ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
7 Σοφοί
ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ
Μίλητος
περ. 640 - περ. 546 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδος. Πλούτισε με την εμπορία του αλατιού, ταξίδεψε στην Αίγυπτο, απ’ όπου εισήγαγε στην πατρίδα τη χρήση των λεγόμενων Αιγυπτιακών κλασμάτων, ήτοι των εχόντων αριθμητική μονάδα. Καταμέτρησε το ύψος των μεγάλων αιγυπτιακών πυραμίδων από τη σκιά τους και καθόρισε ως αιτία των πλημμυρών του Νείλου τις ετήσιες. Ανακάλυψε την έλξη των ελαφρών σωμάτων από το ήλεκτρο. Προείπε την έκλειψη ηλίου της 28 Μαΐου 585 π.Χ. και θεωρείται ο ιδρυτής της Θεωρητικής Γεωμετρίας. Σαν αρχή του «παντός» έπαιρνε το νερό.
ΣΟΛΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ
Αθήνα
περ. 640 - περ. 560 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μέγας Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος και ποιητής. Ανήκε σε πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια του γένους των Κοδριδών και είχε πατέρα τον Εξηκεστίδη. Όταν έχασε την περιουσία του, στράφηκε προς το εμπόριο και γι’ αυτό ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στη Μικρά Ασία. Από παιδί εκπαιδεύθηκε και ανατράφηκε αρμονικά. Επωφελήθηκε των δεκαετών ταξιδιών του, για να μελετήσει ξένους πολιτισμούς και νόμους, καθώς και τον πολιτικοοικονομικό βίο άλλων χωρών. Τα αποκτηθέντα εφόδια αυτά, όταν ήλθε η κατάλληλη στιγμή, τα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά για την κοινωνική και οικονομική ανόρθωση της πατρίδας του, για να αναδειχθεί ο σπουδαιότερος άνδρας της εποχής του.
Την εμπιστοσύνη του κοινού την κέρδισε πρώτα σαν ποιητής, επηρεάζοντας με τους φλογερούς του στίχους την αθηναϊκή δημόσια γνώμη, συμβουλεύοντας, ενθαρρύνοντας και ενθουσιάζοντας τους Αθηναίους. Αφού διέγνωσε ότι η κακοδαιμονία των Αθηνών και οι έριδες, δεν ήταν άλλο παρά αγώνας τάξεων, και υποσχέθηκε μέσα στα ποιήματά του τη θεραπεία του κακού, εξελέγη στα 594 π.Χ. άρχων με απεριόριστη εξουσία, για να θεραπεύσει τις κοινωνικές πληγές από τις οποίες έπασχε η πόλη επέτυχε με μια δικαιότερη νομοθεσία να εξισώσει σχεδόν τις τάξεις και να ανακουφίσει τους καταπιεζόμενους πολίτες, με την ελάφρωση των χρεών, την απελευθέρωση των δούλων, την άρση υποθηκών σε κτήματα, την απαγόρευση της προσωπικής δουλείας του οφειλέτου και της οικογενείας του, τη βελτίωση των όρων δανεισμού κ.α. Επί πλέον εφήρμοσε και νομισματική μεταρρύθμιση και άλλες πολλές δικονομικές μεταρρυθμίσεις.
Ο Σόλων κατατάσσεται μεταξύ των Επτά Σοφών της αρχαίας Ελλάδος.
ΧΙΛΩΝ Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ
Σπάρτη
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους Επτά σοφούς της αρχαιότητος, υιός του Δαμαγέτου, που έζησε κατά τον έκτο αιώνα π.Χ. Στα 566 διετέλεσε έφορος, για ν’ ανυψώσει την ισχύ αυτού του αξιώματος. Ίσως σ’ αυτόν οφείλονται τα δύο περίφημα αποφθέγματα «Γνώθι σ’ αυτόν» και «Μηδέν άγαν», που ήσαν σκαλισμένα πάνω στον τοίχο του ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς. Η παράδοση λέγει ότι πέθανε από χαρά, όταν αγκάλιασε το υιό του Ολυμπιονίκη. Από τα αποφθέγματά του λίγα διασώθηκαν, μια μικρή δε συλλογή είδε το φως μόλις στις αρχές του περασμένου αιώνα.
ΠΙΤΤΑΚΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ
Μυτιλήνη
περ. 650 - 560 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους «Επτά Σοφούς» της Αρχαίας Ελλάδος. Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη της Λέσβου. Με τη συνδρομή του ποιητή Αλκαίου απελευθέρωσε την πατρίδα του από την Τυραννία του Μελεάγρου, και εξελέγη αισυμνήτης για να υποστηρίξει το νέο καθεστώς. Διακρίθηκε για τη μετροπάθειά του, τη σαφή και δίκαιη νομοθεσία του και τη συνετή διοίκησή του. Όταν οι Αθηναίοι προσέβαλαν με πόλεμο τους Μυτιληναίους, ο Πιττακός διέπρεψε και ως στρατηγός, νίκησε και φόνευσε τον Αθηναίο στρατηγό Φρύνωνα. Περί τα 580 εγκατέλειψε εκουσίως την αρχή, και πέρασε τα τελευταία έτη της ζωής του ειρηνικά, με κύρια ασχολία του τα γράμματα. Πέθανε σε βαθύ γήρας. Το προσφιλέστερο γνωμικό του ήταν «καιρόν γνώθι». Από τα γραπτά του που καταστράφηκαν όλα, μαζί με το «Περί νόμων σύγγραμμα», διασώθηκε μόνο ένα μικρό ποίημα του και μια επιστολή του προς τον Κροίσο
ΒΙΑΣ
Πριήνη
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους «Επτά σοφούς» της Ελλάδος. Γεννήθηκε στην Πριήνη της Ιωνίας, γι’ αυτό και Πρινεύς ονομάζεται. Ευεργετικός, αφιλοκερδής και φιλοδίκαιος, συνηγορούσε στα δικαστήρια δωρεάν αυτεπαγγέλτως, για να υπερασπίσει τους αδικουμένους. Μετά την κατάκτηση της Πριήνης υπό των Περσών, όταν οι κάτοικοι έφευγαν συναποκομίζοντας ό,τι πολυτιμότερο είχαν, ο Βίας, αν και πλουσιότατος, απεχώρησε από τη γενέτειρα πόλη δίχως να συναποκομίσει τίποτα. Και, όταν τον ρώτησαν είπε: «ό,τι έχω, το φέρω μετ’ εμού». Η φράση αυτή έμεινε παροιμιώδης και στον ελληνικό και στο λατινικό κόσμο.
Ο Πλούταρχος, ο Αριστοτέλης, ο Στοβαίος, ο Διογένης ο Λαέρτιος, αναφέρονται στη σοφία του ανδρός, μια σοφία όχι τόσο θεωρητική, όσο πρακτική, που απέρρεε από τη βαθειά γνώση του σοφού για τον άνθρωπο και τα προβλήματά του. Λίγες μόνο γνώμες του έχουν περισωθεί, ανάμεσα δε σ’ αυτές, ένα απόσπασμα λυρικού ποιήματός του.
ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ Ο ΛΙΝΔΙΟΣ
Λίνδος Ρόδου
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας από τους Επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και Τύραννος της Λίνδου στη νήσο Ρόδο. Έζησε και ήκμασε κατά τον έκτο π.Χ. αιώνα. Σ’ αυτόν αποδίδονται πλείστα γνωμικά, πολλά από τα οποία αποδίδονται και σε άλλους φιλοσόφους. Μερικά απ’ αυτά είναι τα «παν μέτρον άριστον», «νουν ηγεμόνα ποιού», «ηδονής κράτει» και άλλα.
ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ Ο ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ
Κόρινθος
περ. 625 - 587 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Τύραννος της αρχαίας Κορίνθου. Φημολογείται ότι ήταν σκληρός μέχρι ωμότητας και ότι έγινε αίτιος του θανάτου της συζύγου του Μελίσσης, ύστερα από τον οποίο περιεπλάκη σε πόλεμο με τον πεθερό του Προκλέα, τύραννο της Επιδαύρου. Στις ημέρες της εξουσίας του, η Κόρινθος έφθασε στην κορυφή της ακμής της και δυνάμεώς της. Πολλά από όσα διηγούνται οι συγγραφείς για τη διοίκηση των αρχαίων τυράννων είναι πολύ αμφίβολα. Ο Περίανδρος υποστήριξε με ζήλο τα έργα της ειρήνης, έδωσε ψυχή στο εμπόριο, στην ναυτιλία, για την οποία μάλιστα σχεδίαζε να διορύξει τον Ισθμό της Κορίνθου. Προστάτευσε τους ποιητές και τους καλλιτέχνες και λόγω της σοφίας του εκλήθη από τους Αθηναίους σαν διαιτητής σε διαφορές τους με τους Μυτιληναίους. Η εποχή του τον ύμνησε και τον κατέταξε μεταξύ των Επτά Σοφών.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
2ATOMIKOI
ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ
Άβδηρα
5ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλόσοφος του β’ μισού του 5ου π.Χ. αιώνα, ο οποίος υπέθεσε, κατά πληροφορία του ιατροφιλοσόφου Γαληνού (2ος μ.Χ. αιώνας), την «ύπαρξη των ατόμων» και έγινε έτσι εισηγητής και δημιουργός της θεωρίας που στην πρώτη φάση της εξέλιξής της, από τον μαθητή του Λευκίππου Δημόκριτο ως τον Επίκουρο, τους Στωικούς φιλοσόφους και τον Λουκρήτιο. Ο Λεύκιππος γεννήθηκε στη Μίλητο, άκμασε στα 440/430 π.Χ. περίπου και υπήρξε μαθητής του Ζήνωνος του Ελεάτη.
Την αναγκαιότητα δεν συσχέτιζες ο Λεύκιππος με την κίνηση. Ο Λεύκιππος, όπως και ο Πλάτων, δέχεται την ύπαρξη σταθερής και αναλλοίωτης ενέργειας ως δράσης και αντίδρασης, γένεσης και φθοράς, από την οποία εκπηγάζει η κίνηση των ατόμων και των συνδυασμών (σχημάτων) τους (σφαιρών, στερεών, γωνιών, αγκιστροειδών εξογκώσεων).
Παράλληλα με τον ομοιόμορφο, ποιοτικά αδιαίρετο και χωρίς εσωτερική αλλαγή τρόπο ύπαρξης, έκρινε ότι η συνεχής οργανωμένη κίνηση αποτελεί φυσικό και πρωταρχικό χαρακτηριστικό των πραγμάτων που ερμηνεύει την εσωτερική τους δράση. Την κίνηση θεώρησε ως τρόπο ύπαρξης του «κενού».
Τα άτομα και το κενό ενυπάρχουν σε όλα τα πράγματα με απειρία συνδυασμών, οι οποίοι προσδιορίζονται βάσει τριών διαφορών με τις ονομασίες : ρυσμός, διαθιγή και τροπή. Οι συνδυασμοί αυτοί είναι αποτέλεσμα στροβιλώδους κίνησης, συνένωσης ή αποσύνθεσης, σύγκρουσης ή περιπλοκής, η οποία διέπεται από ορισμένες συμμετρίες ή ισορροπίες.
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ
Άβδηρα
470 ή 460 - περ. 370 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μέγας φιλόσοφος της αρχαιότητος. Ο πρώτος που επινόησε την ατομική θεωρία, ή την δέχτηκε από το δάσκαλό του Λεύκιππο, για να τη διαμορφώσει και να την επεκτείνει σε όλα τα φυσικά φαινόμενα, θεμελιώνοντας τη θεωρία επιστημονικά, και ανοίγοντας τις πύλες στις Φυσικές επιστήμες. Γεννήθηκε στα Άβδηρα από πλουσιότατο πατέρα. Το μερίδιο της πατρικής περιουσίας (100 τάλαντα, ποσό τεράστιο), το δαπάνησε σε μακρά ταξίδια, για να ικανοποιήσει την επιστημονική του περιέργεια. Επεσκέφθη, ανάμεσα στις άλλες χώρες, την Αίγυπτο, τη Βαβυλωνία, την Αραβία, την Αιθιοπία. Έμεινε αρκετό χρονικό διάστημα στην Αθήνα, όπου μάλιστα άκουσε το Σωκράτη να συζητά, δίχως όμως να έλθει σε γνωριμία με αυτόν. Δεν ήταν καθόλου φιλόδοξος και προτιμούσε το «λάθε βιώσας». Λέγει ο ίδιο. «Ήλθον γαρ, φησίν, εις Αθήνας και ου τις με έγνωκεν». Επέστρεψε στα Άβδηρα, όπου έζησε βίο ερημίτη, συγγράφοντας, ερευνώντας και διδάσκοντας. Ήταν τόσο δυνατός ο έρωτάς του στην επιστημονική έρευνα, ώστε έλεγε ότι προτιμούσε να βρει μια «αιτιολογία» (δηλαδή την επιστημονική εξήγηση ενός φαινομένου), παρά να του δινόταν ο θρόνος του βασιλείου της Περσίας.
Τα συγγράμματά του τα έγραψε στην ιωνική διάλεκτο, και περιλαμβάνουν όλους τους κλάδους της ανθρώπινης γνώσης: μαθηματικά, φυσική, ιατρική, γεωπονία, ηθική, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, γραμματική, αισθητική, φωνητική και πολεμική τέχνη. Ο Δημόκριτος υπεστήριξε ότι το «ον» (το σύμπαν), είναι μεν αιώνιο, αναλλοίωτο και άφθαρτο, ωστόσο δεν είναι «απλούν» όπως πίστευαν οι Ελεάτες φιλόσοφοι, αλλά «πολλαπλούν». Αφού, κατά τον Δημόκριτο, το ον είναι πολλαπλούν, σύγκειται δηλαδή από απειροελάχιστα τεμάχια ύλης (τα άτομα) που είναι αιώνια, άφθαρτα, αναλλοίωτα και αδιάσπαστα, πρέπει αναγκαστικά αυτά να έλθουν σε σχέση προς άλληλα, για να γεννηθεί εκείνο που ονομάζουμε κίνηση.
Τα άπειρα σε αριθμό και σε σχήμα άτομα στροβιλίζονται στο άπειρο, όπως η σκόνη στον αέρα και, καθώς συνωθούνται, σχηματίζουν απείρους κόσμους, (τον «Μέγα Διάκοσμο»), σ’ ένα από τους οποίους ανήκει και η Γη. Τα πάντα γίνονται κατά μηχανική αναγκαιότητα. Ο Δημόκριτος δίνει σαφή εξήγηση της γεννήσεως των αστερισμών και υποστηρίζει, ακόμα, πως και η ψυχή αποτελείται από λεία, λεπτά και στρογγυλά άτομα, που το σώμα τα εισπνέει από τον αέρα, δίνοντας έτσι και στον ψυχικό βίο καθαρά υλιστική και μηχανική λειτουργία. Από τα «Ηθικά» του περισώθηκαν 230 αποσπάσματα, τα περισσότερα αποφθέγματα. Μόλις μετά δύο χιλιετηρίδες, ο Βάκων και ο Γκασσαντί, ανέσυραν το γίγαντα Δημόκριτο στην επιφάνεια, και μόνο κατά τον ΙΘ’ αιώνα, κατανοήθηκε η υψίστη σημασία της φιλοσοφίας του, η οποία οδήγησε στην ερμηνεία των νόμων του ήχου, του φωτός, της θερμότητας, καθώς και στις χημικές και φυσικές μεταβολές (διάσπαση ατόμου) σε ευρύτατη έκταση. Επί Σωκράτους, η αναζήτηση των φυσικών νόμων για την ερμηνεία και την κατανόηση του όντος, έληξε, για να αναπτυχθεί η φιλοσοφία «της χρήσιμης αρετής» και η πολιτική φιλοσοφία, όπως ο ίδιος ο Δημόκριτος έλεγε.
Ο βίος του σοφού Αβδηρίτη περιβάλλεται από την αχλή του θρύλου και του μυστηρίου, πολλά δε θαυμάσια αναφέρονται, γύρω από τα τελευταία ιδίως χρόνια της ζωής του, από διαφόρους συγγραφείς, όπως η συνάντησή του με τον Ιπποκράτη και ο διάλογος που έλαβε χώρα μεταξύ τους. Όμως, τη γνησιότητα όλων αυτών των βιογραφικών στοιχείων, την αμφισβητεί η κριτική. Πάντως, ένα από τα γνωρίσματα του Δημόκριτου που δεν αμφισβητείται, είναι ότι γελούσε πολύ, και κάθε στιγμή, βλέποντας πόσο μηδαμινά και αστεία ήταν όλα τα σοβαρά και σπουδαία των ανθρώπων, μπροστά στο μεγαλείο του Κόσμου. Γι’ αυτό και ονομάσθηκε «Γελασίνος». Και, ακόμα, ότι οι Αβδηρίτες τον λάτρεψαν σαν θεό και, ύστερα από το θάνατό του, του έστησαν χάλκινο ανδριάντα. Πέθανε σε βαθύτατο γήρας.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ
Σάμος
περ. 342 - 271 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Γεννήθηκε στη Σάμο από γονείς Αθηναίους κληρούχους. Διακεκριμένος φιλόσοφος, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε δική του σχολή. Επρέσβευε ότι η μόνη αρχή των πραγμάτων είναι η ύλη. Έξω απ’ αυτήν δεν υπάρχει παρά μόνο το κενόν. Σύμφωνα με την υλιστική αυτή θεωρία του το μόνο απόλυτο αγαθό είναι η «ηδονή», όχι όμως η στιγμιαία, αλλά η διαρκής, το μόνο δε απόλυτο κακό η «αλγηδών». Ο πόνος, δηλαδή, και η χαρά είναι οι δύο πόλοι, γύρω από τους οποίους περιστρέφεται εναλλασσόμενος ο βίος των θνητών. Για το λόγο αυτό οι πνευματικές ηδονές πρέπει να προτιμώνται από τις σωματικές. Είναι διαρκέστερες και εκλεκτές.
ΛΕΥΚΙΠΠΟΣ
Άβδηρα
5ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλόσοφος του β’ μισού του 5ου π.Χ. αιώνα, ο οποίος υπέθεσε, κατά πληροφορία του ιατροφιλοσόφου Γαληνού (2ος μ.Χ. αιώνας), την «ύπαρξη των ατόμων» και έγινε έτσι εισηγητής και δημιουργός της θεωρίας που στην πρώτη φάση της εξέλιξής της, από τον μαθητή του Λευκίππου Δημόκριτο ως τον Επίκουρο, τους Στωικούς φιλοσόφους και τον Λουκρήτιο. Ο Λεύκιππος γεννήθηκε στη Μίλητο, άκμασε στα 440/430 π.Χ. περίπου και υπήρξε μαθητής του Ζήνωνος του Ελεάτη.
Την αναγκαιότητα δεν συσχέτιζες ο Λεύκιππος με την κίνηση. Ο Λεύκιππος, όπως και ο Πλάτων, δέχεται την ύπαρξη σταθερής και αναλλοίωτης ενέργειας ως δράσης και αντίδρασης, γένεσης και φθοράς, από την οποία εκπηγάζει η κίνηση των ατόμων και των συνδυασμών (σχημάτων) τους (σφαιρών, στερεών, γωνιών, αγκιστροειδών εξογκώσεων).
Παράλληλα με τον ομοιόμορφο, ποιοτικά αδιαίρετο και χωρίς εσωτερική αλλαγή τρόπο ύπαρξης, έκρινε ότι η συνεχής οργανωμένη κίνηση αποτελεί φυσικό και πρωταρχικό χαρακτηριστικό των πραγμάτων που ερμηνεύει την εσωτερική τους δράση. Την κίνηση θεώρησε ως τρόπο ύπαρξης του «κενού».
Τα άτομα και το κενό ενυπάρχουν σε όλα τα πράγματα με απειρία συνδυασμών, οι οποίοι προσδιορίζονται βάσει τριών διαφορών με τις ονομασίες : ρυσμός, διαθιγή και τροπή. Οι συνδυασμοί αυτοί είναι αποτέλεσμα στροβιλώδους κίνησης, συνένωσης ή αποσύνθεσης, σύγκρουσης ή περιπλοκής, η οποία διέπεται από ορισμένες συμμετρίες ή ισορροπίες.
ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ
Άβδηρα
470 ή 460 - περ. 370 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μέγας φιλόσοφος της αρχαιότητος. Ο πρώτος που επινόησε την ατομική θεωρία, ή την δέχτηκε από το δάσκαλό του Λεύκιππο, για να τη διαμορφώσει και να την επεκτείνει σε όλα τα φυσικά φαινόμενα, θεμελιώνοντας τη θεωρία επιστημονικά, και ανοίγοντας τις πύλες στις Φυσικές επιστήμες. Γεννήθηκε στα Άβδηρα από πλουσιότατο πατέρα. Το μερίδιο της πατρικής περιουσίας (100 τάλαντα, ποσό τεράστιο), το δαπάνησε σε μακρά ταξίδια, για να ικανοποιήσει την επιστημονική του περιέργεια. Επεσκέφθη, ανάμεσα στις άλλες χώρες, την Αίγυπτο, τη Βαβυλωνία, την Αραβία, την Αιθιοπία. Έμεινε αρκετό χρονικό διάστημα στην Αθήνα, όπου μάλιστα άκουσε το Σωκράτη να συζητά, δίχως όμως να έλθει σε γνωριμία με αυτόν. Δεν ήταν καθόλου φιλόδοξος και προτιμούσε το «λάθε βιώσας». Λέγει ο ίδιο. «Ήλθον γαρ, φησίν, εις Αθήνας και ου τις με έγνωκεν». Επέστρεψε στα Άβδηρα, όπου έζησε βίο ερημίτη, συγγράφοντας, ερευνώντας και διδάσκοντας. Ήταν τόσο δυνατός ο έρωτάς του στην επιστημονική έρευνα, ώστε έλεγε ότι προτιμούσε να βρει μια «αιτιολογία» (δηλαδή την επιστημονική εξήγηση ενός φαινομένου), παρά να του δινόταν ο θρόνος του βασιλείου της Περσίας.
Τα συγγράμματά του τα έγραψε στην ιωνική διάλεκτο, και περιλαμβάνουν όλους τους κλάδους της ανθρώπινης γνώσης: μαθηματικά, φυσική, ιατρική, γεωπονία, ηθική, ποίηση, μουσική, ζωγραφική, γραμματική, αισθητική, φωνητική και πολεμική τέχνη. Ο Δημόκριτος υπεστήριξε ότι το «ον» (το σύμπαν), είναι μεν αιώνιο, αναλλοίωτο και άφθαρτο, ωστόσο δεν είναι «απλούν» όπως πίστευαν οι Ελεάτες φιλόσοφοι, αλλά «πολλαπλούν». Αφού, κατά τον Δημόκριτο, το ον είναι πολλαπλούν, σύγκειται δηλαδή από απειροελάχιστα τεμάχια ύλης (τα άτομα) που είναι αιώνια, άφθαρτα, αναλλοίωτα και αδιάσπαστα, πρέπει αναγκαστικά αυτά να έλθουν σε σχέση προς άλληλα, για να γεννηθεί εκείνο που ονομάζουμε κίνηση.
Τα άπειρα σε αριθμό και σε σχήμα άτομα στροβιλίζονται στο άπειρο, όπως η σκόνη στον αέρα και, καθώς συνωθούνται, σχηματίζουν απείρους κόσμους, (τον «Μέγα Διάκοσμο»), σ’ ένα από τους οποίους ανήκει και η Γη. Τα πάντα γίνονται κατά μηχανική αναγκαιότητα. Ο Δημόκριτος δίνει σαφή εξήγηση της γεννήσεως των αστερισμών και υποστηρίζει, ακόμα, πως και η ψυχή αποτελείται από λεία, λεπτά και στρογγυλά άτομα, που το σώμα τα εισπνέει από τον αέρα, δίνοντας έτσι και στον ψυχικό βίο καθαρά υλιστική και μηχανική λειτουργία. Από τα «Ηθικά» του περισώθηκαν 230 αποσπάσματα, τα περισσότερα αποφθέγματα. Μόλις μετά δύο χιλιετηρίδες, ο Βάκων και ο Γκασσαντί, ανέσυραν το γίγαντα Δημόκριτο στην επιφάνεια, και μόνο κατά τον ΙΘ’ αιώνα, κατανοήθηκε η υψίστη σημασία της φιλοσοφίας του, η οποία οδήγησε στην ερμηνεία των νόμων του ήχου, του φωτός, της θερμότητας, καθώς και στις χημικές και φυσικές μεταβολές (διάσπαση ατόμου) σε ευρύτατη έκταση. Επί Σωκράτους, η αναζήτηση των φυσικών νόμων για την ερμηνεία και την κατανόηση του όντος, έληξε, για να αναπτυχθεί η φιλοσοφία «της χρήσιμης αρετής» και η πολιτική φιλοσοφία, όπως ο ίδιος ο Δημόκριτος έλεγε.
Ο βίος του σοφού Αβδηρίτη περιβάλλεται από την αχλή του θρύλου και του μυστηρίου, πολλά δε θαυμάσια αναφέρονται, γύρω από τα τελευταία ιδίως χρόνια της ζωής του, από διαφόρους συγγραφείς, όπως η συνάντησή του με τον Ιπποκράτη και ο διάλογος που έλαβε χώρα μεταξύ τους. Όμως, τη γνησιότητα όλων αυτών των βιογραφικών στοιχείων, την αμφισβητεί η κριτική. Πάντως, ένα από τα γνωρίσματα του Δημόκριτου που δεν αμφισβητείται, είναι ότι γελούσε πολύ, και κάθε στιγμή, βλέποντας πόσο μηδαμινά και αστεία ήταν όλα τα σοβαρά και σπουδαία των ανθρώπων, μπροστά στο μεγαλείο του Κόσμου. Γι’ αυτό και ονομάσθηκε «Γελασίνος». Και, ακόμα, ότι οι Αβδηρίτες τον λάτρεψαν σαν θεό και, ύστερα από το θάνατό του, του έστησαν χάλκινο ανδριάντα. Πέθανε σε βαθύτατο γήρας.
ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ
Σάμος
περ. 342 - 271 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Γεννήθηκε στη Σάμο από γονείς Αθηναίους κληρούχους. Διακεκριμένος φιλόσοφος, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε δική του σχολή. Επρέσβευε ότι η μόνη αρχή των πραγμάτων είναι η ύλη. Έξω απ’ αυτήν δεν υπάρχει παρά μόνο το κενόν. Σύμφωνα με την υλιστική αυτή θεωρία του το μόνο απόλυτο αγαθό είναι η «ηδονή», όχι όμως η στιγμιαία, αλλά η διαρκής, το μόνο δε απόλυτο κακό η «αλγηδών». Ο πόνος, δηλαδή, και η χαρά είναι οι δύο πόλοι, γύρω από τους οποίους περιστρέφεται εναλλασσόμενος ο βίος των θνητών. Για το λόγο αυτό οι πνευματικές ηδονές πρέπει να προτιμώνται από τις σωματικές. Είναι διαρκέστερες και εκλεκτές.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
3ΕΛΕΑΤΕΣ
ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ Ο ΚΟΛΟΦΩΝΙΟΣ
Κολοφώνα
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος ιδρυτής της Ελεατικής σχολής. Γεννήθηκε την Τρίτη ή την τέταρτη δεκαετηρίδα του 6ου π.Χ. αιώνα στην Κολοφώνα. Όταν οι Πέρσες κατέκτησαν την Ιωνία, στα 546, εκπατρίσθηκε και επί πολλά έτη περιερχόταν στις ελληνικές πόλεις σαν ποιητής και ραψωδός, για να εγκατασταθεί, τέλος, στην Ελέα, αποικία που ίδρυσαν στη Μεγάλη Ελλάδα οι πρόσφυγες της Ιωνίας. Το φιλοσοφικό του έργο κατεστράφη, και μόνο από μερικά λείψανα του έργου του «Περί φύσεως», διδακτικού έπους, και τις μαρτυρίες του Αριστοτέλη, Θεοφράστου κ.α., γνωρίζουμε τι πίστευε. Ο Ξενοφάνης μεταφέροντας τη φιλοσοφία από την Ανατολή στη Δύση, προσέδωσε σ’ αυτήν καθαρά θρησκευτική χροιά/ τολμηρός ελεγκτής της πολυθεϊστικής θρησκείας των Ελλήνων, ύψωσε φωνή εναντίον της, και καταφέρθηκε με δριμύτητα κατά των κοσμογονικών προλήψεων και των ηθικών αρχών της ελληνικής Μυθολογίας.
Ο Ξενοφάνης αγανακτούσε κυρίως και σάρκαζε για το λόγο ότι η Μυθολογία είχε πλάσει ένα πλήθος από θεούς ανθρωπόμορφους, με όλα τα πάθη και τα ελαττώματα των θνητών. Ότι ο Θεός είναι ένας και αυτός είναι όλος όμμα, όλος ους, όλος νους, και άρχει άσκοπα με την ίδια του τη διάνοια. Όντας αναλλοίωτος και ακίνητος, δεν έχει ανάγκη να μεταναστεύσει από τόπο σε τόπο για να εκτελεί τα θελήματά του. Είναι πανταχού παρών. Η μόνη αυτή θεότητα του Ξενοφάνη εναρμονίζεται με το Σύμπαν, οπότε ο μονοθεϊσμός του είναι ταυτόχρονα και πανθεϊσμός.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ
Ελέα
περ. 540 - 450 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιφανής φιλόσοφος της ελεατικής σχολής. Έζησε και ήκμασε περί το 500 π.Χ. Νομοθέτησε στην πατρίδα του Ελέα. Ήταν φίλος του Ξενοφάνους και συνδεόταν με τους Πυθαγόρειους. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι πατέρας του ήταν ο Πύρης. Ο Πλάτων αναφέρει, επίσης, πως ο Παρμενίδης ήρθε στην Αθήνα σε ηλικία 65 ετών και ότι τον συναναστρεφόταν ο νεαρότατος τότε Σωκράτης (14 – 16 ετών). Έτσι συμπεραίνεται πως ο Παρμενίδης θα είχε γεννηθεί στα 520 π.Χ. και ήρθε και έμεινε στην Αθήνα περί το 455. Σ’ ένα ομώνυμο διάλογό του ο Πλάτων εκφράζεται για τον Παρμενίδη με εξαιρετική εκτίμηση, ενώ, αντίθετα, ο Αριστοτέλης πολεμούσε τις θεωρίες του Παρμενίδη και ολόκληρης της ελεατικής σχολής. Σαν μόνο έργο του Παρμενίδη αναφέρεται το «Περί φύσεως», που είναι γραμμένο σε εξάμετρους στίχους και στην Ιωνική διάλεκτο, έργο που επαινούσαν οι αρχαίοι τεχνοκρίτες. Από αυτό σώθηκαν μόνο μερικά αποσπάσματα.
ΖΗΝΩΝ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ
Ελέα
490 - 430 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλόσοφος της Ελεατικής Σχολής, μαθητής του Παρμενίδη. Πίστευε και δίδασκε με φανατισμό ότι κάθε κίνηση είναι φαινομενική μόνο, αφού δεν μπορεί να λάβει αρχή, και κανένα σώμα δεν μπορεί να φθάσει κάπου, πριν περάσει πρώτα από ένα άπειρο πλήθος ενδιάμεσων σταθμών. Επίσης η κίνηση, κατά τον Ζήνωνα, δεν μπορεί να τερματισθεί, και κάθε κίνηση είναι σχετική. Με τις αποδείξεις του Ζήνωνος ασχολήθηκαν ο Αριστοτέλης, ο Έγελος, ο Έρβαρτ. Εξ αιτίας των σπουδαίων αλλά και αντιφατικών αυτών θεωριών του, ο Αριστοτέλης τον ονόμασε «εφευρέτη της διαλεκτικής». Με διαταγή του τυράννου Ελέας Νεάρχου, καταδικάσθηκε σε μαρτυρικό θάνατο, και κοπανίστηκε μέσα σε γουδί, ύστερα από ανάλογα φρικτά βασανιστήρια, και αυτό, επειδή ο σοφός επιχείρησε ν’ απαλλάξει τους Ελεάτες από την τυραννία του Νεάρχου.
ΜΕΛΙΣΣΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ
Σάμος
5ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μαθητής του Παρμενίδη και του Ηρακλείτου. Η ακμή του τοποθετείται κατά την 84η Ολυμπιάδα, δηλαδή στην περίοδο 444-441 π.Χ. Αντίπαλος του Περικλή, έπεισε τους συμπατριώτες του να πολεμήσουν τους Αθηναίους, τους οποίους και νίκησαν. Μαζί με τον Ξενοφάνη, τον Παρμενίδη και τον Ζήνωνα, ο Μέλισσος εντάσσεται στη λεγόμενη Ελεατική σχολή. Δεχόταν ως αρχή το είναι, το οποίο χαρακτήριζε ως ακίνητο και αμετάβλητο, ενώ το γίγνεσθαι το θεωρούσε απατηλό, ως δημιούργημα των αισθήσεων. Αντίθετα όμως από τον Παρμενίδη, δίδασκε ότι το Ον αυτό καθ’ εαυτό είναι περιορισμένο αλλά αόριστο.
Στον Μέλισσο αποδίδεται η άποψη ότι ακόμη κι αν υπήρχαν πολλά πράγματα, θα έπρεπε καθένα από αυτά να έχει τις ιδιότητες του ελεατικού όντος. Απέρριψε επίσης τη διδασκαλία του Εμπεδοκλή σχετικά με την ανάμιξη των τεσσάρων στοιχείων, καθώς και την ατομική θεωρία σε ό,τι αφορά τον κενό χώρο. Πίστευε ότι στη φύση δεν υπάρχει τίποτε βέβαιο και ότι όλα είναι φθαρτά. Το παν είναι ακίνητο, ειδάλλως πρέπει να υπάρχει κενό, αλλά το κενό δεν ανήκει στα όντα. Για τους θεούς έλεγε ότι δεν μπορούμε να τους γνωρίσουμε, άρα δεν μπορούμε να πούμε τίποτε γι’ αυτούς. Ο Σιμπλίκιος σώζει αποσπάσματα από το έργο του Περί φύσεως ή περί του όντος, τα οποία περιλαμβάνονται στο Diels/Kranz, Fragmente der Vorsokratiker. Ο τίτλος του έργου του Γοργία Περί φύσεως ή περί του μη όντος απηχεί το έργο του Μελίσσου.
ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ Ο ΚΟΛΟΦΩΝΙΟΣ
Κολοφώνα
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος ιδρυτής της Ελεατικής σχολής. Γεννήθηκε την Τρίτη ή την τέταρτη δεκαετηρίδα του 6ου π.Χ. αιώνα στην Κολοφώνα. Όταν οι Πέρσες κατέκτησαν την Ιωνία, στα 546, εκπατρίσθηκε και επί πολλά έτη περιερχόταν στις ελληνικές πόλεις σαν ποιητής και ραψωδός, για να εγκατασταθεί, τέλος, στην Ελέα, αποικία που ίδρυσαν στη Μεγάλη Ελλάδα οι πρόσφυγες της Ιωνίας. Το φιλοσοφικό του έργο κατεστράφη, και μόνο από μερικά λείψανα του έργου του «Περί φύσεως», διδακτικού έπους, και τις μαρτυρίες του Αριστοτέλη, Θεοφράστου κ.α., γνωρίζουμε τι πίστευε. Ο Ξενοφάνης μεταφέροντας τη φιλοσοφία από την Ανατολή στη Δύση, προσέδωσε σ’ αυτήν καθαρά θρησκευτική χροιά/ τολμηρός ελεγκτής της πολυθεϊστικής θρησκείας των Ελλήνων, ύψωσε φωνή εναντίον της, και καταφέρθηκε με δριμύτητα κατά των κοσμογονικών προλήψεων και των ηθικών αρχών της ελληνικής Μυθολογίας.
Ο Ξενοφάνης αγανακτούσε κυρίως και σάρκαζε για το λόγο ότι η Μυθολογία είχε πλάσει ένα πλήθος από θεούς ανθρωπόμορφους, με όλα τα πάθη και τα ελαττώματα των θνητών. Ότι ο Θεός είναι ένας και αυτός είναι όλος όμμα, όλος ους, όλος νους, και άρχει άσκοπα με την ίδια του τη διάνοια. Όντας αναλλοίωτος και ακίνητος, δεν έχει ανάγκη να μεταναστεύσει από τόπο σε τόπο για να εκτελεί τα θελήματά του. Είναι πανταχού παρών. Η μόνη αυτή θεότητα του Ξενοφάνη εναρμονίζεται με το Σύμπαν, οπότε ο μονοθεϊσμός του είναι ταυτόχρονα και πανθεϊσμός.
ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ
Ελέα
περ. 540 - 450 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιφανής φιλόσοφος της ελεατικής σχολής. Έζησε και ήκμασε περί το 500 π.Χ. Νομοθέτησε στην πατρίδα του Ελέα. Ήταν φίλος του Ξενοφάνους και συνδεόταν με τους Πυθαγόρειους. Ο Θεόφραστος αναφέρει ότι πατέρας του ήταν ο Πύρης. Ο Πλάτων αναφέρει, επίσης, πως ο Παρμενίδης ήρθε στην Αθήνα σε ηλικία 65 ετών και ότι τον συναναστρεφόταν ο νεαρότατος τότε Σωκράτης (14 – 16 ετών). Έτσι συμπεραίνεται πως ο Παρμενίδης θα είχε γεννηθεί στα 520 π.Χ. και ήρθε και έμεινε στην Αθήνα περί το 455. Σ’ ένα ομώνυμο διάλογό του ο Πλάτων εκφράζεται για τον Παρμενίδη με εξαιρετική εκτίμηση, ενώ, αντίθετα, ο Αριστοτέλης πολεμούσε τις θεωρίες του Παρμενίδη και ολόκληρης της ελεατικής σχολής. Σαν μόνο έργο του Παρμενίδη αναφέρεται το «Περί φύσεως», που είναι γραμμένο σε εξάμετρους στίχους και στην Ιωνική διάλεκτο, έργο που επαινούσαν οι αρχαίοι τεχνοκρίτες. Από αυτό σώθηκαν μόνο μερικά αποσπάσματα.
ΖΗΝΩΝ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ
Ελέα
490 - 430 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλόσοφος της Ελεατικής Σχολής, μαθητής του Παρμενίδη. Πίστευε και δίδασκε με φανατισμό ότι κάθε κίνηση είναι φαινομενική μόνο, αφού δεν μπορεί να λάβει αρχή, και κανένα σώμα δεν μπορεί να φθάσει κάπου, πριν περάσει πρώτα από ένα άπειρο πλήθος ενδιάμεσων σταθμών. Επίσης η κίνηση, κατά τον Ζήνωνα, δεν μπορεί να τερματισθεί, και κάθε κίνηση είναι σχετική. Με τις αποδείξεις του Ζήνωνος ασχολήθηκαν ο Αριστοτέλης, ο Έγελος, ο Έρβαρτ. Εξ αιτίας των σπουδαίων αλλά και αντιφατικών αυτών θεωριών του, ο Αριστοτέλης τον ονόμασε «εφευρέτη της διαλεκτικής». Με διαταγή του τυράννου Ελέας Νεάρχου, καταδικάσθηκε σε μαρτυρικό θάνατο, και κοπανίστηκε μέσα σε γουδί, ύστερα από ανάλογα φρικτά βασανιστήρια, και αυτό, επειδή ο σοφός επιχείρησε ν’ απαλλάξει τους Ελεάτες από την τυραννία του Νεάρχου.
ΜΕΛΙΣΣΟΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ
Σάμος
5ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μαθητής του Παρμενίδη και του Ηρακλείτου. Η ακμή του τοποθετείται κατά την 84η Ολυμπιάδα, δηλαδή στην περίοδο 444-441 π.Χ. Αντίπαλος του Περικλή, έπεισε τους συμπατριώτες του να πολεμήσουν τους Αθηναίους, τους οποίους και νίκησαν. Μαζί με τον Ξενοφάνη, τον Παρμενίδη και τον Ζήνωνα, ο Μέλισσος εντάσσεται στη λεγόμενη Ελεατική σχολή. Δεχόταν ως αρχή το είναι, το οποίο χαρακτήριζε ως ακίνητο και αμετάβλητο, ενώ το γίγνεσθαι το θεωρούσε απατηλό, ως δημιούργημα των αισθήσεων. Αντίθετα όμως από τον Παρμενίδη, δίδασκε ότι το Ον αυτό καθ’ εαυτό είναι περιορισμένο αλλά αόριστο.
Στον Μέλισσο αποδίδεται η άποψη ότι ακόμη κι αν υπήρχαν πολλά πράγματα, θα έπρεπε καθένα από αυτά να έχει τις ιδιότητες του ελεατικού όντος. Απέρριψε επίσης τη διδασκαλία του Εμπεδοκλή σχετικά με την ανάμιξη των τεσσάρων στοιχείων, καθώς και την ατομική θεωρία σε ό,τι αφορά τον κενό χώρο. Πίστευε ότι στη φύση δεν υπάρχει τίποτε βέβαιο και ότι όλα είναι φθαρτά. Το παν είναι ακίνητο, ειδάλλως πρέπει να υπάρχει κενό, αλλά το κενό δεν ανήκει στα όντα. Για τους θεούς έλεγε ότι δεν μπορούμε να τους γνωρίσουμε, άρα δεν μπορούμε να πούμε τίποτε γι’ αυτούς. Ο Σιμπλίκιος σώζει αποσπάσματα από το έργο του Περί φύσεως ή περί του όντος, τα οποία περιλαμβάνονται στο Diels/Kranz, Fragmente der Vorsokratiker. Ο τίτλος του έργου του Γοργία Περί φύσεως ή περί του μη όντος απηχεί το έργο του Μελίσσου.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
4ΕΡΕΤΡΙΑΣ
ΦΑΙΔΩΝ
Ήλιδα
5ος αιώνας π.Χ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αφοσιωμένος μαθητής και εταίρος του Σωκράτη, ο οποίος μετά τον θάνατο του διδασκάλου του μετέβη στην πατρίδα του Ήλιδα όπου ίδρυσε δική του Σωκρατική Σχολή, την λεγόμενη Ηλειακή. Για την Σχολή αυτή τίποτα δεν γνωρίζουμε. Ο ίδιος έγραψε διαλόγους, από τους οποίους όμως κανείς δεν έφτασε ως εμάς.
ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ
Ερέτρια
3ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Εριστικός φιλόσοφος από την Ερέτρια, που ίδρυσε την Ερετριακή Σχολή (περίπου 339 π.Χ. – περίπου 265 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής αποστολής στα Μέγαρα, άρχισε να παρακολουθεί τις παραδόσεις του Στίλπωνος, εκπροσώπου της Μεγαρικής Σχολής, ενώ αργότερα συνδέθηκε με την Ηλειακή Σχολή, που είχε ιδρύσει ο Φαίδων. Ηγέτης της σχολής αυτής αργότερα, τη μετέφερε στην Ερέτρια, όπου έγινε γνωστή ως Ερετριακή Σχολή.
Ο Μενέδημος δεν άφησε συγγράμματα. Οι φιλοσοφικές θέσεις του και ο ρόλος του στο εριστικό κίνημα δεν μπορούν έτσι να ταυτιστούν και να εκτιμηθούν με βεβαιότητα, δεδομένου ότι και οι αρχαίοι δοξογράφοι παρέχουν συγκεχυμένες και αντιφατικές πληροφορίες. Οπωσδήποτε, η επίδραση δύο διαφορετικών κατευθύνσεων της αρχαίας ελληνικής σκέψης- της μεγαρικής και της ηλειακής-, που ξεπήδησαν από τη σωκρατική διδασκαλία, στηρίζουν την υπόθεση ότι το κέντρο βάρους της φιλοσοφίας του έπεφτε σε θέματα κανονιστικής ηθικής.
ΦΑΙΔΩΝ
Ήλιδα
5ος αιώνας π.Χ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αφοσιωμένος μαθητής και εταίρος του Σωκράτη, ο οποίος μετά τον θάνατο του διδασκάλου του μετέβη στην πατρίδα του Ήλιδα όπου ίδρυσε δική του Σωκρατική Σχολή, την λεγόμενη Ηλειακή. Για την Σχολή αυτή τίποτα δεν γνωρίζουμε. Ο ίδιος έγραψε διαλόγους, από τους οποίους όμως κανείς δεν έφτασε ως εμάς.
ΜΕΝΕΔΗΜΟΣ
Ερέτρια
3ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Εριστικός φιλόσοφος από την Ερέτρια, που ίδρυσε την Ερετριακή Σχολή (περίπου 339 π.Χ. – περίπου 265 π.Χ.). Κατά τη διάρκεια μιας στρατιωτικής αποστολής στα Μέγαρα, άρχισε να παρακολουθεί τις παραδόσεις του Στίλπωνος, εκπροσώπου της Μεγαρικής Σχολής, ενώ αργότερα συνδέθηκε με την Ηλειακή Σχολή, που είχε ιδρύσει ο Φαίδων. Ηγέτης της σχολής αυτής αργότερα, τη μετέφερε στην Ερέτρια, όπου έγινε γνωστή ως Ερετριακή Σχολή.
Ο Μενέδημος δεν άφησε συγγράμματα. Οι φιλοσοφικές θέσεις του και ο ρόλος του στο εριστικό κίνημα δεν μπορούν έτσι να ταυτιστούν και να εκτιμηθούν με βεβαιότητα, δεδομένου ότι και οι αρχαίοι δοξογράφοι παρέχουν συγκεχυμένες και αντιφατικές πληροφορίες. Οπωσδήποτε, η επίδραση δύο διαφορετικών κατευθύνσεων της αρχαίας ελληνικής σκέψης- της μεγαρικής και της ηλειακής-, που ξεπήδησαν από τη σωκρατική διδασκαλία, στηρίζουν την υπόθεση ότι το κέντρο βάρους της φιλοσοφίας του έπεφτε σε θέματα κανονιστικής ηθικής.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
5ΚΥΝΙΚΟΙ
ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ
Αθήνα
444 - 366 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιφανής φιλόσοφος της αρχαίας Ελλάδος. Γεννήθηκε στην Αθήνα, άγνωστο πότε, από πατέρα Αθηναίο και μητέρα καταγόμενη από τη Θράκη. Ήταν σύγχρονος με τον Πλάτωνα και μεγαλύτερος στην ηλικία από αυτόν. Υπήρξε μαθητή του Γοργία και αργότερα φίλος και πιστός θαυμαστής του Σωκράτη. Μετά το θάνατο του μεγάλου δασκάλου του, ίδρυσε φιλοσοφική σχολή κοντά στο Γυμνάσιο Κυνόσαργες. Από την ονομασία αυτή οι οπαδοί του ονομάσθηκαν Κυνικοί και η αίρεσή τους Κυνισμός. Ιδιαίτερα ονομαστός μαθητής του υπήρξε ο Διογένης ο Σινωπεύς.
Ο Σωκράτης τον θαύμαζε για τον εγκρατή και σχεδόν ασκητικό του βίο, την ήρεμη ανεξαρτησία του και τη δύναμη του χαρακτήρα του. Στις διαλεκτικές συζητήσεις δοκίμαζε να ανατρέψει τον ορισμό του Σωκράτη για τις γενικές έννοιες. Καταπολεμούσε, δηλαδή, την περί ιδεών θεωρία του Πλάτωνος, και παραδεχόταν σαν πραγματικό μόνο το επί μέρους. Μονάχα αυτό που βλέπουμε, αγγίζουμε ή άλλως πως αισθανόμαστε υπάρχει πραγματικά (αισθησιοκρατική διδασκαλία).
Οι γενικές έννοιες κατά τον Αντισθένη είναι ανύπαρκτες (ίππον μεν ορώ, ιππόττητα δε ουκ ορώ) κάθε δε έννοια εννοεί ένα μόνο πράγμα. Από δω συνάγει ο φιλόσοφος ότι δεν μπορεί σε κανένα υποκείμενο ν’ αποδοθεί διαφορετική έννοια, και οι μόνες σωστές κρίσεις είναι οι ταυτολογικές (Α εστίν Α). δεν είναι ορθό, π.χ., να λέμε ο χρυσός είναι ξανθός, μα ο χρυσός είναι χρυσός, όχι ο άνθρωπος είναι θνητός αλλά το θνητό είναι θνητό.
Γι’ αυτό το λόγο ο Αντισθένης απέρριπτε και τον ορισμό που στηρίζεται πάνω στα ουσιώδη γνωρίσματα. Τα διδάγματα αυτά πρόθυμα σπάσθηκαν οι Κυνικοί. Και από αυτά η τάση των Κυνικών να κάνουν τους εαυτούς των τελείως ανεξάρτητους από τις ανάγκες του έξω κόσμου, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις ανάγκες τους, ασκούμενοι να υπομένουν κάθε στέρηση και κάθε πόνο, και θεωρώντας τις απολαύσεις και ιδιαίτερα την ηδονή μέγιστα κακά.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Σινώπη
περ. 400 - 325 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυνικός φιλόσοφος. Ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας. Γεννήθηκε στη Σινώπη και νέος ήρθε στην Αθήνα, για να μαθητεύσει στον ιδρυτή της κυνικής φιλοσοφίας Αντισθένη. Ζούσε πότε στην Αθήνα, πότε στην Κόρινθο, όπου και πέθανε στα 323 π.Χ. σε βαθύ γήρας.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος παραθέτει μακρότατο κατάλογο των έργων του φιλοσόφου, από τα οποία όμως τίποτα δεν διασώθηκε. Ο ίδιος συνέλεξε αποφθέγματα, ανέκδοτα και λεπτομέρειες από το βίο του μεγάλου κυνικού. Πολλά όμως απ’ αυτά είναι επινοήματα ίσως των μεταγενεστέρων θαυμαστών του. Ο βίος του Διογένη ήτο λιτότατος, οι δε Αθηναίοι τον υπεραγαπούσαν για την ετοιμότητα και την ευφυΐα του, με τις οποίες απαντούσε σε κάθε ερώτηση που του έκαναν, καθώς και για τον αδυσώπητο και τραχύ τρόπο με τον οποίο έσκωπτε τα κακώς έχοντα στην κοινωνία. Τη σκέψη του την απασχολούσαν αποκλειστικά τα ηθικοκοινωνικά προβλήματα, η δε διδασκαλία του, ουσιαστικά, ήταν επαναστατική και ανατρεπτική της υφισταμένης τάξεως.
Ο Διογένης επεδίωκε ριζική μεταβολή και μεταμόρφωση της ανθρώπινης κοινωνίας και της διεφθαρμένης ανθρώπινης φύσεως. Οι άνθρωποι – έλεγε – έχουν πλασθεί από τη φύση με ευγενές μέταλλο, που το ενόθευσαν όμως οι περιστάσεις. Γι’ αυτό, πρέπει να αναχωνευθεί και να ξαναχαραχθεί, για να ξαναγίνει ο άνθρωπος εικόνα του Θεού. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται με τη σωκρατική μέθοδο δια της γνώσεως. Ο άνθρωπος πρέπει να σπουδάσει τον εαυτό του και να κατανοήσει την ανθρώπινη φύση. Έτσι ο άνθρωπος θα αποκτήσει την ύψιστη ευδαιμονία. Κυρίως εξαιρεί την αναγκαιότητα της επιστροφής του ανθρώπου στη φύση, όπως αργότερα ο Ρουσσώ.
Η φύση, λέγει ο Διογένης, εφοδίασε τον άνθρωπο με όλα τα προς το ζην, αλλά αυτός δημιούργησε τεχνητές και ανύπαρκτες επιθυμίες και ανάγκες που τον οδηγούν συχνά στην πονηρία και στη διαφθορά. Ο φυσικός και λιτός βίος είναι ασύγκριτα πιο ηδονικός από το βίο του πολιτισμένου ανθρώπου, ο οποίος κυνηγά τεχνητές ηδονές και ζει βίο αθλιότερο και από εκείνο των ζώων.
Ο Διογένης, κατά την παράδοση, στεγαζόταν μέσα σ’ ένα πιθάρι, με φύλακες τα σκυλιά του, αποδεικνύοντας, έτσι, πως και το σπίτι ακόμα ήταν κάτι το περιττό.
ΚΡΑΤΗΣ Ο ΚΥΝΙΚΟΣ
Θήβα
4ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Περιώνυμος Κυνικός φιλόσοφος, γιός του Ασκώνδα, μαθητής του Διογένη, τον οποίο ακολουθούσε συνεχώς. Άκμασε περί το 330 π.Χ. Η οικογένειά του ήταν πλούσια, ο ίδιος όμως έζησε φτωχός, διότι, κατά ορισμένους, μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς, κατ’ άλλους έριξε τα χρήματά του στην θάλασσα, ενώ υπάρχει και η παράδοση ότι τα κατέθεσε σε τραπεζίτη με τον όρο να τα παραδώσει αυτός στα τέκνα του μόνο αν δεν γίνουν φιλόσοφοι, ειδάλλως να τα μοιράσει στο λαό.
Ο Κράτης πίστευε ότι οι φιλόσοφοι δεν έχουν ανάγκη τα χρήματα. Αν και ήταν άσχημος και κυφός, τον ερωτεύτηκε η Ιππαρχίς, που καταγόταν από ευγενή οικογένεια της Θράκης. Ο αδελφός της Ιππαρχίδος Μητροκλής, αρχικά μαθητής του Ξενοκράτη και του Θεοφράστου, έγινε Κυνικός χάρη στον Κράτη και στα επιχειρήματα που του ανέπτυξε. Έτσι, παρουσίασε στην αδελφή του την εικόνα του νέου του δασκάλου τόσο ζωηρά ώστε αυτή τον αγάπησε και θέλησε να τον παντρευτεί, δεχόμενη τον όρο να ακολουθεί τον βίο του. Ο Κράτης, νυμφευόμενος, προέβη σε πράξη ασυνεπή προς την κυνική διδασκαλία, ονόμαζε δε τον γάμο του «κυνογαμία».
Η ανεκδοτολογία η σχετική με τον Κράτη είναι μεγάλη. Στην προσπάθειά του να συμφωνήσει με τα δόγματα της κυνικής φιλοσοφίας θεωρούσε το γάμο ως σχέση που δεν εμποδίζει την ανεξαρτησία, αφού συνάπτεται από ελεύθερα άτομα. Εισερχόταν απρόσκλητος στα σπίτια, γι’ αυτό και απέκτησε το προσωνύμιο «Θυρεπανοίκτης». Όταν εξορίστηκε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, ο Κράτης τον παρηγόρησε τόσο φιλικά ώστε ο πρώτος καταράστηκε τον προηγούμενο τρόπο ζωής του που τον εμπόδισε να γνωρίσει έναν τέτοιο άνθρωπο. Έγραψε έργα που φέρουν το συνοπτικό τίτλο Παίγνια και έχουν κυρίως ηθικό χαρακτήρα.
ΒΙΩΝ Ο ΒΟΡΥΣΘΕΝΙΤΗΣ
Βορυσθένη
3ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Λεπτομέρειες για τη ζωή του μας δίνει ο Διογένης Λαέρτιος. Όπως είπε ο ίδος ο Βίων στον βασιλιά Αντίγονο, καταγόταν από την περιοχή που εκτεινόταν κατά μήκος του ποταμού Βορυσθένη. Ο πατέρας του ήταν απελεύθερος τριχοπώλης (έμπορος παστών ψαριών) και πουλήθηκε ως δούλος μαζί με όλη του την οικογένεια για παράβαση τελωνειακών διατάξεων. Ο αγοραστής ήταν ένας ρήτορας, που συμπάθησε τόσο πολύ τον Βίωνα, ώστε τον έκανε κληρονόμο της περιουσίας του.
Μετά το θάνατο του κυρίου του, ο Βίων εκποίησε την κληρονομιά και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ακροατής αρχικά του φιλοσόφου Κράτη, της Πλατωνικής Ακαδημίας προσχώρησε στη σχολή των Κυνικών και πήρε τα εμβλήματα του Κυνικού φιλοσόφου, τον τρίβωνα και την πήρα. Λίγο αργότερα εγκατέλειψε τους Κυνικούς και έγινε ακροατής του Θεοδώρου του Αθέου, της Κυρηναϊκής σχολής. Τον εγκατέλειψε όμως κι αυτόν και έγινε ακροατής του Θεοφράστου. Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ο Βίων δίδαξε για ένα διάστημα Φιλοσοφία στη Ρόδο. Συνήθως όμως περνούσε από διάφορες πόλεις κάνοντας διαλέξεις που εντυπωσίαζαν.
Δεν ήταν ποτέ συστηματικός φιλόσοφος: ειρωνευόταν τη Φιλοσοφία, τη Μουσική και τη Γεωμετρία. Αρεσκόταν να διακωμωδεί τα πάντα με τα ευφυολογήματά του, και από την άποψη αυτή θεωρείται πρόδρομος του Λουκιανού. Συνδυάζοντας τις ιδέες που αποκόμισε από τη φοίτησή του στους Κυνικούς και τους Κυρηναϊκούς, παρουσίασε ένα είδος κυνικής-ηδονιστικής φιλοσοφίας. Σύμφωνα με το δόγμα ηθικής συμπεριφοράς που δίδασκε, ο άνθρωπος πρέπει να απολαμβάνει κάθε είδους ηδονή, όταν του το επιτρέπουν οι συνθήκες τις ζωής, αλλά και να αντιμετωπίζει τις ανάγκες της ζωής με καρτερία και λιτότητα. Επειδή χρησιμοποιούσε ανθηρό και πολυποίκιλο ύφος, ο Ερατοσθένης είπε γι’ αυτόν ότι ήταν ο πρώτος που έντυσε τη Φιλοσοφία με ανθηρό (λουλουδάτο) φόρεμα. Με τον Βίωνα καλλιεργήθηκε ένα νέο φιλολογικό είδος, η Διατριβή, σύνθεση ρητορικού λόγου και διαλόγου, που δίδασκε μέσα από την τέρψη.
ΜΗΤΡΟΚΛΗΣ
Θράκη
4ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυνικός φιλόσοφος από τη Μαρώνεια της Θράκης. Η ακμή του τοποθετείται τον 4ο π.Χ. αιώνα. Υπήρξε ο πρώτος που συνέλεξε ηθικολογικά ανέκδοτα και ρητά.
ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ
Αθήνα
444 - 366 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιφανής φιλόσοφος της αρχαίας Ελλάδος. Γεννήθηκε στην Αθήνα, άγνωστο πότε, από πατέρα Αθηναίο και μητέρα καταγόμενη από τη Θράκη. Ήταν σύγχρονος με τον Πλάτωνα και μεγαλύτερος στην ηλικία από αυτόν. Υπήρξε μαθητή του Γοργία και αργότερα φίλος και πιστός θαυμαστής του Σωκράτη. Μετά το θάνατο του μεγάλου δασκάλου του, ίδρυσε φιλοσοφική σχολή κοντά στο Γυμνάσιο Κυνόσαργες. Από την ονομασία αυτή οι οπαδοί του ονομάσθηκαν Κυνικοί και η αίρεσή τους Κυνισμός. Ιδιαίτερα ονομαστός μαθητής του υπήρξε ο Διογένης ο Σινωπεύς.
Ο Σωκράτης τον θαύμαζε για τον εγκρατή και σχεδόν ασκητικό του βίο, την ήρεμη ανεξαρτησία του και τη δύναμη του χαρακτήρα του. Στις διαλεκτικές συζητήσεις δοκίμαζε να ανατρέψει τον ορισμό του Σωκράτη για τις γενικές έννοιες. Καταπολεμούσε, δηλαδή, την περί ιδεών θεωρία του Πλάτωνος, και παραδεχόταν σαν πραγματικό μόνο το επί μέρους. Μονάχα αυτό που βλέπουμε, αγγίζουμε ή άλλως πως αισθανόμαστε υπάρχει πραγματικά (αισθησιοκρατική διδασκαλία).
Οι γενικές έννοιες κατά τον Αντισθένη είναι ανύπαρκτες (ίππον μεν ορώ, ιππόττητα δε ουκ ορώ) κάθε δε έννοια εννοεί ένα μόνο πράγμα. Από δω συνάγει ο φιλόσοφος ότι δεν μπορεί σε κανένα υποκείμενο ν’ αποδοθεί διαφορετική έννοια, και οι μόνες σωστές κρίσεις είναι οι ταυτολογικές (Α εστίν Α). δεν είναι ορθό, π.χ., να λέμε ο χρυσός είναι ξανθός, μα ο χρυσός είναι χρυσός, όχι ο άνθρωπος είναι θνητός αλλά το θνητό είναι θνητό.
Γι’ αυτό το λόγο ο Αντισθένης απέρριπτε και τον ορισμό που στηρίζεται πάνω στα ουσιώδη γνωρίσματα. Τα διδάγματα αυτά πρόθυμα σπάσθηκαν οι Κυνικοί. Και από αυτά η τάση των Κυνικών να κάνουν τους εαυτούς των τελείως ανεξάρτητους από τις ανάγκες του έξω κόσμου, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις ανάγκες τους, ασκούμενοι να υπομένουν κάθε στέρηση και κάθε πόνο, και θεωρώντας τις απολαύσεις και ιδιαίτερα την ηδονή μέγιστα κακά.
ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Σινώπη
περ. 400 - 325 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυνικός φιλόσοφος. Ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της κυνικής φιλοσοφίας. Γεννήθηκε στη Σινώπη και νέος ήρθε στην Αθήνα, για να μαθητεύσει στον ιδρυτή της κυνικής φιλοσοφίας Αντισθένη. Ζούσε πότε στην Αθήνα, πότε στην Κόρινθο, όπου και πέθανε στα 323 π.Χ. σε βαθύ γήρας.
Ο Διογένης ο Λαέρτιος παραθέτει μακρότατο κατάλογο των έργων του φιλοσόφου, από τα οποία όμως τίποτα δεν διασώθηκε. Ο ίδιος συνέλεξε αποφθέγματα, ανέκδοτα και λεπτομέρειες από το βίο του μεγάλου κυνικού. Πολλά όμως απ’ αυτά είναι επινοήματα ίσως των μεταγενεστέρων θαυμαστών του. Ο βίος του Διογένη ήτο λιτότατος, οι δε Αθηναίοι τον υπεραγαπούσαν για την ετοιμότητα και την ευφυΐα του, με τις οποίες απαντούσε σε κάθε ερώτηση που του έκαναν, καθώς και για τον αδυσώπητο και τραχύ τρόπο με τον οποίο έσκωπτε τα κακώς έχοντα στην κοινωνία. Τη σκέψη του την απασχολούσαν αποκλειστικά τα ηθικοκοινωνικά προβλήματα, η δε διδασκαλία του, ουσιαστικά, ήταν επαναστατική και ανατρεπτική της υφισταμένης τάξεως.
