63-64).



· «Ακόμα όμως δεν είχε λάβει μέρος σε μάχη η πυροβολαρχία του, όταν γκρεμίστηκαν τα όνειρα του Παύλου στις 11 Απριλίου με την άτακτη υποχώρηση του στρατού μας». (Ναταλίας Μελά: «Παύλος Μελάς. Βιογραφία», έκδ. «Πελασγός», Αθήνα, 1992, σελ. 11.)



· «Όταν ξέσπασε το Μάιο του 1896 η Κρητική επανάσταση με την πολιορκία του Βάμου έγινε πάλι στην Ελλάδα μεγάλος αναβρασμός. Στην πρωτεύουσα συλλαλητήρια, λόγοι, έρανοι, επιτροπές. Για να συνεχίσουν τον Κρητικόν αγώνα έφευγαν εθελοντές παλικάρια και μερικοί αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού. Μαζί τους ήθελε να φύγει και ο Παύλος, αλλ’ επειδή βρισκόταν στο Άργος εκείνο το καλοκαίρι στη Χαρτογραφική Υπηρεσία, παρέλειψαν οι συνάδελφοί του να τον συμπεριλάβουν και έμεινε πίσω αρκετά στενοχωρημένος.» (Ναταλίας Μελά: «Παύλος Μελάς. Βιογραφία», έκδ. «Πελασγός», Αθήνα, 1992, σελ. 10.) Ξέχασαν οι συνέδελφοί του να τον συμπεριλάβουν στις καταστάσεις! Απίστευτη δικαιολογία...



Με τη στολή του κυνηγού των άρκτων του Μέλανος Δρυμού

Στις περιοδείες του στη Μακεδονία είχε κάποιον να του κουβαλά τα πράγματα: «Δυστυχώς ο ψυχογιός μου, που βαστά τον σάκκον μου κατελήφθη από φοβερόν πυρετόν και αναγκάζομαι να τον φορτωθώ εγώ». 28 Αυγούστου 1904. (Ναταλίας Μελά, Παύλος Μελάς, έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 334).



Κουβαλούσε μαζί του ολόκληρη ιματιοθήκη με στολές: «Ενήργησαν να συγκεντρωθούν οι προύχοντες των κυριωτέρων κέντρων του νοτίου μέρους του βιλαετίου Μοναστηρίου, δια να συζητήσω μαζί τους... Ενθουσιάσθησαν, όταν (κακώς) έμαθαν ότι θα υπάγη αξιωματικός εκεί και απήτησαν να υπάγω με στολήν... Από την γουλιέλμειον ιματιοθήκην μου εξέλεξα την στολήν του κυνηγού των άρκτων του Μέλανος Δρυμού. (Η γυναίκα του τον επείραζε, ότι έχει την αδυναμία του Κάιζερ ν’ αλλάζη ενδυμασίες. Αυτή ήταν από κυνηγετικό βελούδο κανελλί).» (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 277-278).



Δυσκολίες με τα τσαρούχια

Όταν πήγε στη Μακεδονία και αναγκάστηκε να φορέσει τσαρούχια του πληγώθηκαν τα πόδια, καθώς ήταν συνηθισμένα στα πολυτελή παπούτσια της στολής εξόδου. Ας δούμε τι έγραφε στη γυναίκα του από τη Μακεδονία, λίγες μόλις ημέρες πρίν το θάνατό του:



· «Είμαι κατάκοπος. Τα τσαρούχια μου επλήγωσαν τα πόδια». 28 Αυγούστου 1904. Κατά τη διάρκεια της τρίτης περιοδείας του. (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 335).



· «Επειδή τα τσαρούχια μου πονούν τα πόδια μου». 6 Σεπτεμβρίου 1904. (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 366).





«Ενεδύθη τον ντουλαμά» είναι η φράση, που έχει μείνει γνωστή για τον Παύλο Μελά κι υπονοεί, ότι φόρεσε την μακεδονική στολή μπαίνοντας στον αγώνα. Σε φωτογραφείο είχε μπεί, όμως. Πολλές φωτογραφίες του Παύλου Μελά, αλλά και άλλων μακεδονομάχων είναι τραβηγμένες σε φωτογραφεία των Αθηνών, τα οποία τότε διέθεταν πολλές στολές (τσολιά, μακεδονική κ.λπ.), ώστε ο κάθε πελάτης μπορούσε να βρεί αυτή που του άρεσε και να φωτογραφηθεί ανάλογα.

