ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΕΡΟΥ
Το Περού, η «χώρα του χρυσού», για τους Ισπανούς Κονκισταδόρες, είναι ένας τόπος με χιλιόχρονη ιστορία και παράδοση. Το θαυμάσιο αυτό παρελθόν, μετά την ισπανική κατάκτηση τον 16ο αιώνα και την καταστροφή της ινκαϊκής αυτοκρατορίας, περιέπεσε στη λήθη. Έγινε ξαφνικά «νύχτα το καταμεσήμερο» όπως είπε ένας γέρος Ινδιάνος. Μόνο τις τελευταίες δεκαετίες αυτού του αιώνα άρχισε πάλι να αναζωογονείται το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τους μακρινούς και «άγνωστους» αυτούς πολιτισμούς.
Το Περού χωρίζεται γεωγραφικά σε τρεις φυσικές ζώνες: μια τεράστια ερημική ακτή κατά μήκος της χώρας, που διακόπτεται από πράσινες εκτάσεις, μια ορεινή ζώνη - που αποτελεί την σπονδυλική της στήλη, τις Άνδεις και τη ζούγκλα, που καταλαμβάνει το 60% του Περού.
Πολλοί από μας έχουμε την τάση να ταυτίζουμε το Περού με τους Ίνκας. Οι Ίνκας αντιπροσωπεύουν εν τούτοις μόνο την τελευταία φάση μιας πολιτιστικής περιόδου που διάρκεσε τουλάχιστον τρεις χιλιάδες χρόνια. Η ινκαϊκή αυτοκρατορία, το Taiuantisuyo, επέκτεινε την κυριαρχία της επάνω σε πολύ διαφορετικούς λαούς καθένας από τους οποίους είχε φθάσει σε πολύ υψηλό πολιτιστικό επίπεδο.
Οι πολιτισμοί στους οποίους θα αναφερθούμε σ΄αυτό το άρθρο και τους οποίους επισκεφθήκαμε, άνθισαν ο ένας, του Τσαβίν, στη Λευκή Οροσειρά των Άνδεων και ο άλλος, της Νάζκα, στην ακτή.
ΤΣΑΒΙΝ
Το αινιγματικό Τσαβίν - σε υψόμετρο 3.200 μέτρων στο βόρειο Περού - στη συμβολή των ποταμών Μόσνα και Βατσέσκα, αποτελεί το λίκνο όλων των πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην περιοχή των Άνδεων και κατοικήθηκε συνεχώς από το 1800 π.Χ. μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ. Είναι ένα μεγάλο τελετουργικό κέντρο, με κύρια θεότητα τον Ιαγουάρο, κτισμένο σε πολλά επίπεδα, που αποτελείται από ένα συγκρότημα κτιρίων, πυραμιδωτών κατασκευών, υπόγειων στοών και διαδρόμων (πραγματικών λαβυρίνθων) - που αποτελούν μια από τις πιο συναρπαστικές και αινιγματικές όψεις του Τσαβίν - , επίπεδων επιφανειών και πλατειών που συνδέονται μεταξύ τους με μεγάλες σκάλες.
O παλαιότερος ναός ονομάζεται «Αρχαίος Ναός» ή «Ναός του Μεγάλου Μαχαιριού» και είναι σε σχήμα «U». Αργότερα προστέθηκαν δύο άλλα συγκροτήματα, γνωστά σήμερα σαν «Νεότερος Ναός» ή Κάστρο, «El Castillo». Οι κατασκευές αυτές αποτελούνται από ένα περίπλοκο σύστημα υπόγειων στοών.
Ο Ναός του Μεγάλου Μαχαιριού
Στον «Ναό του Μεγάλου Μαχαιριού» η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως διάφορες κλιμακωτές εξέδρες που ξεκινούν από το κέντρο του αίθριου και φθάνουν μέχρι εκεί που σήμερα είναι η κορυφή και πιθανόν ακόμα ψηλότερα.