Ο Διογένης επεδίωκε ριζική μεταβολή και μεταμόρφωση της ανθρώπινης κοινωνίας και της διεφθαρμένης ανθρώπινης φύσεως. Οι άνθρωποι – έλεγε – έχουν πλασθεί από τη φύση με ευγενές μέταλλο, που το ενόθευσαν όμως οι περιστάσεις. Γι’ αυτό, πρέπει να αναχωνευθεί και να ξαναχαραχθεί, για να ξαναγίνει ο άνθρωπος εικόνα του Θεού. Ο σκοπός αυτός επιτυγχάνεται με τη σωκρατική μέθοδο δια της γνώσεως. Ο άνθρωπος πρέπει να σπουδάσει τον εαυτό του και να κατανοήσει την ανθρώπινη φύση. Έτσι ο άνθρωπος θα αποκτήσει την ύψιστη ευδαιμονία. Κυρίως εξαιρεί την αναγκαιότητα της επιστροφής του ανθρώπου στη φύση, όπως αργότερα ο Ρουσσώ.
Η φύση, λέγει ο Διογένης, εφοδίασε τον άνθρωπο με όλα τα προς το ζην, αλλά αυτός δημιούργησε τεχνητές και ανύπαρκτες επιθυμίες και ανάγκες που τον οδηγούν συχνά στην πονηρία και στη διαφθορά. Ο φυσικός και λιτός βίος είναι ασύγκριτα πιο ηδονικός από το βίο του πολιτισμένου ανθρώπου, ο οποίος κυνηγά τεχνητές ηδονές και ζει βίο αθλιότερο και από εκείνο των ζώων.
Ο Διογένης, κατά την παράδοση, στεγαζόταν μέσα σ’ ένα πιθάρι, με φύλακες τα σκυλιά του, αποδεικνύοντας, έτσι, πως και το σπίτι ακόμα ήταν κάτι το περιττό.
ΚΡΑΤΗΣ Ο ΚΥΝΙΚΟΣ
Θήβα
4ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Περιώνυμος Κυνικός φιλόσοφος, γιός του Ασκώνδα, μαθητής του Διογένη, τον οποίο ακολουθούσε συνεχώς. Άκμασε περί το 330 π.Χ. Η οικογένειά του ήταν πλούσια, ο ίδιος όμως έζησε φτωχός, διότι, κατά ορισμένους, μοίρασε την περιουσία του στους φτωχούς, κατ’ άλλους έριξε τα χρήματά του στην θάλασσα, ενώ υπάρχει και η παράδοση ότι τα κατέθεσε σε τραπεζίτη με τον όρο να τα παραδώσει αυτός στα τέκνα του μόνο αν δεν γίνουν φιλόσοφοι, ειδάλλως να τα μοιράσει στο λαό.
Ο Κράτης πίστευε ότι οι φιλόσοφοι δεν έχουν ανάγκη τα χρήματα. Αν και ήταν άσχημος και κυφός, τον ερωτεύτηκε η Ιππαρχίς, που καταγόταν από ευγενή οικογένεια της Θράκης. Ο αδελφός της Ιππαρχίδος Μητροκλής, αρχικά μαθητής του Ξενοκράτη και του Θεοφράστου, έγινε Κυνικός χάρη στον Κράτη και στα επιχειρήματα που του ανέπτυξε. Έτσι, παρουσίασε στην αδελφή του την εικόνα του νέου του δασκάλου τόσο ζωηρά ώστε αυτή τον αγάπησε και θέλησε να τον παντρευτεί, δεχόμενη τον όρο να ακολουθεί τον βίο του. Ο Κράτης, νυμφευόμενος, προέβη σε πράξη ασυνεπή προς την κυνική διδασκαλία, ονόμαζε δε τον γάμο του «κυνογαμία».
Η ανεκδοτολογία η σχετική με τον Κράτη είναι μεγάλη. Στην προσπάθειά του να συμφωνήσει με τα δόγματα της κυνικής φιλοσοφίας θεωρούσε το γάμο ως σχέση που δεν εμποδίζει την ανεξαρτησία, αφού συνάπτεται από ελεύθερα άτομα. Εισερχόταν απρόσκλητος στα σπίτια, γι’ αυτό και απέκτησε το προσωνύμιο «Θυρεπανοίκτης». Όταν εξορίστηκε ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, ο Κράτης τον παρηγόρησε τόσο φιλικά ώστε ο πρώτος καταράστηκε τον προηγούμενο τρόπο ζωής του που τον εμπόδισε να γνωρίσει έναν τέτοιο άνθρωπο. Έγραψε έργα που φέρουν το συνοπτικό τίτλο Παίγνια και έχουν κυρίως ηθικό χαρακτήρα.
ΒΙΩΝ Ο ΒΟΡΥΣΘΕΝΙΤΗΣ
Βορυσθένη
3ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Λεπτομέρειες για τη ζωή του μας δίνει ο Διογένης Λαέρτιος. Όπως είπε ο ίδος ο Βίων στον βασιλιά Αντίγονο, καταγόταν από την περιοχή που εκτεινόταν κατά μήκος του ποταμού Βορυσθένη. Ο πατέρας του ήταν απελεύθερος τριχοπώλης (έμπορος παστών ψαριών) και πουλήθηκε ως δούλος μαζί με όλη του την οικογένεια για παράβαση τελωνειακών διατάξεων. Ο αγοραστής ήταν ένας ρήτορας, που συμπάθησε τόσο πολύ τον Βίωνα, ώστε τον έκανε κληρονόμο της περιουσίας του.
Μετά το θάνατο του κυρίου του, ο Βίων εκποίησε την κληρονομιά και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ακροατής αρχικά του φιλοσόφου Κράτη, της Πλατωνικής Ακαδημίας προσχώρησε στη σχολή των Κυνικών και πήρε τα εμβλήματα του Κυνικού φιλοσόφου, τον τρίβωνα και την πήρα. Λίγο αργότερα εγκατέλειψε τους Κυνικούς και έγινε ακροατής του Θεοδώρου του Αθέου, της Κυρηναϊκής σχολής. Τον εγκατέλειψε όμως κι αυτόν και έγινε ακροατής του Θεοφράστου. Κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ο Βίων δίδαξε για ένα διάστημα Φιλοσοφία στη Ρόδο. Συνήθως όμως περνούσε από διάφορες πόλεις κάνοντας διαλέξεις που εντυπωσίαζαν.
Δεν ήταν ποτέ συστηματικός φιλόσοφος: ειρωνευόταν τη Φιλοσοφία, τη Μουσική και τη Γεωμετρία. Αρεσκόταν να διακωμωδεί τα πάντα με τα ευφυολογήματά του, και από την άποψη αυτή θεωρείται πρόδρομος του Λουκιανού. Συνδυάζοντας τις ιδέες που αποκόμισε από τη φοίτησή του στους Κυνικούς και τους Κυρηναϊκούς, παρουσίασε ένα είδος κυνικής-ηδονιστικής φιλοσοφίας. Σύμφωνα με το δόγμα ηθικής συμπεριφοράς που δίδασκε, ο άνθρωπος πρέπει να απολαμβάνει κάθε είδους ηδονή, όταν του το επιτρέπουν οι συνθήκες τις ζωής, αλλά και να αντιμετωπίζει τις ανάγκες της ζωής με καρτερία και λιτότητα. Επειδή χρησιμοποιούσε ανθηρό και πολυποίκιλο ύφος, ο Ερατοσθένης είπε γι’ αυτόν ότι ήταν ο πρώτος που έντυσε τη Φιλοσοφία με ανθηρό (λουλουδάτο) φόρεμα. Με τον Βίωνα καλλιεργήθηκε ένα νέο φιλολογικό είδος, η Διατριβή, σύνθεση ρητορικού λόγου και διαλόγου, που δίδασκε μέσα από την τέρψη.
ΜΗΤΡΟΚΛΗΣ
Θράκη
4ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυνικός φιλόσοφος από τη Μαρώνεια της Θράκης. Η ακμή του τοποθετείται τον 4ο π.Χ. αιώνα. Υπήρξε ο πρώτος που συνέλεξε ηθικολογικά ανέκδοτα και ρητά.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
6ΚΥΡΗΝΑΪΚΟΙ
ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΣ Ο ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ
Κυρήνη
περ. 435 - 355 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
O Κυρηναίος. Έλληνας φιλόσοφος, ιδρυτής της Κυρηναϊκής σχολής. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια της Κυρήνης. Σε ηλικία ήταν λίγο μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα. Έζησε περίπου στα 435 – 355 π.Χ. Αρχικά ήταν μαθητής του Πρωταγόρα, του οποίου η θεωρία για τις αισθήσεις τον επηρέασε πολύ. Αργότερα έγινε μαθητής του Σωκράτη, αλλά η διδασκαλία του δεν κατόρθωσε να αλλάξει τις βιοθεωρητικές του αντιλήψεις. Έτσι, μετά τον θάνατο του Σωκράτη, συνέχισε να ζεί ως σοφιστής στην Αθήνα και σε πολλά μέρη της Ελλάδας και για αρκετό διάστημα έζησε μαζί με τον Πλάτωνα στην αυλή του Διονυσίου, τυράννου των Συρακουσών.
Η διδασκαλία του Σωκράτη τον βοήθησε στο να ενισχυθεί η άποψή του ότι η γνώση έχει αξία για τον άνθρωπο μόνον όταν εκπληρώνει πρακτικούς και, κυρίως, ηθικούς σκοπούς.
Κανένα σύγγραμμα του Αριστίππου δεν έφθασε στις ημέρες μας. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει μόνο τίτλους συγγραμμάτων του. Τη διδασκαλία του στη σχολή συνέχισε η κόρη του Αρήτη, η οποία μύησε και τον γιό της Αρίστιππο τον νεότερο, στη διδασκαλία του παππού.
Ο Αρίστιππος αρνείται να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο εκτός από τα προβλήματα που σχετίζονται απευθείας με την ηθική. Για τον λόγο αυτό, συναντούμε σε τούτο τον φιλόσοφο σκέψεις που αφορούν αποκλειστικά την ηθική και, παράλληλα, την ψυχολογία των συναισθημάτων.
Ο Αρίστιππος σκέπτεται όπως ο Ηράκλειτος και υποστηρίζει ότι, καθώς αλλάζουν τα πάντα, έτσι αλλάζει και το ανθρώπινο σώμα. Εξαιτίας αυτής της αλλαγής διαταράσσεται κάποτε η αρμονία που είναι η φυσική κατάσταση του σώματος. Αλλά μπορεί να αποκατασταθεί και πάλι. Η δυσαρμονία δημιουργεί πόνο, η δε αρμονία ηδονή. Επίσης, οι συναισθηματικές καταστάσεις σχετίζονται με τις κινήσεις. Κινήσεις ήρεμες, απαλές προκαλούν ηδονή, ενώ σκληρές και απότομες πόνο. Η τέλεια ακινησία δεν προκαλεί ούτε πόνο ούτε ηδονή. Ο άνθρωπος αξίζει να φθάσει μόνο σε μία από αυτές τις τρεις καταστάσεις, στην ηδονή. Έτσι, κατά τον Αρίστιππο, μοναδικός σκοπός της θέλησης είναι η ηδονή. Με αυτό τον τρόπο, η ηδονή ταυτίζεται με την αρετή. Ό,τι προκαλεί ηδονή είναι καλό, ό,τι προκαλεί πόνο είναι κακό. Οι υπόλοιπες καταστάσεις, έξω από αυτή, πρέπει να μας είναι αδιάφορες.
Στην ερώτηση: «τι είναι αρετή;» ο Αρίστιππος απαντά αδίστακτα: «αρετή είναι η ηδονή». Με αυτή την αντίληψη γίνεται ιδρυτής του ηδονισμού. Ο ηδονισμός αυτός είναι ένα είδος του ευδαιμονισμού που συναντούμε στον Σωκράτη. Στον Σωκράτη, όμως, ευδαιμονία είναι διαρκής ηρεμία και υγεία της ψυχής, αλλά ένα στιγμιαίο ηδονικό συναίσθημα. Δεν τον ενδιαφέρει το είδος και η προέλευση της ηδονής. Σαν είδος, κάθε ηδονή έχει την ίδια αξία με μιαν άλλη, διαφορετικού είδους. Οι ηδονές δεν διαφέρουν ποιοτικά, αλλά διαφέρουν ως προς τον βαθμό της έντασης. Οι υλικές ηδονές (προκαλούνται από τα αισθητήρια) είναι ανώτερες από τις ηθικές, επειδή είναι άμεσες. Επιπλέον, οι ηθικές ηδονές δεν είναι στιγμιαίες, αλλά διαρκείς.
Κατά τον Αρίστιππο, η αρετή δεν είναι τίποτα αλλά παρά μια όσο το δυνατόν πιο έντονη στιγμιαία ηδονή. Για να φθάσει κανείς σε μια τέτοια ηδονή, χρειάζεται φρόνηση. Η έννοια αυτή αποτελεί το σωκρατικό στοιχείο στη φιλοσοφία του Αριστίππου. Μόνο χάρη στη γνώση μπορούμε να γίνουμε ευτυχείς. Έτσι, αποκλειστικά για τον λόγο αυτό, η γνώση είναι μια αξία. Η γνώση απαλλάσσει τον άνθρωπο από προλήψεις, θρησκοληψίες και πάθη. Διδάσκει στον άνθρωπο να επωφελείται, όσο μπορεί καλύτερα, από τα αγαθά της ζωής. Η γνώση χαρίζει σε αυτόν που την κατέχει σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Χάρη σε αυτή τη σιγουριά, ο σοφός δεν παρασύρεται από τις προκλήσεις του έξω κόσμου. Επίσης, κυριαρχεί στις συνθήκες του περιβάλλοντός του και τη χρησιμοποιεί σύμφωνα με τις δικές του επιθυμίες. Τέλος, ο σοφός, εξαιτίας της σιγουριάς που νιώθει, έχει την ικανότητα να είναι κύριος του εαυτού του, ακόμη κι όταν δοκιμάζει την ηδονή. Κατά τον Αρίστιππο και τους οπαδούς του, σοφός είναι αυτός που ξέρει να επωφελείται από τα αγαθά της ζωής. Ένας τέτοιος άνθρωπος επωφελείται από την καλή πλευρά των πραγμάτων καθώς και από τα αντικείμενα και τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Αλλά ποτέ, στη διάρκεια της ηδονής, δεν χάνει τον έλεγχο των πράξεών του. Ξέρει να κυριαρχεί στα πάθη του. Ποτέ δεν προσπαθεί να αποκτήσει τα αδύνατα. Και τις μέρες που δεν είναι πολύ ευτυχισμένος, ξέρει να μη χάνει την ψυχική του ηρεμία και ευδιαθεσία.
Ο Αρίστιππος δεν δίνει σημασία στην κοινωνική ζωή, είναι ατομιστής. Κι αυτός, όπως οι σοφιστές, γυρνά από πόλη σε πόλη. Οι περιοδείες του τού επέτρεπαν να μένει αδέσμευτος από κάθε πολιτικοκοινωνική τάξη και να ζει ελεύθερα. Όσο για τη θρησκεία, ήταν τελείως αδιάφορος και θεωρούσε όρο βασικό για τον σοφό άνθρωπο την απαλλαγή από τις παράλογες θρησκευτικές πεποιθήσεις.
ΑΝΝΙΚΕΡΙΣ
Κυρήνη
περ. 4ος - 3ος αι. π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυρηναϊκός φιλόσοφος που άκμασε κατά τον 4ο με 3ο π.Χ αιώνα. Διαφορετικά από τον Αρίστιππο, τον ιδρυτή της Κυρηναϊκής Σχολής, που παραδεχόταν ως ηθική αρχή την απόλαυση της στιγμής και τον Θεόδωρο, που δίδασκε πως το κριτήριο βρίσκεται στη χαρούμενη διάθεση του ανθρώπου, ο Αννίκερις πρόβαλλε πιο εκλεπτυσμένες απόψεις για την ηδονή και την απόλαυση: τόνιζε πως η πραγματική χαρά και απόλαυση πετυχαίνονται στην κοινότητα, τη φιλία, την οικογένεια, την ομάδα, την πολιτεία. Πάνω , λοιπόν, από τις ατομικές απολαύσεις και ηδονές, αναγνωρίζονται εδώ οι ευχαριστήσεις της συλλογικής ζωής και οι κοινωνικές αξίες.
Η διδασκαλία αυτή ηχούσε σαν απάντηση στην πεσιμιστική θεωρία του Ηγησία του Πεισιθάνατου, που είχε καταστρεπτικές συνέπειες στην Αλεξάνδρεια εξωθώντας πολλούς στην αυτοκτονία. Αντίθετα προς αυτή τη θεωρία, ο Αννίκερις δίδασκε τη χαρά της ζωής και την επιδίωξη της ηδονής μέσα στην ανθρώπινη κοινότητα.
ΗΓΗΣΙΑΣ Ο ΠΕΙΣΙΘΑΝΑΤΟΣ
Κρήτη
3ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ηδονικός φιλόσοφος της Κυρηναϊκής Σχολής που ίδρυσε ο Αρίστιππος. Υπήρξε, μαζί με τον Αννίκερι, μαθητής του Κυρηναϊκού φιλοσόφου Παραιβάτου, ενώ δίδαξε στην Αλεξάνδρεια επί της βασιλείας του Πτολεμαίου Α’ του Λάγου. Ο Πτολεμαίος όμως του απαγόρευσε να διδάσκει διότι, όπως αναφέρει ο Κικέρων, πολλοί ακροατές του οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία επηρεασμένοι από την διδασκαλία του. Γι’ αυτό φέρεται στην ιστορία της φιλοσοφίας ως Ηγησίας ο Πεισιθάνατος.
Αν και σκοπός της Κυρηναϊκής Σχολής ήταν η αναζήτηση της ηδονής, ο Ηγησίας τη θεωρούσε αδύνατη διότι η επίτευξή της δεν εξαρτάται μόνο από εμάς αλλά και από τον παράγοντα της τύχης. Συνιστούσε στους οπαδούς της να αποβάλουν εκούσια τη ζωή τους και να εξασφαλίζουν την απαλλαγή τους από τα γήινα πράγματα. Η απαλλαγή που επέρχεται με τον θάνατο αποτελεί, για τον φιλόσοφο αυτό, το ύψιστο αγαθό της ηδονής. Το μόνο το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει στη ζωή είναι η ψυχική κατάστασή του να μην αισθάνεται πόνο, λύπη, ή απονία, όπως την αποκαλούσε. Η διδασκαλία του βρήκε μεγάλη απήχηση στην Αλεξάνδρεια.
Εξαιτίας των διδασκαλιών του, ωστόσο, ο Πτολεμαίος υποχρεώθηκε να τον εκδιώξει από την πόλη. Ο Ηγησίας συνέγραψε έργο με τίτλο Αποκαρτερών (δηλ. άνθρωπος που δεν μπορεί πια να υποφέρει τη ζωή), στο οποίο αναφέρεται στα δεινά του ανθρώπινου βίου.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Αθήνα
340 - περ. 250 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αθηναίος από τον δήμο της Ερχιάς (ή Ερχείας). Πατέρας του ρήτορα Ισοκράτη, κατασκευαστής αυλών. Ο Αριστοφάνης και ο Στράτις αναφέρουν ειρωνικά το επάγγελμα του Θεοδώρου για να μειώσουν τον Ισοκράτη, ενώ ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς αναφέρει πως ήταν μέτριος πολίτης ο οποίος είχε «θεράποντας αυλοποιούς». Οπωσδήποτε, όμως, ο Θεόδωρος ήταν αρκετά ευκατάστατος, γι’ αυτό ανέλαβε χορηγίες και μόρφωσε τα παιδιά του με άριστο τρόπο. Αργότερα όμως, γύρω στο 413 π.Χ., έχασε την περιουσία του και σχεδόν την ίδια εποχή πέθανε. Εκτός από τον Ισοκράτη είχε ακόμη 3 γιούς, τους: Θεόδωρο, Τελέσιππο, και Διίμνηστο.
ΜΕΛΕΑΓΡΟΣ
Γάδαρα Συρίας
2ος - αρχές 1ου αι. π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιγραμματοποπιός. Η ακμή του τοποθετείται στα τέλη του 2ου αιώνα και στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. Στην Κω, όπου εγκαταστάθηκε το 80 π.Χ., συγκέντρωσε ποιήματα διαφόρων ποιητών και κατάρτισε ένα είδος ανθολογίας που ονόμασε Στέφανον, γιατί συνέκρινε κάθε ποιητή με ένα ορισμένο λουλούδι. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τα ποιήματα περιλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία. Στα πρώτα του έργα (Περί δοξών, Συμπόσιον, Χάριτες) ο Μελέαγρος ανέπτυξε με ύφος παιγνιώδες τις φιλοσοφικές αρχές του Κυνικού Μενίππου. Συνέγραψε επίσης ερωτικούς στίχους με τίτλο Παιδικά.