«Ενεδύθη τον ντουλαμά», αλλά μόνο για φωτογράφιση

Τόσο ξένη του φαινόταν η φορεσιά του μακεδονομάχου, που σχολίαζε: «Ένας φίλος μου, ο ανθυπολοχαγός Λούφας... ηθέλησε να κάμω την φωτογραφίαν μου. Συγκατατέθην εις τούτο. Σου στέλλω σήμερον το πρώτον αντίτυπον, αλλ’ υπό τον όρον να μήν ιδή το φως της ημέρας... Αλλά φαντάσου τί κωμικόν θα ήτο και τί μαρτύριον δι’ εμέ, άν επέστρεφα άπρακτος, να βλέπω τη φάτσα μου έτσι μασκαρεμένην.» (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 319).



«Μοναστήρι της Μαρίτσας (προς βορράν του ομωνύμου χωρίου επί της γραμμής). Παρασκευή 27 Αυγούστου 1904. Νάτα μου, ...Χθές λοιπόν, αφού σου έγραψα, εφόρεσα τον φοβερόν ντουλαμά μου και δια πρώτην φοράν παρέστην πάνοπλος προ των ανδρών μου. Η εντύπωσις ήτο καλή, διότι μέχρι της στιγμής εκείνης εφόρουν το απαίσιον ψάθινον καπέλλο και το παντελόνι του Ρετσίνα και βεβαίως δεν τους εγέμιζα το μάτι.» (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 328). Αυτό έγινε μόλις 1,5 μήνα προτού σκοτωθεί (13 Οκτωβρίου 1904).

Οι τρείς -ολιγοήμερες- περιοδείες στη Μακεδονία

Την πρώτη και μοναδική φορά, που εστάλη υπηρεσιακά στη Μακεδονία ο Μελάς ήταν τον Φεβρουάριο του 1904. Η κυβέρνηση υπό την πίεση των εθνικιστικών οργανώσεων αποφάσισε να στείλει μυστικά στη Μακεδονία τέσσερις αξιωματικούς, για να εκτιμήσουν την κατάσταση.

«Ο Κοντούλης αμέσως προτείνει τον Παύλο, με τη ρητή υπόσχεση, ότι θα τον συγκρατή, γιατί είναι γνωστή η ορμή του... Με άλλους τρείς αξιωματικούς με εντολή να γνωρίσουν τον τόπο, τους ανθρώπους, να ορίσουν στελέχη για μέλλουσα εργασία, να πληροφορηθούν από κοντά τις ανάγκες και τις επιθυμίες των μακεδονικών πληθυσμών, αλλά να ενεργούν μυστικώτατα αποφεύγοντας κάθε σύγκρουση με τις αρχές ή τους κομιτατζήδες... να είναι προσεκτικοί, για να μην εκθέσουν το Ελληνικό κράτος σε πόλεμο, που δεν ήταν τότε έτοιμο να επιχειρήση». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς. Βιογραφία», έκδ. «Πελασγός», Αθήνα, 1992, σελ. 15, 16.)

Όταν μετά από λίγες ημέρες γύρισαν, συνέταξαν δύο διαφορετικές εκθέσεις. Δεν συμμερίζονταν όλοι τις υπερφίαλες προτάσεις του Μελά για άμεση εμπλοκή της χώρας και αποστολή ένοπλων τμημάτων στη Μακεδονία. Η διαφορά αυτή «έπνιξε στην αγανάκτηση» τον Μελά και τον οδήγησε σε μονομαχία με τον Κολοκοτρώνη (ένας από τους τέσσερις αξιωματικούς, που δεν συμμεριζόταν τις εθνικιστικές του απόψεις).

Την δεύτερη φορά, που πήγε στη Μακεδονία πήρε 20ήμερη άδεια από την Υπηρεσία του (Ιούλιο 1904) και την τρίτη και τελευταία (18 Αυγούστου) πήγε κατ’ εντολή -όχι της Υπηρεσίας του, από την οποία έλαβε τετράμηνη άδεια, αλλά- της παρακρατικής οργάνωσης, Μακεδονικό Κομιτάτο.