Μια κεντρική σκάλα ξεκινάει από την κορυφή και καταλήγει στη δυτική πλευρά μιας κυκλικής πλατείας που έχει διάμετρο 21μ. Η πλατεία αυτή βρίσκεται σε χαμηλό επίπεδο και περιβάλλεται από τοίχο ύψους 2 περίπου μ., αποτελούμενο από πέτρες με ανθρωπόμορφες φιγούρες και αναπαραστάσεις ιαγουάρων. Υπάρχει επίσης μια άλλη σκάλα που οδηγεί στην πλατεία και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά. Η δυτική σκάλα - που ξεκινάει από τον «Ναό του Μεγάλο Μαχαιριού» - περικλείει ένα εκπληκτικό σύστημα παραγωγής ήχων που τροφοδοτείται από ένα περίπλοκο υδραυλικό σύστημα, η κατασκευή του οποίου απαιτεί υψηλές γνώσεις ακουστικής και υδραυλικής.
Μέσα στον Αρχαίο Ναό, στο κέντρο του, στη διασταύρωση των τεσσάρων υπόγειων στοών του, βρίσκεται το περίφημο γρανιτένιο μαχαίρι που έδωσε το όνομά του στον ναό. Είναι ένας μεγάλος σκαλισμένος μονόλιθος ύψους 4,5 μ. σε σχήμα μαχαιριού, με την μύτη προς τα κάτω, που απεικονίζει την ανώτατη θεότητα του Τσαβίν, τον ανθρωπόμορφο Ιαγουάρο (τον χθόνιο Ιαγουάρο, σε αντίθεση με τον ουράνιο Ιαγουάρο).
Είναι μια όρθια μορφή με μεγάλο κεφάλι αιλουροειδούς, μαλλιά από φίδια και στόμα με δύο γυριστούς κυνόδοντες που κοιτάζει προς την ανατολή με το βλέμμα ψηλά. Το σώμα του, σε σχέση με το κεφάλι του, είναι κοντό. Το δεξί του χέρι είναι σηκωμένο στο ύψος του ώμου με την παλάμη προς τα έξω και το αριστερό ακουμπάει στον μηρό. Η φιγούρα είναι πλούσια στολισμένη με σκουλαρίκια, περιδέραια, βραχιόλια. Στη μέση φέρει ζώνη από την οποία κρέμονται στο πίσω μέρος δύο φίδια.
Στο Τσαβίν ο Ιαγουάρος δρα σε τρία επίπεδα εκδήλωσης. Ως Ουράνιος Ιαγουάρος, συμβολίζει τον αστερισμό του Ωριών, ως Ιαγουάρος - Ημερήσιος Ήλιος - είναι ένα ανθρωπόμορφο αιλουροειδές με χαρακτηριστικά κόνδορα και φιδιού και ως «Νυκτερινός Ιαγουάρος» έχει τη μορφή ανθρωπόμορφου αιλουροειδούς. Με αυτή τη τελευταία μορφή απεικονίζεται στο κέντρο του Ναού του Μεγάλου Μαχαιριού πραγματοποιώντας έτσι την ένωση των ουράνιων και των χθόνιων ενεργειών, τη συμφωνία μεταξύ του ουρανού και της γης.
Νεότερος Ναός ή El Castillo
Ο Ουράνιος Ιαγουάρος είναι σκαλισμένος πάνω στον πέτρινο βωμό της κεντρικής ορθογώνιας πλατείας που ανήκει στο συγκρότημα του El Castillo. Είναι ένας τεράστιος μονόλιθος με επτά οπές. Την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου - που για το νότιο ημισφαίριο είναι στις 21 Δεκεμβρίου - τα επτά άστρα του αστερισμού του Ωριών αντανακλώνται, σύμφωνα με τις αρχαιολογικές παρατηρήσεις, ακριβώς μέσα σ΄αυτές τις οπές όταν τις γεμίζουν νερό.