ΑΡΙΣΤΙΠΠΟΣ Ο ΚΥΡΗΝΑΙΟΣ
Κυρήνη
περ. 435 - 355 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
O Κυρηναίος. Έλληνας φιλόσοφος, ιδρυτής της Κυρηναϊκής σχολής. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια της Κυρήνης. Σε ηλικία ήταν λίγο μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα. Έζησε περίπου στα 435 – 355 π.Χ. Αρχικά ήταν μαθητής του Πρωταγόρα, του οποίου η θεωρία για τις αισθήσεις τον επηρέασε πολύ. Αργότερα έγινε μαθητής του Σωκράτη, αλλά η διδασκαλία του δεν κατόρθωσε να αλλάξει τις βιοθεωρητικές του αντιλήψεις. Έτσι, μετά τον θάνατο του Σωκράτη, συνέχισε να ζεί ως σοφιστής στην Αθήνα και σε πολλά μέρη της Ελλάδας και για αρκετό διάστημα έζησε μαζί με τον Πλάτωνα στην αυλή του Διονυσίου, τυράννου των Συρακουσών.
Η διδασκαλία του Σωκράτη τον βοήθησε στο να ενισχυθεί η άποψή του ότι η γνώση έχει αξία για τον άνθρωπο μόνον όταν εκπληρώνει πρακτικούς και, κυρίως, ηθικούς σκοπούς.
Κανένα σύγγραμμα του Αριστίππου δεν έφθασε στις ημέρες μας. Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει μόνο τίτλους συγγραμμάτων του. Τη διδασκαλία του στη σχολή συνέχισε η κόρη του Αρήτη, η οποία μύησε και τον γιό της Αρίστιππο τον νεότερο, στη διδασκαλία του παππού.
Ο Αρίστιππος αρνείται να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο εκτός από τα προβλήματα που σχετίζονται απευθείας με την ηθική. Για τον λόγο αυτό, συναντούμε σε τούτο τον φιλόσοφο σκέψεις που αφορούν αποκλειστικά την ηθική και, παράλληλα, την ψυχολογία των συναισθημάτων.
Ο Αρίστιππος σκέπτεται όπως ο Ηράκλειτος και υποστηρίζει ότι, καθώς αλλάζουν τα πάντα, έτσι αλλάζει και το ανθρώπινο σώμα. Εξαιτίας αυτής της αλλαγής διαταράσσεται κάποτε η αρμονία που είναι η φυσική κατάσταση του σώματος. Αλλά μπορεί να αποκατασταθεί και πάλι. Η δυσαρμονία δημιουργεί πόνο, η δε αρμονία ηδονή. Επίσης, οι συναισθηματικές καταστάσεις σχετίζονται με τις κινήσεις. Κινήσεις ήρεμες, απαλές προκαλούν ηδονή, ενώ σκληρές και απότομες πόνο. Η τέλεια ακινησία δεν προκαλεί ούτε πόνο ούτε ηδονή. Ο άνθρωπος αξίζει να φθάσει μόνο σε μία από αυτές τις τρεις καταστάσεις, στην ηδονή. Έτσι, κατά τον Αρίστιππο, μοναδικός σκοπός της θέλησης είναι η ηδονή. Με αυτό τον τρόπο, η ηδονή ταυτίζεται με την αρετή. Ό,τι προκαλεί ηδονή είναι καλό, ό,τι προκαλεί πόνο είναι κακό. Οι υπόλοιπες καταστάσεις, έξω από αυτή, πρέπει να μας είναι αδιάφορες.
Στην ερώτηση: «τι είναι αρετή;» ο Αρίστιππος απαντά αδίστακτα: «αρετή είναι η ηδονή». Με αυτή την αντίληψη γίνεται ιδρυτής του ηδονισμού. Ο ηδονισμός αυτός είναι ένα είδος του ευδαιμονισμού που συναντούμε στον Σωκράτη. Στον Σωκράτη, όμως, ευδαιμονία είναι διαρκής ηρεμία και υγεία της ψυχής, αλλά ένα στιγμιαίο ηδονικό συναίσθημα. Δεν τον ενδιαφέρει το είδος και η προέλευση της ηδονής. Σαν είδος, κάθε ηδονή έχει την ίδια αξία με μιαν άλλη, διαφορετικού είδους. Οι ηδονές δεν διαφέρουν ποιοτικά, αλλά διαφέρουν ως προς τον βαθμό της έντασης. Οι υλικές ηδονές (προκαλούνται από τα αισθητήρια) είναι ανώτερες από τις ηθικές, επειδή είναι άμεσες. Επιπλέον, οι ηθικές ηδονές δεν είναι στιγμιαίες, αλλά διαρκείς.
Κατά τον Αρίστιππο, η αρετή δεν είναι τίποτα αλλά παρά μια όσο το δυνατόν πιο έντονη στιγμιαία ηδονή. Για να φθάσει κανείς σε μια τέτοια ηδονή, χρειάζεται φρόνηση. Η έννοια αυτή αποτελεί το σωκρατικό στοιχείο στη φιλοσοφία του Αριστίππου. Μόνο χάρη στη γνώση μπορούμε να γίνουμε ευτυχείς. Έτσι, αποκλειστικά για τον λόγο αυτό, η γνώση είναι μια αξία. Η γνώση απαλλάσσει τον άνθρωπο από προλήψεις, θρησκοληψίες και πάθη. Διδάσκει στον άνθρωπο να επωφελείται, όσο μπορεί καλύτερα, από τα αγαθά της ζωής. Η γνώση χαρίζει σε αυτόν που την κατέχει σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Χάρη σε αυτή τη σιγουριά, ο σοφός δεν παρασύρεται από τις προκλήσεις του έξω κόσμου. Επίσης, κυριαρχεί στις συνθήκες του περιβάλλοντός του και τη χρησιμοποιεί σύμφωνα με τις δικές του επιθυμίες. Τέλος, ο σοφός, εξαιτίας της σιγουριάς που νιώθει, έχει την ικανότητα να είναι κύριος του εαυτού του, ακόμη κι όταν δοκιμάζει την ηδονή. Κατά τον Αρίστιππο και τους οπαδούς του, σοφός είναι αυτός που ξέρει να επωφελείται από τα αγαθά της ζωής. Ένας τέτοιος άνθρωπος επωφελείται από την καλή πλευρά των πραγμάτων καθώς και από τα αντικείμενα και τα πρόσωπα του περιβάλλοντός του. Αλλά ποτέ, στη διάρκεια της ηδονής, δεν χάνει τον έλεγχο των πράξεών του. Ξέρει να κυριαρχεί στα πάθη του. Ποτέ δεν προσπαθεί να αποκτήσει τα αδύνατα. Και τις μέρες που δεν είναι πολύ ευτυχισμένος, ξέρει να μη χάνει την ψυχική του ηρεμία και ευδιαθεσία.
Ο Αρίστιππος δεν δίνει σημασία στην κοινωνική ζωή, είναι ατομιστής. Κι αυτός, όπως οι σοφιστές, γυρνά από πόλη σε πόλη. Οι περιοδείες του τού επέτρεπαν να μένει αδέσμευτος από κάθε πολιτικοκοινωνική τάξη και να ζει ελεύθερα. Όσο για τη θρησκεία, ήταν τελείως αδιάφορος και θεωρούσε όρο βασικό για τον σοφό άνθρωπο την απαλλαγή από τις παράλογες θρησκευτικές πεποιθήσεις.
ΑΝΝΙΚΕΡΙΣ
Κυρήνη
περ. 4ος - 3ος αι. π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Κυρηναϊκός φιλόσοφος που άκμασε κατά τον 4ο με 3ο π.Χ αιώνα. Διαφορετικά από τον Αρίστιππο, τον ιδρυτή της Κυρηναϊκής Σχολής, που παραδεχόταν ως ηθική αρχή την απόλαυση της στιγμής και τον Θεόδωρο, που δίδασκε πως το κριτήριο βρίσκεται στη χαρούμενη διάθεση του ανθρώπου, ο Αννίκερις πρόβαλλε πιο εκλεπτυσμένες απόψεις για την ηδονή και την απόλαυση: τόνιζε πως η πραγματική χαρά και απόλαυση πετυχαίνονται στην κοινότητα, τη φιλία, την οικογένεια, την ομάδα, την πολιτεία. Πάνω , λοιπόν, από τις ατομικές απολαύσεις και ηδονές, αναγνωρίζονται εδώ οι ευχαριστήσεις της συλλογικής ζωής και οι κοινωνικές αξίες.
Η διδασκαλία αυτή ηχούσε σαν απάντηση στην πεσιμιστική θεωρία του Ηγησία του Πεισιθάνατου, που είχε καταστρεπτικές συνέπειες στην Αλεξάνδρεια εξωθώντας πολλούς στην αυτοκτονία. Αντίθετα προς αυτή τη θεωρία, ο Αννίκερις δίδασκε τη χαρά της ζωής και την επιδίωξη της ηδονής μέσα στην ανθρώπινη κοινότητα.
ΗΓΗΣΙΑΣ Ο ΠΕΙΣΙΘΑΝΑΤΟΣ
Κρήτη
3ος αιώνας π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ηδονικός φιλόσοφος της Κυρηναϊκής Σχολής που ίδρυσε ο Αρίστιππος. Υπήρξε, μαζί με τον Αννίκερι, μαθητής του Κυρηναϊκού φιλοσόφου Παραιβάτου, ενώ δίδαξε στην Αλεξάνδρεια επί της βασιλείας του Πτολεμαίου Α’ του Λάγου. Ο Πτολεμαίος όμως του απαγόρευσε να διδάσκει διότι, όπως αναφέρει ο Κικέρων, πολλοί ακροατές του οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία επηρεασμένοι από την διδασκαλία του. Γι’ αυτό φέρεται στην ιστορία της φιλοσοφίας ως Ηγησίας ο Πεισιθάνατος.
Αν και σκοπός της Κυρηναϊκής Σχολής ήταν η αναζήτηση της ηδονής, ο Ηγησίας τη θεωρούσε αδύνατη διότι η επίτευξή της δεν εξαρτάται μόνο από εμάς αλλά και από τον παράγοντα της τύχης. Συνιστούσε στους οπαδούς της να αποβάλουν εκούσια τη ζωή τους και να εξασφαλίζουν την απαλλαγή τους από τα γήινα πράγματα. Η απαλλαγή που επέρχεται με τον θάνατο αποτελεί, για τον φιλόσοφο αυτό, το ύψιστο αγαθό της ηδονής. Το μόνο το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει στη ζωή είναι η ψυχική κατάστασή του να μην αισθάνεται πόνο, λύπη, ή απονία, όπως την αποκαλούσε. Η διδασκαλία του βρήκε μεγάλη απήχηση στην Αλεξάνδρεια.
Εξαιτίας των διδασκαλιών του, ωστόσο, ο Πτολεμαίος υποχρεώθηκε να τον εκδιώξει από την πόλη. Ο Ηγησίας συνέγραψε έργο με τίτλο Αποκαρτερών (δηλ. άνθρωπος που δεν μπορεί πια να υποφέρει τη ζωή), στο οποίο αναφέρεται στα δεινά του ανθρώπινου βίου.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ
Αθήνα
340 - περ. 250 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αθηναίος από τον δήμο της Ερχιάς (ή Ερχείας). Πατέρας του ρήτορα Ισοκράτη, κατασκευαστής αυλών. Ο Αριστοφάνης και ο Στράτις αναφέρουν ειρωνικά το επάγγελμα του Θεοδώρου για να μειώσουν τον Ισοκράτη, ενώ ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς αναφέρει πως ήταν μέτριος πολίτης ο οποίος είχε «θεράποντας αυλοποιούς». Οπωσδήποτε, όμως, ο Θεόδωρος ήταν αρκετά ευκατάστατος, γι’ αυτό ανέλαβε χορηγίες και μόρφωσε τα παιδιά του με άριστο τρόπο. Αργότερα όμως, γύρω στο 413 π.Χ., έχασε την περιουσία του και σχεδόν την ίδια εποχή πέθανε. Εκτός από τον Ισοκράτη είχε ακόμη 3 γιούς, τους: Θεόδωρο, Τελέσιππο, και Διίμνηστο.
ΜΕΛΕΑΓΡΟΣ
Γάδαρα Συρίας
2ος - αρχές 1ου αι. π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Επιγραμματοποπιός. Η ακμή του τοποθετείται στα τέλη του 2ου αιώνα και στις αρχές του 1ου αιώνα π.Χ. Στην Κω, όπου εγκαταστάθηκε το 80 π.Χ., συγκέντρωσε ποιήματα διαφόρων ποιητών και κατάρτισε ένα είδος ανθολογίας που ονόμασε Στέφανον, γιατί συνέκρινε κάθε ποιητή με ένα ορισμένο λουλούδι. Κατά το μεγαλύτερο μέρος τα ποιήματα περιλαμβάνονται στην Παλατινή Ανθολογία. Στα πρώτα του έργα (Περί δοξών, Συμπόσιον, Χάριτες) ο Μελέαγρος ανέπτυξε με ύφος παιγνιώδες τις φιλοσοφικές αρχές του Κυνικού Μενίππου. Συνέγραψε επίσης ερωτικούς στίχους με τίτλο Παιδικά.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
7ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ
Σάμος
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μέγας σοφός της αρχαιότητος, ο ιδρυτής της λεγομένης Ιταλικής Πυθαγορείου Σχολής. Γεννήθηκε στη Σάμο και ήταν υιός του Μνησάρχου του δακτυλογράφου και της ωραιοτάτης Πυθαΐδος. Με σύσταση του Σαμίου τυράννου Πολυκράτη, πήγε στην Αίγυπτο κοντά στον Άμασιν. Έμεινε εκεί, έμαθε τη γλώσσα των Αιγυπτίων, μυήθηκε στα αιγυπτιακά άδυτα και μελέτησε τις Βίβλους των. Ύστερα πήγε στην Κρήτη και μαζί με τον Επιμενίδη κατέβηκαν στο Ιδαΐον άντρον. Είχε δάσκαλο τον Φερεκύδη, στην Λέσβο, και τον Αναξίμανδρο στη Μίλητο. Επιστρέφοντας στη Σάμο και θέλοντας να διαδώσει τις γνώσεις του, δεν έγινε ούτε κατανοητός ούτε πιστευτός. Γι’ αυτό το λόγο πήγε στη Σικελία, όπου τον υπεδέχθησαν με ευμένεια διάφορες ιταλικές πόλεις. Ιδιαίτερα στον Κρότωνα, όπου και νυμφεύθη, ίδρυσε την πρώτη εταιρεία και μύησε τους πρώτους μαθητές του.
Σκοπός της πυθαγορείου κινήσεως ήταν η δημιουργία σοφών και ενάρετων ανδρών, οι οποίοι θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διακυβέρνηση των πόλεων. Οι αντίπαλοι του Πυθαγόρα, που ανησύχησαν, με επικεφαλής τον ευγενή και πλούσιο Κύλωνα, κατόρθωσαν να διαλύσουν με συκοφαντίες την εταιρεία και να σκοτώσουν ή να διασκορπίσουν τα μέλη της. Ο Πυθαγόρας κατέφυγε στο Μεταπόντιο, όπου και αργότερα πέθανε. Γενικά ο βίος του και η διδασκαλία του περιβάλλεται από θρύλους. Πάντως αποτελείτο από διαφόρους βαθμούς μυήσεων, οι πρώτοι από τους οποίους ήταν η σκληρή πειθαρχεία και η σιωπή. Η σχολή ήταν κλειστή για τους βέβηλους και οι γνώσεις ήταν αποκλειστικό κτήμα των μυστών, οι οποίοι με κανένα τρόπο δεν έπρεπε να γράφουν ή να διαδίδουν προφορικά τα μυστικά που διδάσκονταν και που ήταν κυρίως τα μαθηματικά.
Ο Πυθαγόρας απέδιδε στους αριθμούς μεταφυσικές ιδιότητες, λέγοντας ότι αυτοί, οι αριθμοί, διέπουν τις κινήσεις των αστέρων και ότι κατέχουν ορισμένη θέση στο Διάστημα. Οι Πυθαγόρειοι εργάσθηκαν με σημαντικές αποδόσεις και στη Γεωμετρία.
ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ
Ακράγας
περ. 490 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μεγάλος φιλόσοφος από τον Ακράγαντα της Σικελίας. Επρέσβευε, όπως ο Αναξαγόρας και ο Ηράκλειτος, την δι’ εξελίξεως προέλεσιν των όντων και έτσι έγινε πρόδρομος της Δαρβινείου θεωρίας. Μελέτησε το φαινόμενο σύμπαν και φύσις και οι απόψεις του εγγίζουν εκείνες της νεώτερης φυσικής και αστρονομικής επιστήμης. Για το βίο του λέγονται πολλά μυθεύματα. Φέρεται μάγος, γόης, τιθασσεύων ανέμους, θεραπεύων ασθενείς και ανασταίνων νεκρούς. Ακόμα ότι ανελήφθη για να επιστρέψει στο Θεό, και ότι αυτή την ανάληψη την πραγματοποίησε μπροστά σε πλήθος.
Άλλος θρύλος τον φέρει να έχει κατακρημνισθεί μέσα στην άβυσσο του κρατήρα της Αίτνας, στην προσπάθειά του να πλησιάσει τα μυστήρια του ηφαιστείου. Υιός του ηγεμόνα Μέτωνα, ύστερα από το θάνατο του πατέρα του, θέσπισε δημοκρατικό πολίτευμα. Οι σύγχρονοί του τον εδόξαζαν και τον τιμούσαν και η σημαντική πόλις του Ακράγαντα, που πίστευε στη θεία καταγωγή του Εμπεδοκλή, του έστησε μεγαλοπρεπή ναό. Έγραψε πραγματείες για την πολιτική, την ιατρική, την ιστορία. Κύριο έργο του όμως είναι το «Περί Φύσεως», από 5.000 στίχους, όπου ποιητικά αναπτύσσει τις θεωρίες του περί της δημιουργίας του σύμπαντος και της καταγωγής των όντων. Διεσώθηκαν από το έργο αυτό 450 στίχοι.
ΤΗΛΑΥΓΗΣ
Κρότων
6ος αιώνας π.Χ
ΑΛΚΜΑΙΩΝ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ
Κρότων
περ. 500 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Κροτωνιάτης. Πυθαγόρειος φιλόσοφος, γιατρός και φυσικός. Ήταν προσωπικός μαθητής του Πυθαγόρα. Συγκαταλέγεται ανάμεσα σ’ εκείνους που είχαν την τύχη να γνωρίζουν από κοντά τον μεγάλο δάσκαλο και να εργαστούν μαζί του. Θέλοντας ο φιλόσοφος να δείξει τον περιορισμένο ορίζοντα της ανθρώπινης γνώσης παρατηρεί από την αρχή του βιβλίου του πως, ενώ οι θεοί έχουν ξεκάθαρη γνώση για τον αφανή και φανερό κόσμο, οι άνθρωποι μπορούν μόνο συμπεράσματα να συνάγουν από τις παρατηρήσεις τους. Είναι φανερό πως ο Αλκμέων είχε πρόθεση να μιλήσει στο βιβλίο του (που ελάχιστα αποσπάσματά του μόνο σώθηκαν) για πράγματα που ανήκουν στον φανερό ανθρώπινο κόσμο και όχι στον αφανή. Έτσι, η διδασκαλία του περιοριζόταν, καθώς φαίνεται, στην περιοχή της ιατρικής, της φυσιολογίας και της ψυχολογίας.
Ο Αλκμέων είναι ο πρώτος που αναγνώρισε τον εγκέφαλο ως κεντρικό όργανο με το οποίο συνδέονται όλες οι αισθήσεις. Η διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στα ζώα είναι πως αυτός κατανοεί, ενώ εκείνα απλώς αισθάνονται.
Το ενδιαφέρον του για την ιατρική και τη φυσιολογία τον οδήγησε στη διατύπωση ορισμένων αξιοσημείωτων απόψεων για την υγεία και την αρρώστια: «Ο Αλκμέων ισχυρίζεται πως η υγεία είναι η ισονομία των δυνάμεων, το να έχουν δηλαδή ίσα δικαιώματα μέσα στο σώμα το υγρό, το ξηρό, το ψυχρό, το θερμό, το πικρό, το γλυκό και τα λοιπά, η μοναρχία όμως ανάμεσά τους, δηλαδή η μεμονωμένη κυριαρχία ενός από αυτά, δημιουργεί την αρρώστια.. Η υγεία όμως είναι η συμμετρική ανάμιξη των ποιοτήτων». Το ζωντανό σώμα είναι ένα σύστημα που οι βασικές συστατικές δυνάμεις, να και αντίθετες μεταξύ τους, πρέπει να είναι ισότιμες. Όταν αυτές ισορροπούν, το σύστημα λειτουργεί αρμονικά. Η αρμονία διαταράσσεται όταν μια δύναμη αποκτήσει ισχύ πέρα από τα κανονικά μέτρα της. Η δυσαρμονία που τότε προκαλείται είναι η αρρώστια. Η θεραπεία, λοιπόν, που σημαίνει αποκατάσταση της ισορροπίας, η οποία διαταράχθηκε, συνίσταται στο να επαναφερθεί στην τάξη η δύναμη που καταπάτησε την αρχή των ίσων δικαιωμάτων μέσα στη μικρή «πολιτεία» του σώματος.