Όπως προαναφέρθηκε, δεν πήγε στη Μακεδονία για να πολεμήσει, αλλά για να οργανώσει αντάρτικες ομάδες, να τρομοκρατήσει τα εξαρχικά χωριά να γυρίσουν στο Πατριαρχείο και να μήν επιτρέψει σε άλλα πατριαρχικά χωριά να αποσκιρτήσουν προς την Εξαρχία. Παρά τους εκφοβισμούς, οι πληθυσμοί έδειχναν απροθυμία να υπακούσουν στον Παύλο Μελά. Αυτό προκύπτει κι από τα ίδια τα λεγόμενά του:



· «Λέχοβον, 25 Σεπτεμβρίου 1904. Νάτα μου,... Εγώ εδώ, ή μάλλον το σώμα μου εφόνευσε τους διαβόητους βουλαγρόπαππαν και βουλγαροδιδάσκαλον της Προκοπάνας την 17 Σεπτεμβρίου. Δια της πράξεως ταύτης υπεβοήθησα τους κατοίκους επενέλθουν εις την Ορθοδοξίαν και να δηλώσουν εντός δεκαημέρου την επιθυμίαν των ταύτην εις τον Μητροπολίτην. Την 18 εις την ελληνικώτατην Βελκαμένην, υπεχρέωσα 7 γονείς να αποσύρουν τα 7 τέκνα των, τους μόνους μαθητάς της ρουμανικής προπαγανδιστικής σχολής. Τον Ρουμάνον διδάσκαλον και ταυτοχρόνως κομιτατζήν υπεχρέωσα να φύγη εντός εβδομάδος, άν θέλη να ζήση. Αυτός έφυγεν την επαύριον». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 390και 395).



· «Πληροφορούμαι ασφαλώς, ότι οι Βούλγαροι δεν δύνανται να σηκώσουν τους χωρικούς, οι οποίοι φοβούνται να έβγουν εις το κλαρί, φοβούνται και τας αντεκδικήσεις μου, διότι ειδοποίησα τα βουλγαροχώρια, ότι θα καύσω τα σπίτια εκείνων, οι οποίοι θα μεταβούν εις τας Βουλγαρικάς συμμορίας». Παύλος Μελάς. (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 406).



· Τα περισσότερα σχέδιά του ματαιώθηκαν, ωστόσο, λόγω της απροθυμίας των ντόπιων να τον βοηθήσουν. «Μεγάλα πράγματα δεν ημπορώ να κατορθώσω και ένεκα του χειμώνος και ένεκα της δικαιολογημένης απροθυμίας των κατοίκων». Παύλος Μελάς, λίγες μέρες πριν σκοτωθεί. (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 405).



* * *

Δεν ήταν εύκολη δουλειά για ένα καλομαθημένο και άπειρο νεαρό, όπως ήταν ο Παύλος Μελάς, να συναναστρέφεται και να ηγείται ομάδων ληστών (βλ. κεφ. Δ΄: Οι “αγαθουργοί κακούργοι”. Μαφία έμμισθων ληστών τρομοκρατεί τα Μακεδονικά χωριά), που μοναδικό τους κίνητρο ήταν το χρηματικό όφελος. Πολλές φορές σημειώνονταν απρόοπτα:



· «Εκεί μετρά ο Παύλος τους άνδρες του. Άλλοι αρρώστησαν και φροντίζει να τους αφήσει σε καλά χέρια. Ένας τους επρόδωσε, άλλος έφυγε με τα όπλα του. Έμειναν 25.» (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς. Βιογραφία», έκδ. «Πελασγός», Αθήνα, 1992, σελ. 28).



· «Εις τον αχρείον αυτόν είχα δώσει και 2 λίρας μισθόν. Άν ποτέ τον απαντήσω, θα μου πληρώση την άτιμον αυτήν προδοσίαν». (Ναταλίας Μελά, Παύλος Μελάς, έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 340).



· «Έξ έφυγαν πριν διαβώμεν τα σύνορα και μόλις έλαβαν τα χρήματα. Ένας μας επρόδωσε και άλλος μας έφυγεν, ο αχρείος, μόλις επεράσαμεν τον Αλιάκμονα, συναποφέρων και τα όπλα του». (Ναταλίας Μελά, Παύλος Μελάς, έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 377).