Από αυτό συμπεραίνουν ότι ο χώρος ήταν αφιερωμένος στην ουράνια λατρεία. Υποθέτουν ότι αυτή την ημερομηνία γίνονταν διάφορες τελετές: η τελετή της διοχέτευσης των ουράνιων ενεργειών τη νύχτα του ηλιοστασίου ή το πρωί της ίδιας ημέρας και η τελετή της διοχέτευσης της πρώτης ακτίνας του ήλιου, η οποία, περνώντας μέσα από έναν αγωγό, έφθανε στο υπόγειο Μεγάλο Μαχαίρι και επέφερε την ανανέωση των ηλιακών δυνάμεων. Την ίδια ημέρα έθεταν σε λειτουργία το υδραυλικό σύστημα, που ήδη αναφέραμε, το οποίο παρήγαγε τον βρυχηθμό του Ιαγουάρου. perou
Στο κέντρο αυτής της πλατείας βρέθηκε ο περίφημος οβελίσκος Tello, που πήρε τα όνομά του από τον καθηγητή Τέλλο που τον ανακάλυψε το 1919 και που σήμερα βρίσκεται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο της Λίμα.
Πρόκειται για ένα μονόλιθο από διορίτη ύψους δύο περίπου μ. Απεικονίζει δύο αιλουροειδή, ένα αρσενικό και ένα θηλυκό. Στο επάνω άκρο όπου συναντώνται τα κεφάλια των δύο αιλουροειδών, υπάρχουν διάφορες φιγούρες που συμβολίζουν τον ήλιο (κόνδορας), τη σελήνη (ιχθύς), και τον αστερισμό του Ωριών (Ιαγουάρος). Αναπαριστάνει επομένως την αμφίφυλη αιλουροειδή θεότητα.
Στο ίδιο συγκρότημα βρίσκονται το «Κάστρο», η Πύλη των Γερακιών, το αίθριο με τις Πέτρες και η Σκάλα των Ιαγουάρων που καταλήγει στη μεγάλη πλατεία που ήδη αναφέραμε. Ο χώρος αυτός αποτελείται από τρία διαδοχικά επίπεδα με αρχαιότερο το τμήμα που βρίσκεται στο βορρά.
Η Σκάλα των Ιαγουάρων που επιτρέπει την πρόσβαση από τη κεντρική πλατεία στο υψηλότερο επίπεδο όπου βρίσκεται το Κάστρο, είναι κατασκευασμένη από μαύρη πέτρα στο βόρειο μέρος της και από άσπρη στο νότιο.
H Πύλη των Γερακιών
Τον ίδιο δυαδισμό άσπρου - μαύρου συναντάμε στο αίθριο με τις Πέτρες. Άσπρες είναι οι πέτρες που βρίσκονται στη κατεύθυνση του νότου και μαύρες αυτές που αντικρίζουν το βορρά. Τη ίδια αντίθεση παρατηρούμε ανεβαίνοντας τη σκάλα που οδηγεί στην Πύλη των Γερακιών, ένα από τα ωραιότερα σύνολα του Τσαβίν. Ορισμένα σκαλοπάτια οδηγούν δυτικά. Από εκεί ξεκινούν δύο σκάλες προς τις αντίθετες κατευθύνσεις βορρά - νότου.
Ένα από τα σκαλοπάτια της δυτικής πλευράς στηρίζει δύο κυλινδρικές κολόνες από μαύρη πέτρα, η επιφάνεια των οποίων είναι ολόκληρη σκαλισμένη με γεράκια. Το σύνολο συμπληρώνεται από ένα επιστύλιο - δίχρωμο και αυτό - στο οποίο είναι χαραγμένα επτά γεράκια που κοιτούν προς το βορρά και άλλα επτά που κοιτούν νότια.