Ο Αλκμέων επιχείρησε ακόμα να δώσει μια ορθολογική εξήγηση της φυσιολογικής κόπωσης του ζωντανού οργανισμού και του θανάτου του. Εξηγούσε την πορεία του σώματος προς τα γηρατειά και τον θάνατο ως συνέπεια μιας σειράς μεταβολών που συμβαίνουν συνεχώς μέσα του. Η γραμμή του βιολογικού χρόνου που διαγράφει κάθε ζωντανός οργανισμός δεν είναι κυκλική και ανακυκλούμενη παρά γραμμική πορεία προς τα εμπρός χωρίς επαναφορά. Αν τα γηρατειά θα ήταν μια άλλη παιδική ηλικία, οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα θα μπορούσαν να ζουν αιώνια, μια και η πορεία της ζωής τους θα ήταν ένας κύκλος, όπου το τέλος θα αποτελούσε μια νέα αρχή και η ζωή θα επαναλαμβανόταν αιώνια νέα. Καθετί, λοιπόν, που γεννιέται και ζει οδηγείται αναγκαστικά στον θάνατο, γιατί η αρχή εδώ δεν μπορεί να προσαφθεί στο τέλος.
Με ανάλογη επιχειρηματολογία ο φιλόσοφος ήθελε να δείξει πως η ψυχή είναι αθάνατη. Ενώ τα ανθρώπινα σώματα χάνονται, γιατί η πορεία τους είναι γραμμικά πεπερασμένη, τα ουράνια σώματα είναι αθάνατα, γιατί κινούνται με συνεχή, αιώνια πορεία κυκλική. Αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι ο ήλιος είναι το πιο φανερό παράδειγμα ουράνιου σώματος, που φαίνεται να κινείται με συνεχή και αδιάκοπα ανακυκλούμενη πορεία, εξηγείται ο λόγος του Διογένη Λαέρτιου πως ο Αλκμέων δίδαξε ότι η ψυχή είναι αθάνατη και η κίνησή της είναι συνεχής σαν του ήλιου.
ΕΠΙΧΑΡΜΟΣ
Συρακούσες
530 - 440 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Φιλόσοφος και ποιητής κωμωδιών. Γεννήθηκε στην Κω. Νεαρός μετοίκισε στα Μέγαρα της Σικελίας και ύστερα στις Συρακούσες, όπου φιλόμουσοι και μορφωμένοι τύραννοι, ο Γέλων και ο Ιέρων, υπέθαλπαν δραματικούς και μουσικούς αγώνες, στο μεγαλοπρεπές θέατρο που είχαν οικοδομήσει. Αυτό συνετέλεσε ώστε να διαπρέψει η ποιητική μεγαλοφυΐα του Επίχαρμου. Οι Συρακούσιοι τον αγάπησαν και τον τίμησαν με ανδριάντα. Λόγω του καθεστώτος που, επί πλέον, τον είχε προστατεύσει, ο Επίχαρμος δεν αναμίχθηκε στα πολιτικά, ούτε διακωμώδησε πολιτικές καταστάσεις, όπως ο Αριστοφάνης.
Διακωμωδούσε απλώς ανθρώπινα ελαττώματα και ιδίως τη μωρία, τα ατοπήματα, που επισυμβαίνουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Πρώτος ο Επίχαρμος διακωμώδησε από σκηνής τον μέθυσο. Εκτός από τη θεατρική του δεινότητα, ο ποιητής, επέδειξε και φιλοσοφικές τάσεις, μορφώθηκε πολύ και επηρεάσθηκε από την πυθαγόρεια φιλοσοφία. Γι’ αυτό και οι κωμωδίες του είναι γεμάτες από φιλοσοφικές ιδέες και αποφθέγματα, που δεν στρέφονταν μόνο στα θέματα της ηθικής, αλλά και στα μεταφυσικά προβλήματα, όπως τη θεογονία, τη δημιουργία του κόσμου, περί ψυχής κλπ. Στον Επίχαρμο αποδίδονται 36 έως 52 κωμωδίες, το περιεχόμενό του δε, ως λέγεται, μόνο με το περιεχόμενο των τραγωδιών του Ευριπίδη μπορεί να συγκριθεί.
Ο Ευριπίδης πολύ ωφελήθηκε από τον Επίχαρμο, ο δε Πλάτων θεωρεί τον Επίχαρμο κορυφαίο των κωμικών για τις φιλοσοφικές γνώμες με τις οποίες διαπότισε όλα τα έργα του, από τα οποία, δυστυχώς, μόνο αποσπάσματα διασώθηκαν.
Συνεχίζεται...
ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ Ο ΣΑΜΙΟΣ
Σάμος
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μέγας σοφός της αρχαιότητος, ο ιδρυτής της λεγομένης Ιταλικής Πυθαγορείου Σχολής. Γεννήθηκε στη Σάμο και ήταν υιός του Μνησάρχου του δακτυλογράφου και της ωραιοτάτης Πυθαΐδος. Με σύσταση του Σαμίου τυράννου Πολυκράτη, πήγε στην Αίγυπτο κοντά στον Άμασιν. Έμεινε εκεί, έμαθε τη γλώσσα των Αιγυπτίων, μυήθηκε στα αιγυπτιακά άδυτα και μελέτησε τις Βίβλους των. Ύστερα πήγε στην Κρήτη και μαζί με τον Επιμενίδη κατέβηκαν στο Ιδαΐον άντρον. Είχε δάσκαλο τον Φερεκύδη, στην Λέσβο, και τον Αναξίμανδρο στη Μίλητο. Επιστρέφοντας στη Σάμο και θέλοντας να διαδώσει τις γνώσεις του, δεν έγινε ούτε κατανοητός ούτε πιστευτός. Γι’ αυτό το λόγο πήγε στη Σικελία, όπου τον υπεδέχθησαν με ευμένεια διάφορες ιταλικές πόλεις. Ιδιαίτερα στον Κρότωνα, όπου και νυμφεύθη, ίδρυσε την πρώτη εταιρεία και μύησε τους πρώτους μαθητές του.
Σκοπός της πυθαγορείου κινήσεως ήταν η δημιουργία σοφών και ενάρετων ανδρών, οι οποίοι θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διακυβέρνηση των πόλεων. Οι αντίπαλοι του Πυθαγόρα, που ανησύχησαν, με επικεφαλής τον ευγενή και πλούσιο Κύλωνα, κατόρθωσαν να διαλύσουν με συκοφαντίες την εταιρεία και να σκοτώσουν ή να διασκορπίσουν τα μέλη της. Ο Πυθαγόρας κατέφυγε στο Μεταπόντιο, όπου και αργότερα πέθανε. Γενικά ο βίος του και η διδασκαλία του περιβάλλεται από θρύλους. Πάντως αποτελείτο από διαφόρους βαθμούς μυήσεων, οι πρώτοι από τους οποίους ήταν η σκληρή πειθαρχεία και η σιωπή. Η σχολή ήταν κλειστή για τους βέβηλους και οι γνώσεις ήταν αποκλειστικό κτήμα των μυστών, οι οποίοι με κανένα τρόπο δεν έπρεπε να γράφουν ή να διαδίδουν προφορικά τα μυστικά που διδάσκονταν και που ήταν κυρίως τα μαθηματικά.
Ο Πυθαγόρας απέδιδε στους αριθμούς μεταφυσικές ιδιότητες, λέγοντας ότι αυτοί, οι αριθμοί, διέπουν τις κινήσεις των αστέρων και ότι κατέχουν ορισμένη θέση στο Διάστημα. Οι Πυθαγόρειοι εργάσθηκαν με σημαντικές αποδόσεις και στη Γεωμετρία.
ΕΜΠΕΔΟΚΛΗΣ
Ακράγας
περ. 490 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Μεγάλος φιλόσοφος από τον Ακράγαντα της Σικελίας. Επρέσβευε, όπως ο Αναξαγόρας και ο Ηράκλειτος, την δι’ εξελίξεως προέλεσιν των όντων και έτσι έγινε πρόδρομος της Δαρβινείου θεωρίας. Μελέτησε το φαινόμενο σύμπαν και φύσις και οι απόψεις του εγγίζουν εκείνες της νεώτερης φυσικής και αστρονομικής επιστήμης. Για το βίο του λέγονται πολλά μυθεύματα. Φέρεται μάγος, γόης, τιθασσεύων ανέμους, θεραπεύων ασθενείς και ανασταίνων νεκρούς. Ακόμα ότι ανελήφθη για να επιστρέψει στο Θεό, και ότι αυτή την ανάληψη την πραγματοποίησε μπροστά σε πλήθος.
Άλλος θρύλος τον φέρει να έχει κατακρημνισθεί μέσα στην άβυσσο του κρατήρα της Αίτνας, στην προσπάθειά του να πλησιάσει τα μυστήρια του ηφαιστείου. Υιός του ηγεμόνα Μέτωνα, ύστερα από το θάνατο του πατέρα του, θέσπισε δημοκρατικό πολίτευμα. Οι σύγχρονοί του τον εδόξαζαν και τον τιμούσαν και η σημαντική πόλις του Ακράγαντα, που πίστευε στη θεία καταγωγή του Εμπεδοκλή, του έστησε μεγαλοπρεπή ναό. Έγραψε πραγματείες για την πολιτική, την ιατρική, την ιστορία. Κύριο έργο του όμως είναι το «Περί Φύσεως», από 5.000 στίχους, όπου ποιητικά αναπτύσσει τις θεωρίες του περί της δημιουργίας του σύμπαντος και της καταγωγής των όντων. Διεσώθηκαν από το έργο αυτό 450 στίχοι.
ΤΗΛΑΥΓΗΣ
Κρότων
6ος αιώνας π.Χ
ΑΛΚΜΑΙΩΝ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ
Κρότων
περ. 500 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Κροτωνιάτης. Πυθαγόρειος φιλόσοφος, γιατρός και φυσικός. Ήταν προσωπικός μαθητής του Πυθαγόρα. Συγκαταλέγεται ανάμεσα σ’ εκείνους που είχαν την τύχη να γνωρίζουν από κοντά τον μεγάλο δάσκαλο και να εργαστούν μαζί του. Θέλοντας ο φιλόσοφος να δείξει τον περιορισμένο ορίζοντα της ανθρώπινης γνώσης παρατηρεί από την αρχή του βιβλίου του πως, ενώ οι θεοί έχουν ξεκάθαρη γνώση για τον αφανή και φανερό κόσμο, οι άνθρωποι μπορούν μόνο συμπεράσματα να συνάγουν από τις παρατηρήσεις τους. Είναι φανερό πως ο Αλκμέων είχε πρόθεση να μιλήσει στο βιβλίο του (που ελάχιστα αποσπάσματά του μόνο σώθηκαν) για πράγματα που ανήκουν στον φανερό ανθρώπινο κόσμο και όχι στον αφανή. Έτσι, η διδασκαλία του περιοριζόταν, καθώς φαίνεται, στην περιοχή της ιατρικής, της φυσιολογίας και της ψυχολογίας.
Ο Αλκμέων είναι ο πρώτος που αναγνώρισε τον εγκέφαλο ως κεντρικό όργανο με το οποίο συνδέονται όλες οι αισθήσεις. Η διαφορά ανάμεσα στον άνθρωπο και στα ζώα είναι πως αυτός κατανοεί, ενώ εκείνα απλώς αισθάνονται.
Το ενδιαφέρον του για την ιατρική και τη φυσιολογία τον οδήγησε στη διατύπωση ορισμένων αξιοσημείωτων απόψεων για την υγεία και την αρρώστια: «Ο Αλκμέων ισχυρίζεται πως η υγεία είναι η ισονομία των δυνάμεων, το να έχουν δηλαδή ίσα δικαιώματα μέσα στο σώμα το υγρό, το ξηρό, το ψυχρό, το θερμό, το πικρό, το γλυκό και τα λοιπά, η μοναρχία όμως ανάμεσά τους, δηλαδή η μεμονωμένη κυριαρχία ενός από αυτά, δημιουργεί την αρρώστια.. Η υγεία όμως είναι η συμμετρική ανάμιξη των ποιοτήτων». Το ζωντανό σώμα είναι ένα σύστημα που οι βασικές συστατικές δυνάμεις, να και αντίθετες μεταξύ τους, πρέπει να είναι ισότιμες. Όταν αυτές ισορροπούν, το σύστημα λειτουργεί αρμονικά. Η αρμονία διαταράσσεται όταν μια δύναμη αποκτήσει ισχύ πέρα από τα κανονικά μέτρα της. Η δυσαρμονία που τότε προκαλείται είναι η αρρώστια. Η θεραπεία, λοιπόν, που σημαίνει αποκατάσταση της ισορροπίας, η οποία διαταράχθηκε, συνίσταται στο να επαναφερθεί στην τάξη η δύναμη που καταπάτησε την αρχή των ίσων δικαιωμάτων μέσα στη μικρή «πολιτεία» του σώματος.
Ο Αλκμέων επιχείρησε ακόμα να δώσει μια ορθολογική εξήγηση της φυσιολογικής κόπωσης του ζωντανού οργανισμού και του θανάτου του. Εξηγούσε την πορεία του σώματος προς τα γηρατειά και τον θάνατο ως συνέπεια μιας σειράς μεταβολών που συμβαίνουν συνεχώς μέσα του. Η γραμμή του βιολογικού χρόνου που διαγράφει κάθε ζωντανός οργανισμός δεν είναι κυκλική και ανακυκλούμενη παρά γραμμική πορεία προς τα εμπρός χωρίς επαναφορά. Αν τα γηρατειά θα ήταν μια άλλη παιδική ηλικία, οι άνθρωποι και τα άλλα ζώα θα μπορούσαν να ζουν αιώνια, μια και η πορεία της ζωής τους θα ήταν ένας κύκλος, όπου το τέλος θα αποτελούσε μια νέα αρχή και η ζωή θα επαναλαμβανόταν αιώνια νέα. Καθετί, λοιπόν, που γεννιέται και ζει οδηγείται αναγκαστικά στον θάνατο, γιατί η αρχή εδώ δεν μπορεί να προσαφθεί στο τέλος.
Με ανάλογη επιχειρηματολογία ο φιλόσοφος ήθελε να δείξει πως η ψυχή είναι αθάνατη. Ενώ τα ανθρώπινα σώματα χάνονται, γιατί η πορεία τους είναι γραμμικά πεπερασμένη, τα ουράνια σώματα είναι αθάνατα, γιατί κινούνται με συνεχή, αιώνια πορεία κυκλική. Αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι ο ήλιος είναι το πιο φανερό παράδειγμα ουράνιου σώματος, που φαίνεται να κινείται με συνεχή και αδιάκοπα ανακυκλούμενη πορεία, εξηγείται ο λόγος του Διογένη Λαέρτιου πως ο Αλκμέων δίδαξε ότι η ψυχή είναι αθάνατη και η κίνησή της είναι συνεχής σαν του ήλιου.
ΕΠΙΧΑΡΜΟΣ
Συρακούσες
530 - 440 π. Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Φιλόσοφος και ποιητής κωμωδιών. Γεννήθηκε στην Κω. Νεαρός μετοίκισε στα Μέγαρα της Σικελίας και ύστερα στις Συρακούσες, όπου φιλόμουσοι και μορφωμένοι τύραννοι, ο Γέλων και ο Ιέρων, υπέθαλπαν δραματικούς και μουσικούς αγώνες, στο μεγαλοπρεπές θέατρο που είχαν οικοδομήσει. Αυτό συνετέλεσε ώστε να διαπρέψει η ποιητική μεγαλοφυΐα του Επίχαρμου. Οι Συρακούσιοι τον αγάπησαν και τον τίμησαν με ανδριάντα. Λόγω του καθεστώτος που, επί πλέον, τον είχε προστατεύσει, ο Επίχαρμος δεν αναμίχθηκε στα πολιτικά, ούτε διακωμώδησε πολιτικές καταστάσεις, όπως ο Αριστοφάνης.
Διακωμωδούσε απλώς ανθρώπινα ελαττώματα και ιδίως τη μωρία, τα ατοπήματα, που επισυμβαίνουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Πρώτος ο Επίχαρμος διακωμώδησε από σκηνής τον μέθυσο. Εκτός από τη θεατρική του δεινότητα, ο ποιητής, επέδειξε και φιλοσοφικές τάσεις, μορφώθηκε πολύ και επηρεάσθηκε από την πυθαγόρεια φιλοσοφία. Γι’ αυτό και οι κωμωδίες του είναι γεμάτες από φιλοσοφικές ιδέες και αποφθέγματα, που δεν στρέφονταν μόνο στα θέματα της ηθικής, αλλά και στα μεταφυσικά προβλήματα, όπως τη θεογονία, τη δημιουργία του κόσμου, περί ψυχής κλπ. Στον Επίχαρμο αποδίδονται 36 έως 52 κωμωδίες, το περιεχόμενό του δε, ως λέγεται, μόνο με το περιεχόμενο των τραγωδιών του Ευριπίδη μπορεί να συγκριθεί.
Ο Ευριπίδης πολύ ωφελήθηκε από τον Επίχαρμο, ο δε Πλάτων θεωρεί τον Επίχαρμο κορυφαίο των κωμικών για τις φιλοσοφικές γνώμες με τις οποίες διαπότισε όλα τα έργα του, από τα οποία, δυστυχώς, μόνο αποσπάσματα διασώθηκαν.
Συνεχίζεται...
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
8...συνέχεια
ΑΡΧΥΤΑΣ
Τάραντας
4ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας επιστήμονας, φιλόσοφος και σημαντικός πυθαγόρειος μαθηματικός από τον Τάραντα της Νότιας Ιταλίας (άκμασε μεταξύ 400 και 350 π.Χ.). Χαρακτηρίζεται μερικές φορές και ως θεμελιωτής της μαθηματικής μηχανικής, αλλά και ως ο σημαντικότερος ίσως μελετητής της ακουστικής στην αρχαία Ελλάδα.
Συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή και οι συμπολίτες του τον θαύμαζαν τόσο για τις γνώσεις, το ήθος και τις προσωπικές του αρετές, ώστε τον εξέλεξαν επτά φορές στρατηγό (κυβερνήτη) του Τάραντα, παρόλο που ο νόμος δεν επέτρεπε την κατάληψη αυτού του αξιώματος για διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος. Για τη ζωή και τα συγγράμματά του έγραψαν πραγματείες ο Αριστοτέλης κι ο Αριστόξενος, ενώ ο Πλάτων, που ήταν στενός του φίλος, βρήκε στο πρόσωπο του Αρχύτα έναν υποστηρικτή όταν αντιμετώπιζε την εχθρότητα του Διονυσίου Β’ των Συρακουσών. Ο ίδιος ο Πλάτων χρησιμοποίησε πολλά από τις εργασίες του στα μαθηματικά και υπάρχουν ενδείξεις ότι και ο Ευκλείδης χρησιμοποίησε πολλά από τα αποτελέσματα του Αρχύτα στο Η’ βιβλίο των Στοιχείων. Τέλος, η παράδοση τον φέρει ως τον πρώτο αερομοντελιστή, αφού αναφέρεται ότι κατασκεύασε ένα ξύλινο περιστέρι, που πετούσε με τη βοήθεια πεπιεσμένου αέρα.
Ο Αρχύτας, που ανήκε στη δεύτερη γενιά των μαθητών του Πυθαγόρα, του Έλληνα φιλοσόφου που τόνισε τη σημασία των αριθμών για την ερμηνεία όλων των φαινομένων, προσπάθησε να συνδυάσει την εμπειρική παρατήρηση με την πυθαγόρεια θεωρία. Στη γεωμετρία έλυσε το πρόβλημα διπλασιασμού του κύβου (δήλιο πρόβλημα) χρησιμοποιώντας ημικυλίνδρια σε ένα τρισδιάστατο πρότυπο. Τα συμπεράσματά του σχετικά με τα συνεχή κλάσματα, που εκφράζονται ως α:β=β:γ=γ:δ, τα εφάρμοσε στη μουσική αρμονία.
Ο Αρχύτας πρέπει να συμμετείχε ουσιαστικά στις έρευνες των Πυθαγορείων γύρα από τη μέτρηση των διαστημάτων. Προσπάθησε να καθορίσει τις σχέσεις τους και στα τρία γένη της αρχαίας ελληνικής μουσικής.
Οι μαθητές του όχι μόνο γνώριζαν ότι οι σχέσεις των σύμφωνων διαστημάτων μπορούσαν να παρασταθούν αριθμητικά αλλά και συσχέτιζαν το τονικό ύψος με την ταχύτητα μιας παλμικής κίνησης στον αέρα: όσο μεγαλύτερη ήταν η ταχύτητα αυτή, τόσο οξύτερος και ο φθόγγος. Κατά το βυζαντινό Σχόλιο στα Αρμονικά του Πτολεμαίου, η διδασκαλία του Αρχύτα για τις σχέσεις των μουσικών φθόγγων μεταξύ τους βασιζόταν στην παρατήρηση ότι ο κοντός σωλήνας αυλού δίνει ήχο οξύτερο, και ο μακρύς βαθύτερο. Κατ’ άλλη εκδοχή, οι απόψεις του Αρχύτα για τη σχέση των διαστημάτων στον αυλό επηρέασαν και τον Νικόμαχο στα Αρμονικά του.