«Μόνος εις το σκότος έκλαυσα με απελπισία...»

Μελετώντας τις επιστολές, που έγραψε ο Παύλος Μελάς στη γυναίκα του τις τελευταίες ημέρες πρίν σκοτωθεί, δείχνουν έναν άνθρωπο τελείως ακατάλληλο να διαχειρίζεται ανορθόδοξες καταστάσεις, να ζεί με κακουχίες κρυμμένος στα βουνά, να ηγείται ληστών, να μπαίνει στα χωριά, να σκοτώνει αθώους και να πλιατσικολογεί. Αντιθέτως δείχνουν έναν άνθρωπο μετανοιωμένο, απελπισμένο, να έχει σπάσει τελείως ψυχολογικά (άν και λείπει από το σπίτι του λιγότερο από δύο μήνες), να κλαίει και να θέλει να γυρίσει στη γυναίκα του και στο πλούσιο και ασφαλές περιβάλλον, που είχε συνηθίσει ως τότε να ζεί. Σε στιγμές αυτοκριτικής παραδέχεται, ότι δεν μπορούσε να διευθύνει «τοιαύτην εργασίαν». Οι τελευταίες και σημαντικότερες μέρες της ζωής του, επιβεβαιώνουν των λόγων το αληθές:



· «Μονή Τσιριλόβου, Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου 1904 (σ.σ. ένα μήνα πρίν το θάνατό του). Σε ευχαριστώ πολύ άγγελέ μου, δια τας καθημερινάς ειδήσεις, που μου δίδεις, αλλά δεν επιθυμώ να κουράζης τα μάτια σου γράφουσα κάθε βράδυ με το φώς (λείπει κείμενο). Η φωτογραφία σου μου ήρεσε και μ’ ευχαριστεί. Τα καημένα μου τα πόδια, που σου εφάνησαν τότε λιγνά, είναι ακόμη λιγνότερα τώρα... Εν τω μεταξύ ο Πύρζας, εγώ και ένας εντόπιος συζητούμεν περί του τρόπου εξαφανίσεως ενός όστις τρομοκρατεί ολόκληρον την περιφέρειαν (λείπει κείμενο). Εις την απαίσιαν αυτή συζήτησιν είμαι δυστυχώς υποχρεωμένος να λάβω μέρος. Μόλις ετελείωσε κατελήφθην από φοβεράν απογοήτευσιν. Τώρα εννόησα, ότι δεν ημπορώ εγώ να διευθύνω τοιαύτην εργασίαν. Έτρεμα και είχα ρίγος, ησθανόμην τον εαυτόν μου ένοχαν πρίν ακόμη εγκληματίσω. Έβλεπα τα μαυρισμένα και κοκκαλιάρικα χέρια μου και μου εκίνουν φρίκην.



» Το βράδυ... επήγα εις την εκκλησίαν του μοναστηρίου, την χαμηλήν, παναρχαίαν εκκλησίαν. Και εκεί μόνος εις το σκότος έκλαυσα με απελπισία. Ησθανόμην ως εις την κόλασιν και εντελώς μόνος. Ελησμόνησα όλον το ωραίον, το υψηλόν και το ευγενές μέρος της αποστολής μου και έβλεπα μόνον φόνους αγρίους, δολίους, ερήμωσιν οικογενειών, απελπισίαν γονέων, τέκνων, αδελφών. Ενθυμήθηκα τη γλυκύτητα του οικογενειακού βίου, όλους σας, τας λεπτάς και ευγενείς υπάρξεις σας και η απελπισία μου μ’ ετρέλανε σχεδόν». (Ναταλίας Μελά, «Παύλος Μελάς», έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 379-379).