Ο εξωτερικός τοίχος του ναού διακοσμείται από πέτρινα ανθρωπόμορφα κεφάλια με αιλουροειδή χαρακτηριστικά. Τα κεφάλια αυτά χρησίμευαν σαν «φύλακες - προστάτες» του ναού, όπως οι φιγούρες που στόλιζαν τα ακροκέραμα των Καθεδρικών ναών της Δύσης.
Στήλη Raimondi
Ένα από τα ωραιότερα γλυπτά που βρέθηκαν στο Τσαβίν είναι η Στήλη Raimondi. Απεικονίζει τον θεό Ιαγουάρο, τον δημιουργό του κόσμου, προκάτοχο του Βιρακότσα. Εχει ύψος 1,95 μ., πλάτος 74 εκ και πάχος 17 εκ. Αυτή η στήλη είναι σκαλισμένη μόνο από τη μία πλευρά. Είναι μια ανθρωπόμορφη φιγούρα με ζωόμορφα χαρακτηριστικά, πόδια και χέρια φιδιού. Τα μάτια και το στόμα της κεντρικής μορφής είναι με τέτοια τρόπο τοποθετημένα ώστε να χρησιμεύουν και στις δύο άλλες φιγούρες που είναι αντεστραμμένες. Μια τεράστια κορώνα αποτελούμενη από φίδια και χαρακτηριστικά αιλουροειδούς καλύπτει το 80% της στήλης. Σ΄αυτήν συναντάμε συνδυασμένα όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά του συμβολισμού του Τσαβίν, τον ιαγουάρο, τα φίδια, την ανθρωπόμορφη φιγούρα.
Η λατρεία το Ιαγουάρου έφθασε μέχρι την εποχή της αυτοκρατορίας των Ίνκας και το μνημειακό συγκρότημα του Τσαβίν εξακολούθησε να θεωρείται μαντείο και τόπος προσκυνήματος. Σήμερα, όπως μας είπαν, οι ανασκαφές συνεχίζονται στην ευρύτερη περιοχή και νέα ενδιαφέροντα ευρήματα έρχονται στο φως.
ΝΑΖΚΑ
Περίπου 350 χλμ. Νότια της Λίμα, στον σημερινό νομό Ικα, αναπτύχθηκε ο πολιτισμός της Νάζκα που έφθασε στο απόγειό του ανάμεσα στο 200 και το 800 μ.Χ. Η καταγωγή του ανάγεται στις πρώτες φάσεις του πολιτισμού Παράκας - Σπήλαια (2ος αιώνας π.Χ.).
Υπάρχουν ακόμη τα ερείπια της αρχαίας πρωτεύουσας της Νάζκα, Καγουάτσι, που είχε έναν πυραμιδικό ναό, ανάκτορο, πολλές κατοικίες και δρόμους με καλή ρυμοτομία.
Ο λαός της ήταν πολεμικός, εμπορικός και είχε μεγάλες καλλιτεχνικές ικανότητες, όπως αποδεικνύεται από την θαυμάσια κεραμική της. Ήταν επίσης εξαιρετικοί κατασκευαστές υδραγωγείων και δεξαμενών. Ανέπτυξαν αυτές τις τεχνικές λόγω της μεγάλης ξηρασίας που παρατηρείται στην περιοχή. Κάποια από αυτά τα υδραγωγεία χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Διακρίθηκαν επίσης στην Αστρολογία και τα Μαθηματικά, όπως αποδεικνύουν οι περίφημες γραμμές και φιγούρες που αποδίδονται σ΄ αυτούς και που έχουν γίνει πια γνωστές σ΄ όλο τον κόσμο.
Περού - Τζαβίν και Νάζκα
1''...δεν είναι η πάλη ημών εναντίον εις αίμα και σάρκα, αλλ' εναντίον εις τας αρχάς, εναντίον εις τας εξουσίας, εναντίον εις τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου, εναντίον εις τα πνεύματα της πονηρίας εν τοις επουρανίοις''\n [/align]