Η φήμη του Αρχύτα ως επιστήμονα και μαθηματικού οφείλεται κυρίως στα επιτεύγματά του στη γεωμετρία, την ακουστική και τη θεωρία της μουσικής και όχι στις εξαιρετικά ιδεαλιστικές ερμηνείες του για τις ανθρώπινες σχέσεις και τη φύση της κοινωνίας σύμφωνα με την πυθαγόρεια θεωρία των αριθμών.
ΦΙΛΟΛΑΟΣ
Καλαβρία
περ. 475 π.Χ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Φιλόσοφος της Πυθαγόρειας Σχολής. Ο Φιλόλαος γεννήθηκε είτε στον Τάραντα είτε, σύμφωνα με τον ιστορικό του 3ου μ.Χ. αιώνα Διογένη Λαέρτιο, στον Κρότωνα της νότιας Ιταλίας. Όταν μετά το θάνατό του Πυθαγόρα επικρατούσε διχόνοια ανάμεσα στις ιταλικές πόλεις, ο Φιλόλαος, σύμφωνα με κάποιες πηγές, δραπέτευσε πρώτα στην Λευκανία και μετά στη Θήβα. Αργότερα επέστρεψε στην Ιταλία, όπου είναι πιθανόν να δίδαξε τον μετέπειτα φιλόσοφο Αρχύτα.
Ο Φιλόλαος διδάχθηκε την περίφημη θεωρία των αριθμών του Πυθαγόρα και τόνιζε τη σημασία των αριθμητικών συνόλων. Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τις ιδιότητες της δεκάδας, που αποτελεί άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών. Ο Σπεύσιππος, ο διάδοχός του Πλάτωνος στην Ακαδημία, αναφέρεται ότι αναπαρήγαγε το δόγμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών από ένα βιβλίο του Φιλολάου.
Από τα έργα του Φιλολάου, ωστόσο, μόνο αποσπάσματα έχουν διασωθεί καθώς και η άποψη ότι ο Φιλόλαος υπήρξε ο πρώτος που συστηματοποίησε τον Πυθαγορισμό.
ΕΥΔΟΞΟΣ Ο ΚΝΙΔΙΟΣ
Κνίδος
περ. 406 - 355 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Εξοχότερος από τους μαθηματικούς και αστρονόμους της εποχής του Πλάτωνος, ο Εύδοξος ο Κνίδιος (Κνίδος ,Μικρά Ασία, περίπου 400 π.Χ. – Κνίδος, περίπου 350 π.Χ.), προώθησε σημαντικά τη θεωρία των αριθμών πέρα από την πυθαγόρεια παράδοση, αποδεικνύοντας την ύπαρξη ασύμμετρων μεγεθών και επινοώντας διάφορες τεχνικές για τη μέτρηση καμπύλων επιφανειών. Επί πλέον, με το σύστημα των ομόκεντρων σφαιρών που επινόησε, έδωσε την πρώτη συστηματική εξήγηση των κινήσεων του Ηλίου, της Σελήνης και των πλανητών, τονίζοντας για μια ακόμη φορά την επιμονή των αρχαίων Ελλήνων στη σφαιρική τελειότητα. Εισήγαγε επίσης τη γεωμετρία στην επιστήμη της αστρονομίας και τόνισε πρώτος την απαραίτητη αλληλεπίδραση μεταξύ παρατηρήσεων και θεωρίας που χαρακτηρίζει από τότε την ανάπτυξη της αστρονομίας.
Ο Εύδοξος, γιος του Αισχίνη, σπούδασε μαθηματικά και ιατρική σε μια σχολή της οποίας η φήμη συναγωνιζόταν τη σχολή του Ιπποκράτη του Κώου. Ένας πλούσιος γιατρός, εντυπωσιασμένος από τις ικανότητές του, του πλήρωσε τα έξοδα μετάβασης στην Αθήνα για να σπουδάσει στην Ακαδημία του Πλάτωνος, η οποία είχε το 387 π.Χ. Έζησε δεκαέξι μήνες στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νεκτανεβώ Α’ (380 – 363 π.Χ.). Στην Ηλιόπολη, ένα σημερινό προάστιο του Καΐρου, μυήθηκε στη σοφία του ιερατείου, η οποία ενέκλειε και την αστρονομία. Εκεί έγραψε και την Οκταετηρίδα, το πρώτο του σημαντικό έργο, το οποίο αναφερόταν σε ένα ημερολόγιο βασισμένο σε έναν οκταετή κύκλο, ίσως μετά από μελέτη του πλανήτη Αφροδίτη. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην περιοχή της θάλασσας της Προποντίδας επαγγελλόμενος τον δάσκαλο και μετά επέστρεψε στην Αθήνα, όπου απέκτησε μεγάλη φήμη σε όλη την Ελλάδα ως νομοθέτης. Τα λίγα βιογραφικά του στοιχεία μας είναι γνωστά κυρίως από τα κείμενα του Διογένη του Λαέρτιου τον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Οι δύο βασικές συνεισφορές του Ευδόξου στα μαθηματικά είναι η θεωρία των αναλογιών, που βρίσκεται στο βιβλίο V, και η μέθοδος της εξάντλησης στο βιβλίο ΧΙΙ. Ο φιλόσοφος Πρόκλος αποδίδει τη θεωρία των αναλογιών στον Εύδοξο και ο Αρχιμήδης του αποδίδει τη μέθοδο της εξάντλησης. Είναι επίσης πιθανό ότι η αξιωματική μέθοδος του Ευκλείδη αναπτύχθηκε αρχικά από τον Εύδοξο.
Αν και η γεωμετρική μέθοδος υπολογισμού της απόστασης της Γης από τον Ήλιο και της απόστασης της Γης από τη Σελήνη συνήθως αποδίδεται στον Αρίσταρχο τον Σάμιο (άκμασε στον 3ο π.Χ. αιώνα), υπάρχει μια πιθανότητα να είχε ανακαλυφθεί από τον Εύδοξο. Ο Εύδοξος έδωσε λύση σε ένα άλλο αστρονομικό πρόβλημα, δηλαδή στη μαθηματική εξήγηση των φαινομένων κινήσεων του Ηλίου, της Σελήνης και των πέντε γνωστών πλανητών. Τα επτά ουράνια σώματα είχαν την ακόλουθη σειρά απόστασης από την ακίνητη Γη: Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Δίας και Κρόνος.
Ο Ευδοξος κατασκεύασε ένα μοντέλο από 27 σφαίρες. Πάνω στην εξωτερική σφαίρα τοποθέτησε όλα τα σταθερά άστρα για να λάβει υπ’ όψιν του την ημερήσια κίνησή τους από Ανατολάς προς Δυσμάς. Επινόησε ένα σύνολο αλληλοσυνδεδεμένων σφαιρών για κάθε ένα από τα υπόλοιπα ουράνια σώματα, δηλαδή τρεις σφαίρες για τον Ήλιο, τρεις για τη Σελήνη και τέσσερεις για κάθε έναν από τους υπόλοιπους πέντε πλανήτες. Ο κάθε πλανήτης κινούνταν στη μεσαία από τις τρεις σφαίρες της. Η κάθε σφαίρα είχε την κατάλληλη αξονική κλίση και περιστροφική ταχύτητα. Η εξωτερική σφαίρα περιέγραφε την ημερήσια κίνηση από Ανατολάς προς Δυσμάς.
Μετά τον θάνατό του, το 350 π.Χ. περίπου, οι θεμελιώδεις συνεισφορές του Ευδόξου στη γεωμετρία και στη θεωρία αριθμών οδήγησαν τα μαθηματικά των αρχαίων Ελλήνων σε νέες εξελίξεις μεγάλης διάρκειας, όπως φαίνεται, λόγου χάρη, από το έργο του Αρχιμήδη. Ο Εύδοξος εισήγαγε στην αστρονομία την άποψη ότι μια ομοιόμορφη κυκλική κίνηση μπορεί να εξηγήσει τις μη κανονικές κινήσεις όλων των ουράνιων σωμάτων, μια άποψη που, μετά τη συμπλήρωσή της από τις επικυκλοειδείς καμπύλες του Πτολεμαίου, επικράτησε μέχρι τον 17ο αιώνα, δηλαδή την εποχή του Κέπλερ. Η αντίληψη του Ευδόξου για την κυκλική κανονικότητα υπάρχει ακόμη στα σύγχρονα μαθηματικά, όπως, π.χ., στον περιοδικό χαρακτήρα των απειροσειρών.
ΑΡΧΥΤΑΣ
Τάραντας
4ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας επιστήμονας, φιλόσοφος και σημαντικός πυθαγόρειος μαθηματικός από τον Τάραντα της Νότιας Ιταλίας (άκμασε μεταξύ 400 και 350 π.Χ.). Χαρακτηρίζεται μερικές φορές και ως θεμελιωτής της μαθηματικής μηχανικής, αλλά και ως ο σημαντικότερος ίσως μελετητής της ακουστικής στην αρχαία Ελλάδα.
Συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή και οι συμπολίτες του τον θαύμαζαν τόσο για τις γνώσεις, το ήθος και τις προσωπικές του αρετές, ώστε τον εξέλεξαν επτά φορές στρατηγό (κυβερνήτη) του Τάραντα, παρόλο που ο νόμος δεν επέτρεπε την κατάληψη αυτού του αξιώματος για διάστημα μεγαλύτερο από ένα έτος. Για τη ζωή και τα συγγράμματά του έγραψαν πραγματείες ο Αριστοτέλης κι ο Αριστόξενος, ενώ ο Πλάτων, που ήταν στενός του φίλος, βρήκε στο πρόσωπο του Αρχύτα έναν υποστηρικτή όταν αντιμετώπιζε την εχθρότητα του Διονυσίου Β’ των Συρακουσών. Ο ίδιος ο Πλάτων χρησιμοποίησε πολλά από τις εργασίες του στα μαθηματικά και υπάρχουν ενδείξεις ότι και ο Ευκλείδης χρησιμοποίησε πολλά από τα αποτελέσματα του Αρχύτα στο Η’ βιβλίο των Στοιχείων. Τέλος, η παράδοση τον φέρει ως τον πρώτο αερομοντελιστή, αφού αναφέρεται ότι κατασκεύασε ένα ξύλινο περιστέρι, που πετούσε με τη βοήθεια πεπιεσμένου αέρα.
Ο Αρχύτας, που ανήκε στη δεύτερη γενιά των μαθητών του Πυθαγόρα, του Έλληνα φιλοσόφου που τόνισε τη σημασία των αριθμών για την ερμηνεία όλων των φαινομένων, προσπάθησε να συνδυάσει την εμπειρική παρατήρηση με την πυθαγόρεια θεωρία. Στη γεωμετρία έλυσε το πρόβλημα διπλασιασμού του κύβου (δήλιο πρόβλημα) χρησιμοποιώντας ημικυλίνδρια σε ένα τρισδιάστατο πρότυπο. Τα συμπεράσματά του σχετικά με τα συνεχή κλάσματα, που εκφράζονται ως α:β=β:γ=γ:δ, τα εφάρμοσε στη μουσική αρμονία.
Ο Αρχύτας πρέπει να συμμετείχε ουσιαστικά στις έρευνες των Πυθαγορείων γύρα από τη μέτρηση των διαστημάτων. Προσπάθησε να καθορίσει τις σχέσεις τους και στα τρία γένη της αρχαίας ελληνικής μουσικής.
Οι μαθητές του όχι μόνο γνώριζαν ότι οι σχέσεις των σύμφωνων διαστημάτων μπορούσαν να παρασταθούν αριθμητικά αλλά και συσχέτιζαν το τονικό ύψος με την ταχύτητα μιας παλμικής κίνησης στον αέρα: όσο μεγαλύτερη ήταν η ταχύτητα αυτή, τόσο οξύτερος και ο φθόγγος. Κατά το βυζαντινό Σχόλιο στα Αρμονικά του Πτολεμαίου, η διδασκαλία του Αρχύτα για τις σχέσεις των μουσικών φθόγγων μεταξύ τους βασιζόταν στην παρατήρηση ότι ο κοντός σωλήνας αυλού δίνει ήχο οξύτερο, και ο μακρύς βαθύτερο. Κατ’ άλλη εκδοχή, οι απόψεις του Αρχύτα για τη σχέση των διαστημάτων στον αυλό επηρέασαν και τον Νικόμαχο στα Αρμονικά του.
Η φήμη του Αρχύτα ως επιστήμονα και μαθηματικού οφείλεται κυρίως στα επιτεύγματά του στη γεωμετρία, την ακουστική και τη θεωρία της μουσικής και όχι στις εξαιρετικά ιδεαλιστικές ερμηνείες του για τις ανθρώπινες σχέσεις και τη φύση της κοινωνίας σύμφωνα με την πυθαγόρεια θεωρία των αριθμών.
ΦΙΛΟΛΑΟΣ
Καλαβρία
περ. 475 π.Χ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Φιλόσοφος της Πυθαγόρειας Σχολής. Ο Φιλόλαος γεννήθηκε είτε στον Τάραντα είτε, σύμφωνα με τον ιστορικό του 3ου μ.Χ. αιώνα Διογένη Λαέρτιο, στον Κρότωνα της νότιας Ιταλίας. Όταν μετά το θάνατό του Πυθαγόρα επικρατούσε διχόνοια ανάμεσα στις ιταλικές πόλεις, ο Φιλόλαος, σύμφωνα με κάποιες πηγές, δραπέτευσε πρώτα στην Λευκανία και μετά στη Θήβα. Αργότερα επέστρεψε στην Ιταλία, όπου είναι πιθανόν να δίδαξε τον μετέπειτα φιλόσοφο Αρχύτα.
Ο Φιλόλαος διδάχθηκε την περίφημη θεωρία των αριθμών του Πυθαγόρα και τόνιζε τη σημασία των αριθμητικών συνόλων. Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τις ιδιότητες της δεκάδας, που αποτελεί άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών. Ο Σπεύσιππος, ο διάδοχός του Πλάτωνος στην Ακαδημία, αναφέρεται ότι αναπαρήγαγε το δόγμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών από ένα βιβλίο του Φιλολάου.
Από τα έργα του Φιλολάου, ωστόσο, μόνο αποσπάσματα έχουν διασωθεί καθώς και η άποψη ότι ο Φιλόλαος υπήρξε ο πρώτος που συστηματοποίησε τον Πυθαγορισμό.
ΕΥΔΟΞΟΣ Ο ΚΝΙΔΙΟΣ
Κνίδος
περ. 406 - 355 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Εξοχότερος από τους μαθηματικούς και αστρονόμους της εποχής του Πλάτωνος, ο Εύδοξος ο Κνίδιος (Κνίδος ,Μικρά Ασία, περίπου 400 π.Χ. – Κνίδος, περίπου 350 π.Χ.), προώθησε σημαντικά τη θεωρία των αριθμών πέρα από την πυθαγόρεια παράδοση, αποδεικνύοντας την ύπαρξη ασύμμετρων μεγεθών και επινοώντας διάφορες τεχνικές για τη μέτρηση καμπύλων επιφανειών. Επί πλέον, με το σύστημα των ομόκεντρων σφαιρών που επινόησε, έδωσε την πρώτη συστηματική εξήγηση των κινήσεων του Ηλίου, της Σελήνης και των πλανητών, τονίζοντας για μια ακόμη φορά την επιμονή των αρχαίων Ελλήνων στη σφαιρική τελειότητα. Εισήγαγε επίσης τη γεωμετρία στην επιστήμη της αστρονομίας και τόνισε πρώτος την απαραίτητη αλληλεπίδραση μεταξύ παρατηρήσεων και θεωρίας που χαρακτηρίζει από τότε την ανάπτυξη της αστρονομίας.
Ο Εύδοξος, γιος του Αισχίνη, σπούδασε μαθηματικά και ιατρική σε μια σχολή της οποίας η φήμη συναγωνιζόταν τη σχολή του Ιπποκράτη του Κώου. Ένας πλούσιος γιατρός, εντυπωσιασμένος από τις ικανότητές του, του πλήρωσε τα έξοδα μετάβασης στην Αθήνα για να σπουδάσει στην Ακαδημία του Πλάτωνος, η οποία είχε το 387 π.Χ. Έζησε δεκαέξι μήνες στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νεκτανεβώ Α’ (380 – 363 π.Χ.). Στην Ηλιόπολη, ένα σημερινό προάστιο του Καΐρου, μυήθηκε στη σοφία του ιερατείου, η οποία ενέκλειε και την αστρονομία. Εκεί έγραψε και την Οκταετηρίδα, το πρώτο του σημαντικό έργο, το οποίο αναφερόταν σε ένα ημερολόγιο βασισμένο σε έναν οκταετή κύκλο, ίσως μετά από μελέτη του πλανήτη Αφροδίτη. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην περιοχή της θάλασσας της Προποντίδας επαγγελλόμενος τον δάσκαλο και μετά επέστρεψε στην Αθήνα, όπου απέκτησε μεγάλη φήμη σε όλη την Ελλάδα ως νομοθέτης. Τα λίγα βιογραφικά του στοιχεία μας είναι γνωστά κυρίως από τα κείμενα του Διογένη του Λαέρτιου τον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Οι δύο βασικές συνεισφορές του Ευδόξου στα μαθηματικά είναι η θεωρία των αναλογιών, που βρίσκεται στο βιβλίο V, και η μέθοδος της εξάντλησης στο βιβλίο ΧΙΙ. Ο φιλόσοφος Πρόκλος αποδίδει τη θεωρία των αναλογιών στον Εύδοξο και ο Αρχιμήδης του αποδίδει τη μέθοδο της εξάντλησης. Είναι επίσης πιθανό ότι η αξιωματική μέθοδος του Ευκλείδη αναπτύχθηκε αρχικά από τον Εύδοξο.
Αν και η γεωμετρική μέθοδος υπολογισμού της απόστασης της Γης από τον Ήλιο και της απόστασης της Γης από τη Σελήνη συνήθως αποδίδεται στον Αρίσταρχο τον Σάμιο (άκμασε στον 3ο π.Χ. αιώνα), υπάρχει μια πιθανότητα να είχε ανακαλυφθεί από τον Εύδοξο. Ο Εύδοξος έδωσε λύση σε ένα άλλο αστρονομικό πρόβλημα, δηλαδή στη μαθηματική εξήγηση των φαινομένων κινήσεων του Ηλίου, της Σελήνης και των πέντε γνωστών πλανητών. Τα επτά ουράνια σώματα είχαν την ακόλουθη σειρά απόστασης από την ακίνητη Γη: Σελήνη, Ερμής, Αφροδίτη, Ήλιος, Άρης, Δίας και Κρόνος.
Ο Ευδοξος κατασκεύασε ένα μοντέλο από 27 σφαίρες. Πάνω στην εξωτερική σφαίρα τοποθέτησε όλα τα σταθερά άστρα για να λάβει υπ’ όψιν του την ημερήσια κίνησή τους από Ανατολάς προς Δυσμάς. Επινόησε ένα σύνολο αλληλοσυνδεδεμένων σφαιρών για κάθε ένα από τα υπόλοιπα ουράνια σώματα, δηλαδή τρεις σφαίρες για τον Ήλιο, τρεις για τη Σελήνη και τέσσερεις για κάθε έναν από τους υπόλοιπους πέντε πλανήτες. Ο κάθε πλανήτης κινούνταν στη μεσαία από τις τρεις σφαίρες της. Η κάθε σφαίρα είχε την κατάλληλη αξονική κλίση και περιστροφική ταχύτητα. Η εξωτερική σφαίρα περιέγραφε την ημερήσια κίνηση από Ανατολάς προς Δυσμάς.
Μετά τον θάνατό του, το 350 π.Χ. περίπου, οι θεμελιώδεις συνεισφορές του Ευδόξου στη γεωμετρία και στη θεωρία αριθμών οδήγησαν τα μαθηματικά των αρχαίων Ελλήνων σε νέες εξελίξεις μεγάλης διάρκειας, όπως φαίνεται, λόγου χάρη, από το έργο του Αρχιμήδη. Ο Εύδοξος εισήγαγε στην αστρονομία την άποψη ότι μια ομοιόμορφη κυκλική κίνηση μπορεί να εξηγήσει τις μη κανονικές κινήσεις όλων των ουράνιων σωμάτων, μια άποψη που, μετά τη συμπλήρωσή της από τις επικυκλοειδείς καμπύλες του Πτολεμαίου, επικράτησε μέχρι τον 17ο αιώνα, δηλαδή την εποχή του Κέπλερ. Η αντίληψη του Ευδόξου για την κυκλική κανονικότητα υπάρχει ακόμη στα σύγχρονα μαθηματικά, όπως, π.χ., στον περιοδικό χαρακτήρα των απειροσειρών.
