ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ
53. – Περὶ φύσεως (Απόσπασμα 1, 123, 107, 93, 2, 51, 101, 53, 60, 30, 94, 119, 43, 44 Diels-Kranz) Περί φύσεως
Το μοναδικό έργο που έγραψε ο Ηράκλειτος από την Έφεσο ήταν σε πεζό λόγο και φέρει, όπως και τα έργα των άλλων φυσικών φιλοσόφων, τον (πιθανότατα νόθο) τίτλο Περί φύσεως. Κύριο χαρακτηριστικό του ύφους του είναι ο συνειδητά αφοριστικός, εύκολα απομνημονεύσιμος αλλά συνάμα και δυσνόητος λόγος, που του έδωσε ήδη στην αρχαιότητα των χαρακτηρισμό του "σκοτεινού". Βασικά στοιχεία της διδασκαλίας του: (1) Οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίσουν τον Λόγο (πιθανώς σημαίνει: βασική ενοποιητική αρχή ή "δομικό σχέδιο" του κόσμου και των πραγμάτων), τον οποίο κατέχει ο ίδιος ο φιλόσοφος. (2) Ο κόσμος μεταβάλλεται ασταμάτητα. (3) Ο κόσμος είναι μια αιώνια φωτιά (η φωτιά αποτελεί σύμβολο της αέναης μεταβολής). (4) Η ισορροπία του κόσμου διατηρείται μόνον με τον συνεχή ανταγωνισμό των αντίθετων· ο πόλεμος είναι πατέρας και βασιλιάς όλων. Από τα σωζόμενα αποσπάσματα συνάγεται ότι το έργο είχε τριμερή διάρθρωση: στο πρώτο μέρος παρουσιαζόταν η θεωρία για το βαθύτερο νόημα των πραγμάτων, δηλαδή η "θεωρία περί Λόγου", στο δεύτερο η "θεωρία της φωτιάς", ενώ το τρίτο περιλάμβανε αποφάνσεις για ηθικά και πολιτικά ζητήματα (από το πρώτο μέρος προέρχονται τα αποσπάσματα α-θ, από το δεύτερο τα ι-ια, ενώ από το τρίτο τα ιβ-ιδ).
(α)τοῦ δὲ λόγου τοῦδ᾽ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι γίνονται ἄνθρωποι καὶ πρόσθεν ἢ ἀκοῦσαι καὶ ἀκούσαντες τὸ πρῶτον· γινομένων γὰρ πάντων κατὰ τὸν λόγον τόνδε ἀπείροισιν ἐοίκασι, πειρώμενοι καὶ ἐπέων καὶ ἔργων τοιούτων, ὁκοίων ἐγὼ διηγεῦμαι κατὰ φύσιν διαιρέων ἕκαστον καὶ φράζων ὅκως ἔχει. τοὺς δὲ ἄλλους ἀνθρώπους λανθάνει ὁκόσα ἐγερθέντες ποιοῦσιν ὅκωσπερ ὁκόσα εὕδοντες ἐπιλανθάνονται.(β)φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ(γ)κακοὶ μάρτυρες ἀνθρώποισιν ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα βαρβάρους ψυχὰς ἐχόντων.(δ)ὁ ἄναξ, οὗ τὸ μαντεῖόν ἐστι τὸ ἐν Δελφοῖς, οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει ἀλλὰ σημαίνει.(ε)διὸ δεῖ ἕπεσθαι τῷ ξυνῷ· τοῦ λόγου δ᾽ ἐόντος ξυνοῦ ζώουσιν οἱ πολλοὶ ὡς ἰδίαν ἔχοντες φρόνησιν.(Ϛ)οὐ ξυνιᾶσιν ὅκως διαφερόμενον ἑωυτῷ ξυμφέρεται· παλίντονος ἁρμονίη ὅκωσπερ τόξου καὶ λύρης.(ζ)ἐδιζησάμην ἐμεωυτόν.(η)πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι, πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους.(θ)ὁδὸς ἄνω κάτω μία καὶ ὡυτή.(ι)κόσμον τόνδε, τὸν αὐτὸν ἁπάντων, οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ ἀείζωον, ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα.(ια)Ἥλιος οὐχ ὑπερβήσεται μέτρα· εἰ δὲ μή, Ἐρινύες μιν Δίκης ἐπίκουροι ἐξευρήσουσιν.(ιβ)ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων.(ιγ)ὕβριν χρὴ σβεννύναι μᾶλλον ἢ πυρκαϊήν.(ιδ)μάχεσθαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου ὅκωσπερ τείχεος.