· «Προκοπάνα. Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου 1904. Νάτα μου,... Εις τας 4 μ.μ. εισήλθομεν εις την Προκοπάναν. Οι δύο κακούργοι (σ.σ: ο Βούλγαρος δάσκαλος και ο παπάς) εφονεύθησαν επιστρέφοντες εκ κηδείας τινός. Μετά τούτο -την κατάστασιν της ψυχής μου την εννοείς- ανεχωρήσαμεν αμέσως δια Βελκαμένην ακολουθήσαντες βαθυτάτην, μακροτάτην και κοπιωδεστάτην χαράδραν. Καθ’ όλον το διάστημα περιπατούσα ως μεθυσμένος, έκλαια σχεδόν διαρκώς. Σας εσυλλογιζόμην όλους με απελπισίαν, με απόγνωσιν. Εγώ ενόμιζα, ότι το ωραίον και ευγενές έργον, το οποίον ανέλαβα, μόνο με ευγενείς και ωραίας πράξεις θα εξετελείτο, χωρίς να συλλογισθώ τας σκληράς ανάγκας, τας οποίας ήθελον απαντήσει και τας φοβεράς λεπτομερείας των. Παρήλθον 24 ώραι και ακόμη κλαίω, όταν το συλλογίζομαι. Ένα γνώριζε, ότι τους είδα μόνον την στιγμήν της συλλήψεώς των».



Ο θάνατος του Παύλου Μελά και το κεμέρι με τις λίρες

Ο Παύλος Μελάς κουβαλούσε μαζί του πολλά χρήματα για τη μισθοδοσία όχι μόνον της ομάδας του, αλλά και για την δημιουργία κι άλλων ομάδων, για την εξαγορά Βουλγάρων, για δωροδοκίες κ.λπ.. Ασφαλώς πολλοί θα εποφθαλμιούσαν το «κεμέρι» του. Σύμφωνα με τη σκηνή του θανάτου του, έτσι όπως την περιγράφει η γυναίκα του, σκοτώθηκε από μία και μοναδική σφαίρα, που έπεσε εναντίον του μέσα στο σκοτάδι. «Τότε φάνηκαν αίματα και έπεσαν λίρες κατά γης, γιατί είχε τρυπήσει το κεμέρι του η σφαίρα». (Ναταλίας Μελά, Παύλος Μελάς, έκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν Ελληνικών Γραμμάτων», «Δωδώνη», Αθήνα-Γιάννινα, 1992, σελ. 414).



Το εθνικιστικό κατεστημένο έκανε αμέσως λόγο για ηρωικό θάνατο κι έφτιαξε τον ήρωα και τον μύθο, που αναπαράχθηκε από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του Ελληνικού κράτους: «Ο ηρωικός αυτός θάνατος έγειρε το αίσθημα της εκδικήσεως σε κάθε Ελληνική καρδιά. Όχι τόσο κατά των Τούρκων, όσο κατά των δολοφόνων Βουλγάρων». (Μακεδονομάχου Παύλου Γύπαρη, «Οι πρωτοπόροι του Μακεδονικού Αγώνος», Αθήνα, 1962, σελ. 66.) Διατυπώθηκαν πάντως πολλές και διάφορες εκδοχές για το θάνατό του μία εκ των οποίων ήταν, ότι σκοτώθηκε από κάποιον από την ομάδα του, για να του πάρει το κεμέρι με τις λίρες, την εξαφάνιση του οποίου οι νεοέλληνες ιστοριογράφοι παραβλέπουν. Προφανώς τους χαλάει την προβαλλόμενη ηρωική σκηνή του θάνατου του...

Γιάννης Λάζαρης

Τέλος Ζ΄ Κεφαλαίου του Αφιερώματος


http://www.freeinquiry.gr/pro.php?id=182

ετσι να αποκαθηλωνουμε ολους τους ηρωες και να βαζουμε αλλους στις θεσεις τους

ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ - Η ΤΑΙΝΙΑ







ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ : ΙΣΩΣ Η ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΘΕΙ ΠΟΤΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

A' MEROΣ: http://rapidshare.com/files/291358170/P ... .part1.rar

Β' ΜΕΡΟΣ: http://rapidshare.com/files/291370223/P ... .part2.rar

Γ' ΜΕΡΟΣ: http://rapidshare.com/files/291380618/P ... .part3.rar

κατεβάζεται και τα 3 κομμάτια στον ίδιο φάκελλο και τα αποσυμπιέζεται (το πρώτο, τα άλλα γίνονται αυτόματα).

http://www.youtube.com/watch?v=lfm1xy6X ... r_embedded

Τα τελευταια λογια του...


[video]http://www.youtube.com/watch?v=jHggJ4NQ8Ew[/video]