Re: ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ
9ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΟΙ
ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ
Έφεσος
περ. 540 - 475 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας εκ των νεωτέρων Ιώνων φυσιολόγων, ο οποίος λόγω της σκοτεινότητας τους ύφους του ονομάσθηκε Σκοτεινός, και σε αντίθεση προς τον γελαστό Δημόκριτο, Κλαίων. Έλαβε μέρος στους πολιτικούς αγώνες της πατρίδας του στο πλευρό πάντα των αριστοκρατικών. Ο αριστοκρατισμός του μάλιστα έφθασε μέχρι να μισήσει άσπονδα τον «Δήμο» και όσους βρίσκονταν με το μέρος του λαού. Η περιφρόνησή του αυτή εστράφη εναντίον πολλών συγχρόνων του και αρχαιοτέρων φιλοσόφων. Παρ’ όλα αυτά θεωρείται ως ένας από τους πιο βαθυστόχαστους φιλοσόφους της αρχαιότητος, ο νεώτερος μάλιστα κόσμος, με την εξέλιξη της φυσικομαθηματικής επιστήμης, τον θεωρεί, μαζί με τον Δημόκριτο, πρόδρομο των φυσικών επιστημών και της ατομικής εποχής μας.
Ο Ηράκλειτος, σε αντίθεση προς τους Ελεάτες φιλοσόφους που είχαν θεσπίσει την ακινησία του είναι, κήρυξε το αεί γίγνεσθαι και μεταβάλλεσθαι και μη ουδέποτε το αυτό μένειν. Κάθε γέννηση, κατά τον Ηράκλειτο, είναι προϊόν των στοιχείων εκείνων της φύσεως που βρίσκονται σε συνεχή διαπάλη και αντίθεση. Από την πάλη των στοιχείων γεννιέται η αρμονία. Δίχως την «εναντιοδρομία» αυτή, όπως την λέγει, δε θα υπήρχε ζωή. Γι’ αυτό και εκθειάζει τον πόλεμο των στοιχείων ως πατέρα των πάντων, και ως κίνητρό τους το πυρ. Περίσσεια θερμότητας σημαίνει περίσσεια κινήσεως και συνειδήσεως. Περίσσεια ψυχρού, σημαίνει ακινησία και νέκρα. Η εποχή μας έχει ρίξει αρκετό φως στις σκοτεινές θεωρίες του Εφέσιου φιλοσόφου.
ΑΝΑΧΑΡΣΙΣ Ο ΣΚΥΘΗΣ
Σκυθία
589 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Σκύθης από βασιλικό γένος. Ωθούμενος από φλογερή δίψα για γνώση, κατέβηκε στην Ελλάδα και επισκέφθηκε την Αθήνα, για να γίνει φίλος του Σόλωνος, και την Κόρινθο, για να συνδεθεί με τον Περίανδρο. Ο Ηρόδοτος λέγει γι’ αυτόν, ότι διαπλέοντας την Κύζικο είδε μια τελετή προς τιμής της Δήμητρας, και ορκίσθηκε αμέσως να μεταφέρει τη λατρεία της θεάς στην πατρίδα του.
Όταν όμως, επιστρέφοντας στη Σκυθία, αποπειράθηκε να εκπληρώσει το όρκο του, ο αδελφός του Σαύλιος τον εφόνευσε. Ο Ανάχαρσις έγινε γρήγορα περιώνυμος την Ελλάδα, τον κατέταξαν δε μεταξύ των Επτά Σοφών. Ο Κροίσος τον κάλεσε στις Σάρδεις. Πολλοί Έλληνες (Διογένης ο Λαέρτιος, Λουκιανός κ.α.) ασχολήθηκε με τα αποφθέγματά του, και εθαύμασαν της οξύνοιά του, την ευθυβολία της σκέψης του και την οξύτατη αντίληψή του περί τα ελληνικά πράγματα. Από τις επιστολές του, εννέα τον αριθμό, την πέμπτη την μετέφρασε ο Κικέρων.
ΜΥΣΩΝ
Χήνα Λακωνίας
7ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλοσοφος της εποχής του Σόλωνος, καταγόμενος από τον Χήνα της Λακωνίας. Όταν η αντίδραση προς την τυραννία, που χαρακτήριζε τον 4ο π.Χ. αιώνα, οδήγησε στο να παραλειφθεί από τον κατάλογο των Επτά Σοφών ο Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου, αντικαταστάθηκε από τον Μύσωνα, όπως μαρτυρεί ο Πλάτων (Πρωταγόρας, 343 α). Το όνομα του Μύσωνος λείπει, ωστόσο, από τον επίσημο κατάλογο των Επτά Σοφών που καθιερώθηκε από την εποχή του Δημητρίου του Φαληρέως (με το Corpus των αποφθεγμάτων τους που αυτός συγκέντρωσε γύρω στα 300 π.Χ.). Στη φρόνηση του Μύσωνος παρέπεμψε ένας χρησμός του Μαντείου των Δελφών και αποφθέγματά του διέσωσε ο Διογένης ο Λαέρτιος.
ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ
Κρήτη
περ. 7ος - 6ος αι. π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Θεολόγος και θαυματοποιός στην Ελλάδα των αρχαϊκών χρόνων, για τον οποίο όλες οι πληροφορίες που έχουμε παρουσιάζουν τον χαρακτήρα του θρύλου. Γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στη Φαιστό της Κρήτης και από τα γεγονότα με τα οποία τον συνδέει η παράδοση εμφανίζεται να έζησε από 150 μέχρι 300 χρόνια. Στην Αθήνα ήταν γνωστός ως φίλος του Σόλωνος, που όχι μόνο καθάρισε την πόλη από το Κυλώνειον άγος, αλλά και προετοίμασε τον λαό για τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνος που αφορούσαν στη σοβαρότητα της λατρείας και τον εξευγενισμό των σχετικών με το πένθος συνηθειών. Παραδιδόταν όμως και μια δεύτερη επίσκεψή του στην Αθήνα δέκα χρόνια πριν από την περσική εισβολή. Κατά την επίσκεψη αυτή εγκαινίασε θυσίες που υπέδειξε ο Απόλλων και προείπε την περσική επίθεση, καθώς και μια Τρίτη πρόσκλησή του από τον Νικία κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ύστερα από υπόδειξη των Δελφών. Έλεγαν επίσης ότι πραγματοποίησε κάθαρση και στη Δήλο και άλλες πόλεις. Τον τάφο του έδειχναν στην πόλη τους οι Αργείοι, λέγοντας ότι το σώμα του το πήραν από τους Λακεδαιμονίους που τον σκότωσαν σε πόλεμο με τους Κνωσίους, γιατί δεν προφήτευσε αίσια γι’αυτούς, όσο και οι Σπαρτιάτες μέσα στο παλιό τους εφορείο.
Στον Επιμενίδη αποδίδονταν υπερφυσικές ιδιότητες. Έτσι παραδιδόταν ότι κοιμήθηκε για 50 χρόνια μέσα σε ένα σπήλαιο, ότι μπορούσε να απέχει από κάθε τροφή και ότι ξαναγύρισε περισσότερες φορές στη ζωή ή ότι η ψυχή του μπορούσε, όταν ήθελε, να περιπλανάται έξω από το σώμα του. Τον καθαρμό της Αθήνας από το Κυλώνειον άγος πέτυχε αφήνοντας από τον Άρειο Πάγο (όπου κατοικούσαν οι Ευμενίδες) άσπρα και μαύρα πρόβατα, που έπρεπε να θυσιάσουν οι Αθηναίοι στους θεούς εκεί που θα πρωτοκάθιζαν. Στον Επιμενίδη αποδίδονταν ακόμη γραπτά κείμενα, μια θεογονία και ένα κείμενο χρησμών.
Όλα αυτά τα στοιχεία κατατάσσουν τον Επιμενίδη στο θρησκευτικό-πρακτικό πνευματικό ρεύμα που επικράτησε στις ελληνικές πόλεις μετά την ακμή του έπους, όπου η λαϊκή, προγονική σοφία συνδυάστηκε με μία ενθουσιαστική θρησκευτικότητα της οποίας οι εκπρόσωποι, όπως ο Αριστέας, ο Άβαρις, ο Επιμενίδης και άλλοι χρησμολόγοι τέθηκαν κάτω από την προστασία του Απόλλωνος Πυθίου και Πατρώου, του θεού που ίδρυσε τις αποικίες, επομένως τις πόλεις και τα γένη τους.
Η παράδοση αυτή, που εκδηλώνεται χαρακτηριστικά στα γνωμικά των «σοφών» -ο Επιμενίδης θεωρήθηκε ένας από τους επτά σοφούς στη θέση του Περιάνδρου- της αρχαϊκής περιόδου, χαρακτηρίστηκε συγγενής με τα σαμανικά θρησκευτικά ρεύματα και συνδέθηκε με επιδράσεις από τις περιοχές του Εύξεινου Πόντου, όπου ιδρύθηκαν κατά τον δεύτερο αποικισμό ελληνικές πόλεις.
Όμως το πρακτικότερο πνεύμα που επικράτησε σε συνδυασμό με μια λαϊκότερη ηθική παράδοση στη διευρυνόμενη ελληνική κοινωνία προσφέρει μια καθολικότερη ερμηνεία του ρεύματος αυτού, που καταλήγει στους Ορφικούς και στον Πυθαγόρα:
Η παράδοση ήθελε τον Επιμενίδη γιό της νύμφης Βάλτης και νέον Κούρητα, θεοφιλή και σοφόν περί τα θεία την ενθουσιαστικήν και τελεστικήν σοφίαν (αγαπημένο των θεών και βαθύ γνώστη των θεϊκών πραγμάτων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την άμεση μέθεξη στο θείο και την εξυπηρέτησή της με τελετουργικές πράξεις).
ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ
Σύρος
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αρχαίος φιλόσοφος. Γεννήθηκε στη Σύρο. Ίδρυσε φιλοσοφικό-μαθηματική Σχολή στη Σάμο και είχε ανάμεσα στους μαθητές του τον Πυθαγόρα. Πέθανε σε βαθύτατο γύρας. Συνέγραψε το «Περί φύσεως θεών», έργο που εκαλείτο «Επτάμυχος» ή «Πεντάμυχος», από το οποίο διασώθηκαν αποσπάσματα. Ο Φερεκύδης θεωρούσε ως αιώνιες αρχές των όντων τον Δία, τον αέρα, το χρόνο και τη γη, και δεχόταν, ως λέγεται, τη μετενσωμάτωση των ψυχών.
ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ Ο ΕΦΕΣΙΟΣ
Έφεσος
περ. 540 - 475 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ένας εκ των νεωτέρων Ιώνων φυσιολόγων, ο οποίος λόγω της σκοτεινότητας τους ύφους του ονομάσθηκε Σκοτεινός, και σε αντίθεση προς τον γελαστό Δημόκριτο, Κλαίων. Έλαβε μέρος στους πολιτικούς αγώνες της πατρίδας του στο πλευρό πάντα των αριστοκρατικών. Ο αριστοκρατισμός του μάλιστα έφθασε μέχρι να μισήσει άσπονδα τον «Δήμο» και όσους βρίσκονταν με το μέρος του λαού. Η περιφρόνησή του αυτή εστράφη εναντίον πολλών συγχρόνων του και αρχαιοτέρων φιλοσόφων. Παρ’ όλα αυτά θεωρείται ως ένας από τους πιο βαθυστόχαστους φιλοσόφους της αρχαιότητος, ο νεώτερος μάλιστα κόσμος, με την εξέλιξη της φυσικομαθηματικής επιστήμης, τον θεωρεί, μαζί με τον Δημόκριτο, πρόδρομο των φυσικών επιστημών και της ατομικής εποχής μας.
Ο Ηράκλειτος, σε αντίθεση προς τους Ελεάτες φιλοσόφους που είχαν θεσπίσει την ακινησία του είναι, κήρυξε το αεί γίγνεσθαι και μεταβάλλεσθαι και μη ουδέποτε το αυτό μένειν. Κάθε γέννηση, κατά τον Ηράκλειτο, είναι προϊόν των στοιχείων εκείνων της φύσεως που βρίσκονται σε συνεχή διαπάλη και αντίθεση. Από την πάλη των στοιχείων γεννιέται η αρμονία. Δίχως την «εναντιοδρομία» αυτή, όπως την λέγει, δε θα υπήρχε ζωή. Γι’ αυτό και εκθειάζει τον πόλεμο των στοιχείων ως πατέρα των πάντων, και ως κίνητρό τους το πυρ. Περίσσεια θερμότητας σημαίνει περίσσεια κινήσεως και συνειδήσεως. Περίσσεια ψυχρού, σημαίνει ακινησία και νέκρα. Η εποχή μας έχει ρίξει αρκετό φως στις σκοτεινές θεωρίες του Εφέσιου φιλοσόφου.
ΑΝΑΧΑΡΣΙΣ Ο ΣΚΥΘΗΣ
Σκυθία
589 π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Σκύθης από βασιλικό γένος. Ωθούμενος από φλογερή δίψα για γνώση, κατέβηκε στην Ελλάδα και επισκέφθηκε την Αθήνα, για να γίνει φίλος του Σόλωνος, και την Κόρινθο, για να συνδεθεί με τον Περίανδρο. Ο Ηρόδοτος λέγει γι’ αυτόν, ότι διαπλέοντας την Κύζικο είδε μια τελετή προς τιμής της Δήμητρας, και ορκίσθηκε αμέσως να μεταφέρει τη λατρεία της θεάς στην πατρίδα του.
Όταν όμως, επιστρέφοντας στη Σκυθία, αποπειράθηκε να εκπληρώσει το όρκο του, ο αδελφός του Σαύλιος τον εφόνευσε. Ο Ανάχαρσις έγινε γρήγορα περιώνυμος την Ελλάδα, τον κατέταξαν δε μεταξύ των Επτά Σοφών. Ο Κροίσος τον κάλεσε στις Σάρδεις. Πολλοί Έλληνες (Διογένης ο Λαέρτιος, Λουκιανός κ.α.) ασχολήθηκε με τα αποφθέγματά του, και εθαύμασαν της οξύνοιά του, την ευθυβολία της σκέψης του και την οξύτατη αντίληψή του περί τα ελληνικά πράγματα. Από τις επιστολές του, εννέα τον αριθμό, την πέμπτη την μετέφρασε ο Κικέρων.
ΜΥΣΩΝ
Χήνα Λακωνίας
7ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Έλληνας φιλοσοφος της εποχής του Σόλωνος, καταγόμενος από τον Χήνα της Λακωνίας. Όταν η αντίδραση προς την τυραννία, που χαρακτήριζε τον 4ο π.Χ. αιώνα, οδήγησε στο να παραλειφθεί από τον κατάλογο των Επτά Σοφών ο Περίανδρος, τύραννος της Κορίνθου, αντικαταστάθηκε από τον Μύσωνα, όπως μαρτυρεί ο Πλάτων (Πρωταγόρας, 343 α). Το όνομα του Μύσωνος λείπει, ωστόσο, από τον επίσημο κατάλογο των Επτά Σοφών που καθιερώθηκε από την εποχή του Δημητρίου του Φαληρέως (με το Corpus των αποφθεγμάτων τους που αυτός συγκέντρωσε γύρω στα 300 π.Χ.). Στη φρόνηση του Μύσωνος παρέπεμψε ένας χρησμός του Μαντείου των Δελφών και αποφθέγματά του διέσωσε ο Διογένης ο Λαέρτιος.
ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ
Κρήτη
περ. 7ος - 6ος αι. π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Θεολόγος και θαυματοποιός στην Ελλάδα των αρχαϊκών χρόνων, για τον οποίο όλες οι πληροφορίες που έχουμε παρουσιάζουν τον χαρακτήρα του θρύλου. Γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στη Φαιστό της Κρήτης και από τα γεγονότα με τα οποία τον συνδέει η παράδοση εμφανίζεται να έζησε από 150 μέχρι 300 χρόνια. Στην Αθήνα ήταν γνωστός ως φίλος του Σόλωνος, που όχι μόνο καθάρισε την πόλη από το Κυλώνειον άγος, αλλά και προετοίμασε τον λαό για τα νομοθετικά μέτρα του Σόλωνος που αφορούσαν στη σοβαρότητα της λατρείας και τον εξευγενισμό των σχετικών με το πένθος συνηθειών. Παραδιδόταν όμως και μια δεύτερη επίσκεψή του στην Αθήνα δέκα χρόνια πριν από την περσική εισβολή. Κατά την επίσκεψη αυτή εγκαινίασε θυσίες που υπέδειξε ο Απόλλων και προείπε την περσική επίθεση, καθώς και μια Τρίτη πρόσκλησή του από τον Νικία κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ύστερα από υπόδειξη των Δελφών. Έλεγαν επίσης ότι πραγματοποίησε κάθαρση και στη Δήλο και άλλες πόλεις. Τον τάφο του έδειχναν στην πόλη τους οι Αργείοι, λέγοντας ότι το σώμα του το πήραν από τους Λακεδαιμονίους που τον σκότωσαν σε πόλεμο με τους Κνωσίους, γιατί δεν προφήτευσε αίσια γι’αυτούς, όσο και οι Σπαρτιάτες μέσα στο παλιό τους εφορείο.
Στον Επιμενίδη αποδίδονταν υπερφυσικές ιδιότητες. Έτσι παραδιδόταν ότι κοιμήθηκε για 50 χρόνια μέσα σε ένα σπήλαιο, ότι μπορούσε να απέχει από κάθε τροφή και ότι ξαναγύρισε περισσότερες φορές στη ζωή ή ότι η ψυχή του μπορούσε, όταν ήθελε, να περιπλανάται έξω από το σώμα του. Τον καθαρμό της Αθήνας από το Κυλώνειον άγος πέτυχε αφήνοντας από τον Άρειο Πάγο (όπου κατοικούσαν οι Ευμενίδες) άσπρα και μαύρα πρόβατα, που έπρεπε να θυσιάσουν οι Αθηναίοι στους θεούς εκεί που θα πρωτοκάθιζαν. Στον Επιμενίδη αποδίδονταν ακόμη γραπτά κείμενα, μια θεογονία και ένα κείμενο χρησμών.
Όλα αυτά τα στοιχεία κατατάσσουν τον Επιμενίδη στο θρησκευτικό-πρακτικό πνευματικό ρεύμα που επικράτησε στις ελληνικές πόλεις μετά την ακμή του έπους, όπου η λαϊκή, προγονική σοφία συνδυάστηκε με μία ενθουσιαστική θρησκευτικότητα της οποίας οι εκπρόσωποι, όπως ο Αριστέας, ο Άβαρις, ο Επιμενίδης και άλλοι χρησμολόγοι τέθηκαν κάτω από την προστασία του Απόλλωνος Πυθίου και Πατρώου, του θεού που ίδρυσε τις αποικίες, επομένως τις πόλεις και τα γένη τους.
Η παράδοση αυτή, που εκδηλώνεται χαρακτηριστικά στα γνωμικά των «σοφών» -ο Επιμενίδης θεωρήθηκε ένας από τους επτά σοφούς στη θέση του Περιάνδρου- της αρχαϊκής περιόδου, χαρακτηρίστηκε συγγενής με τα σαμανικά θρησκευτικά ρεύματα και συνδέθηκε με επιδράσεις από τις περιοχές του Εύξεινου Πόντου, όπου ιδρύθηκαν κατά τον δεύτερο αποικισμό ελληνικές πόλεις.
Όμως το πρακτικότερο πνεύμα που επικράτησε σε συνδυασμό με μια λαϊκότερη ηθική παράδοση στη διευρυνόμενη ελληνική κοινωνία προσφέρει μια καθολικότερη ερμηνεία του ρεύματος αυτού, που καταλήγει στους Ορφικούς και στον Πυθαγόρα:
Η παράδοση ήθελε τον Επιμενίδη γιό της νύμφης Βάλτης και νέον Κούρητα, θεοφιλή και σοφόν περί τα θεία την ενθουσιαστικήν και τελεστικήν σοφίαν (αγαπημένο των θεών και βαθύ γνώστη των θεϊκών πραγμάτων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την άμεση μέθεξη στο θείο και την εξυπηρέτησή της με τελετουργικές πράξεις).
ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ
Σύρος
6ος αιώνας π.Χ.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Αρχαίος φιλόσοφος. Γεννήθηκε στη Σύρο. Ίδρυσε φιλοσοφικό-μαθηματική Σχολή στη Σάμο και είχε ανάμεσα στους μαθητές του τον Πυθαγόρα. Πέθανε σε βαθύτατο γύρας. Συνέγραψε το «Περί φύσεως θεών», έργο που εκαλείτο «Επτάμυχος» ή «Πεντάμυχος», από το οποίο διασώθηκαν αποσπάσματα. Ο Φερεκύδης θεωρούσε ως αιώνιες αρχές των όντων τον Δία, τον αέρα, το χρόνο και τη γη, και δεχόταν, ως λέγεται, τη μετενσωμάτωση των ψυχών.