________________________ (α)Και μολονότι τούτος ο λόγος είναι κοινός, οι άνθρωποι γίνουνται ασύνετοι παντοτινά, και πριν τον ακούσουν, και όταν τον ακούσουν για πρώτη φορά.1 Γιατί, μολονότι τα πάντα γίνουνται σύμφωνα με τούτο το λόγο, μοιάζουν σα να μην τον γνωρίζουν και καταπιάνουνται με λόγια και έργα τέτοια, που εγώ τώρα θα διηγηθώ, διαιρώντας το καθένα κατά τη φύση του και λέγοντας πώς έχει. Όσο για τους άλλους ανθρώπους, δεν έχουν συναίσθηση των όσων κάνουν στον ξύπνο τους, όπως λησμονούν τα όσα κάνουν όταν κοιμούνται.(μετάφραση Γιώργος Σεφέρης) (β)Η αληθινή δομή των πραγμάτων συνήθως κρύβεται.2 (γ)Τα μάτια και τα αυτιά είναι κακοί μάρτυρες για τους ανθρώπους, αν έχουν ψυχές που δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα τους. (δ)Ο άρχοντας,3 στον οποίο είναι αφιερωμένο το μαντείο των Δελφών, δεν μιλάει ούτε κρύβει, παρά στέλνει σημάδια. (ε)Γι᾽ αυτό είναι αναγκαίο να ακολουθούμε το κοινό· αλλά, παρόλο που ο Λόγος είναι κοινός, οι πολλοί ζουν σαν να είχαν δική τους αντίληψη. (ς)Δεν καταλαβαίνουν πώς είναι δυνατό, ενώ βρίσκεται σε αντίθεση, να συμφωνεί με τον εαυτό του: υπάρχει ένας παλίντονος δεσμός, όπως στο τόξο και τη λύρα.4 (ζ)Ερεύνησα τον εαυτό μου.5 (η)Ο πόλεμος είναι ο πατέρας των πάντων και ο βασιλιάς των πάντων, και μερικούς τους έκανε θεούς, άλλους ανθρώπους· μερικούς τους έκανε δούλους, άλλους ελεύθερους.6 (θ)Ο ανήφορος και ο κατήφορος είναι ο ίδιος δρόμος.7 (ι)Αυτόν τον κόσμο δεν τον έπλασε κανένας θεός ή άνθρωπος, παρά υπήρχε πάντα, υπάρχει και θα υπάρχει: μια αιώνια, ζωντανή φωτιά, που ανάβει με μέτρο και σβήνει με μέτρο. (ια)Ο ήλιος δεν θα ξεπεράσει τα μέτρα του· αλλιώς οι Ερινύες, οι θεραπαινίδες της δικαιοσύνης, θα τον ανακαλύψουν.8 (ιβ)Ο χαρακτήρας του ανθρώπου είναι η μοίρα του.9 (ιγ)Είναι πιο αναγκαίο να σβήνει κανείς την ύβρη παρά την πυρκαγιά. (ιδ)Ο λαός πρέπει να υπερασπίζεται το νόμο όπως τα τείχη της πόλης. (μετάφραση Δ. Κούρτοβικ)
πηγή : https://www.greek-language.gr/digitalRe ... ext_id=123
πηγή : https://www.greek-language.gr/digitalRe ... ext_id=123